Białe koszary w Stargardzie

Białe koszary

Białe koszary, widok z 2009 r.
Państwo	Polska
Miejscowość	Stargard
Adres	ul. Aleja Żołnierza 37
Typ budynku	koszary
Kondygnacje	3
Rozpoczęcie budowy	1935
Ukończenie budowy	1938
Pierwszy właściciel	Wojsko Niemieckie
Kolejni właściciele	Armia Czerwona/Radziecka
Obecny właściciel	Wojsko Polskie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Białe koszary
53°20′13,1125″N 15°00′46,9822″E/53,336976 15,013051

„Białe koszary” – potoczna nazwa kompleksu koszarowego usytuowanego w Stargardzie przy Alei Żołnierza 37. Kompleks został wzniesiony w latach 30. XX wieku z przeznaczeniem dla żołnierzy Wehrmachtu. Budowa koszarowców była częścią ogólnoniemieckiej reorganizacji sił zbrojnych, którą podjęto w 1934 r. W 1938 r. w koszarach zakwaterowane zostały wydzielone pododdziały 25 pułku piechoty (Infanterie Regiment 25)^[1]. Stargard znajdował się wówczas na terenie II Okręgu Wojskowego Wehrmachtu, którego siedzibą dowództwa był Szczecin. Nazwa koszar pochodzi od jasnego koloru tynku, dla odróżnienia od „czerwonych koszar”. W skład kompleksu wchodzi 10 budynków koszarowych i 7 obiektów towarzyszących.

Jednostki w „białych koszarach”

Białe koszary w kwaterowaniu przez jednostki Wehrmachtu

Kompleks białe koszary w 1940

(c) Bundesarchiv, Bild 183-2006-0819-500 / Adendorf, Peter / CC-BY-SA 3.0

SS-Gruppenführer Heinz Harmel wśród żołnierzy Dywizji „Frundsberg”, luty 1945

Jednostki Wehrmachtu^[1]:

• 25 pułk piechoty (zmot.) (Infanterie-Regiment (mot.) 25) w składzie 2 Dywizji Piechoty – (1938–1939)
  • sztab
  • 13 i 14 kompania
  • 1 i 2 batalion

W ramach zaczepnej operacji Sonnenwende od początku lutego 1945 r. doraźnie kwaterowały, przemieszczały się i walczyły^[2][3][4]:

• 4 Dywizja Grenadierów Pancernych SS „Polizei” (Polizei-Division) – (była 1 lutego i 23 lutego 1945)
• 28 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS (1 walońska) „Wallonien” (niem.: 28. SS-Freiwilligen-Grenadier-Division Wallonien) – (była 5 lutego 1945)
• 27 Ochotnicza Dywizja Grenadierów Pancernych SS (1 flamandzka) „Langemarck” – (była 5 lutego 1945)
• 10 Dywizja Pancerna SS „Frundsberg” – (była 8 lutego i 23 lutego 1945)
• Dywizja Ochrony Führera (1 Dywizja Pancerna SS „Leibstandarte SS Adolf Hitler”) – (była 9 lutego 1945)
• 22 pułk grenadierów pancernych SS – (był 16 lutego 1945)
• 10 pułk artylerii SS – (był 16 lutego 1945)
• 281 dywizja piechoty – (była w obronie Stargardu 3/4 marca 1945)
• pozostałości dywizji „Nordland”, „Nederland” i „Wallonien” – (były w obronie Stargardu 3/4 marca 1945 z dowódcą garnizonu generałem-majorem Hansem Voigtem)

Starogród (Stargard) 1945 z kompleksem „białe koszary”

Starogród marzec 1945. Na zdjęciu żołnierze radzieccy na Breitestrasse (obecnie ul. Złotników). W tym mieście od 1938 r. funkcjonuje kompleks wojskowy „Białe koszary”.

Starogród 1945 (Stargard). Na zdjęciu dawna Bahnhofstrasse widziana od strony pl. Wolności w 1945 (obecnie ul. Wyszyńskiego). W tym mieście od 1938 r. funkcjonuje kompleks wojskowy Białe koszary.

Starogród (Stargard) 19.03.1945 r. Radziecki czołg IS-2 na ul. Chrobrego, przy istniejących do dziś zabudowaniach. W tym mieście od 1938 r. funkcjonuje kompleks wojskowy Białe koszary.

W czasie II wojny światowej kompleks koszarowy, mimo że był stricte wojskowy, nie poniósł większych strat. W trakcie operacji „Sonnenwende” przez miasto przemieszczały się wycofujące jednostki Wehrmachtu i nacierające Armii Czerwonej (oddziały 61. Armii gen. Pawła Biełowa i 2. Armii Pancernej Gwardii gen. Siemiona Bogdanowa ze składu I. Frontu Białoruskiego)^[5][6], a po nich wkraczały jednostki 63 Dywizji Strzeleckiej Wojsk Wewnętrznych NKWD, które między innymi doraźnie kwaterowały także w wojskowym kompleksie „białych koszar” z zadaniem zabezpieczenia tyłów armii czynnej. W praktyce oznaczało to zwalczanie wszelkich rzeczywistych i domniemanych „wrogich elementów”^[7].

Jednostki Armii Czerwonej/Armii Radzieckiej^[8][9]:

• Radziecka Komendantura Wojenna – (5 marca – 23 marca 1945)
• 63 Dywizja Strzelecka Wojsk Wewnętrznych NKWD – (doraźnie od marca 1945)
• 46 Dywizja Wojsk Konwojowych NKWD – (doraźnie od marca 1945 w zakresie nadzoru nad obozem jeńców wojennych nr 66 w Stargardzie)
• 2 batalion strzelców (striełkowyj batalion) w składzie 218 pułku pogranicznego NKWD (stacjonujący w Szczecinie) – (doraźnie od marca 1945)
• 3 strażnica rezerwowa w składzie 87 Osowieckiego pułku pogranicznego NKWD – (doraźnie od marca 1945)

(?) – (1945–1946)

Jednostki Wojska Polskiego:

• dowództwo 12 Dywizji Piechoty – (od 1 czerwca 1945 do 30 września 1945)^[10]
• 12 Polowy Ruchomy Szpital Chirurgiczny – (od 29.06.1945-14.08.1945)^[11]

Jednostki WP w „białych koszarach”

Białe koszary, 1960 r. Przysięga wojskowa 9 pz

Białe koszary, 1974 r. Orkiestra wojskowa podczas uroczystości wojskowej w 9pz.

Stargard, białe koszary, 1981 r. Oficerowie 9 pz podczas uroczystości wojskowej

Białe koszary, 1987 r. Przysięga wojskowa

Białe koszary, 1991 r. Pożegnanie oficera w sali tradycji

• 43 Pułk Piechoty – (sierpień 1946-maj 1957)^[12][13][14]
• 9 Zaodrzański Pułk Piechoty – (maj 1957–październik 1957)^[13]
• 9 Zaodrzański Pułk Zmotoryzowany – (październik 1957–październik 1958)^[a]
• 9 Zaodrzański Pułk Zmechanizowany – (październik 1958–1990)^[b]
• 9 Pułk Zmechanizowany – (1990–1995)
• 6 Brygada Pancerna – (1995)^[15]
• 6 Brygada Kawalerii Pancernej – (1995–2007)
• Garnizonowy Węzeł Łączności –
• 39 Batalion Medyczno-Sanitarny w składzie 14 DP – (od 1955 do 1957 roku, przedyslokowany do Kołobrzegu i podporządkowany dowódcy 8. DZ)^[c]
• 45 Batalion Medyczny – (1961–1996)
• 12 Batalion Medyczny – (1996–2007)

Obecnie w koszarach stacjonują:

• dowództwo Brygady Wsparcia Dowodzenia Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego
• 14 batalion Ułanów Jazłowieckich (2 batalion piechoty zmotoryzowanej) z 12 Brygady Zmechanizowanej
• 3 batalion piechoty zmotoryzowanej z 12 Brygady Zmechanizowanej
• dywizjon przeciwlotniczy z 12 Brygady Zmechanizowanej
• Parafia wojskowa Matki Bożej Dobrej Rady w Stargardzie
• Węzeł Łączności

Żołnierze z „białych koszar” 1945–2016

Dowódcy jednostek z „białych koszar” po 1945

W kompleksie wojskowym „Białe koszary” w Stargardzie przy Alei Żołnierza 37 w latach 1945 do 2016 dowódcami jednostek byli:

gen. Wiktor Lemantowicz

gen. Zbigniew Zalewski

mjr Oleg Kruszelnicki (pierwszy z prawej)

płk Tadeusz Awsiuk (pierwszy z lewej)

mjr Piotr Szkurłat (po lewej)

ppłk P. Pcionek z lewej

gen. Paweł Lamla

płk Piotr Bucior z prawej trzeci

ppłk Marian Kołaciński z lewej

płk M. Tomaszycki w środku

ppłk Dariusz Górniak

ppłk Adam Kalczyński z lewej

płk Ryszard Buchowski

gen. Jarosław Mika

płk Krzysztof Król

płk Jacek Rolak

Oficerowie

Zbigniew Ohanowicz

Kpt. Z. Ochanowicz^[e]

Dowódca batalionu czołgów kpt./gen. Zdzisław Głuszczyk

Szef sztabu 9pz w 1987 r. mjr/plk Ryszard Chwastek^[f]

Dowódca batalionu czołgów w 6BKPanc z lat 1996–1999 mjr/gen. Mieczysław Gocuł (2013), jeszcze jako generał broni

Szef sztabu 6BKPanc mjr/gen.bryg. Dariusz Górniak

Oficerowie jednostek z „białych koszar” 1945–2020

W latach 1945 do 2020 z kompleksem wojskowym „Białe koszary” w Stargardzie przy Alei Żołnierza 37 byli związani między innymi oficerowie:

Obiekty szkoleniowe „białych koszar”

• hala sportowa
• plac apelowy (musztry)
• strzelnica pneumatyczna

Pomnik czołg T-72 upamiętniający żołnierzy i pracowników 6BKPanc.

Tablica pamiątkowa w hołdzie żołnierzom 9 Pułku Piechoty

Pomnik, tablice pamiątkowe

Tablica pamiątkowa w hołdzie żołnierzom i pracownikom 6BKPanc

10 marca 2002 r. w kompleksie „Białych koszar” nastąpiło odsłonięcie tablicy pamiątkowej w hołdzie żołnierzom 9 Pułk Piechoty.

22 kwietnia 2015 r. do kompleksu „Białych koszar” został przywieziony i umieszczony na cokole czołg T-72. Będzie pomnikiem dla upamiętnienia żołnierzy 6 Brygady Kawalerii Pancernej, którzy do połowy 2007 r. stacjonowali w tych koszarach.

Oficjalne odsłonięcie pomnika nastąpiło 22 maja 2015 r. podczas obchodów święta 12 Brygady Zmechanizowanej^[19]. Odsłonięto również tablicę pamiątkową dla upamiętnienia służby i pracy żołnierzy i pracowników wojska 6BKPanc. im. gen. bryg. Konstantego Plisowskiego w latach 1995–2007 r.

Zobacz też

• Zabytki w Stargardzie
• Czerwone koszary

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005. ISBN 83-11-10131-0.
• Tadeusz Brzeziński, Wojciech Janicki: Księga pamiątkowa wydana z okazji pięćdziesięciolecia 109 Szpitala Wojskowego w Szczecinie (1944–1994). Szczecin: JotA, 1994. ISBN 83-901965-2-2.
• Zdzisław Barszczewski: Generał hetmanem polnym zwany: wspomnienia o gen. dyw. Zbigniewie Ohanowiczu, Wydawca – Zarząd Główny Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy WP [Wojska Polskiego] w Warszawie, 2004
• Dariusz Faszcza: 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana. 70 lat służby na Pomorzu Zachodnim (1945–2015). Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2015. ISBN 978-83-63755-75-1.
• Jolanta Aniszewska, Małgorzata Machałek: Stargard w latach 40. i 50. XX w. Problemy Społeczno-Gospodarcze i Polityczne: praca zbiorowa. Stargard: Muzeum w Stargardzie, 2009. ISBN 978-83-61456-00-1.
• Stargardia t. VIII, Rocznik Muzeum w Stargardzie, Stargard 2014, ISSN 1641-7747.
• Z dziejów ziemi stargardzkiej, praca zb. pod redakcją Bogdana Dopierały, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1969.
• Janusz Ledwoch, Waffen SS. Jednostki pancerne, Warszawa 1993, seria: Militaria, nr 1
• H.Bliss, H.Hoffman, Als Stargard verloren ging, Eigenverlag, 1995