Białko C

Białko C

Model białka C
Identyfikacja
OMIM	612283
HomoloGene	37288
Genetyka i fizjologia
Locus	2q14.3

(c) I, Mrug, CC-BY-SA-3.0

Schemat antykoagulacyjnego działania białka C. Po przyłączenie trombiny (T) do trombomoduliny (TM) następuje przekształcenie białka C (C) do formy aktywnej (APC). APC przy udziale kofaktora jakim jest białko S (S) inaktywuje aktywne czynniki: V (Va→Vi) i VIII (VIIIa→VIIIi) oraz wiąże inhibitor aktywatora plazminogenu (PAI-1), stymulując w ten sposób fibrynolizę

Białko C – jedno z białek, występujących we krwi, których zadaniem jest przeciwdziałanie procesowi krzepnięcia krwi. Należy do białek zależnych od witaminy K. Kodowane jest przez gen PROC zlokalizowany na chromosomie 2 (2q13-q14)^[1][2]. Pod względem biochemicznym jest proteazą serynową, która w formie aktywnej degraduje aktywny czynnik V (przy współudziale heparyny) i aktywny czynnik VIII (przy współudziale białka S)^[3][4]. Mutacja Leiden genu czynnika V prowadzi do powstania białka odpornego na działanie białka C^[5] co zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych.

W osoczu białko C występuje głównie w formie nieaktywnej. Aktywacja białka C następuje na powierzchni komórek śródbłonka naczyń przy udziale: śródbłonkowego receptora białka C, trombiny i trombomoduliny^[6].

Niedobór białka C

Wrodzony niedobór białka C (OMIM+176860) powoduje skłonność do występowania zakrzepicy naczyń, zwłaszcza żylnych, oraz według niektórych publikacji nawykowych poronień^{[7][8][9][10]}. W przypadku całkowitego braku białka C, lub mutacji skutkujących wytwarzaniem patologicznych form białka dochodzi do rozwoju zespołu wykrzepiania śródnaczyniowego i plamicy piorunującej u noworodków^[6].

Z nabytym niedoborem białka C spotkać się można w przypadku niedoboru witaminy K, rozsianego wykrzepiania śródnaczyniowego, sepsy, uszkodzenia wątroby, podczas leczenia warfaryną i L-asparaginazą^{[11][12][13][14][15]}.

Białko C u chorych z sepsą

W przypadku sepsy dochodzi do upośledzenia procesu aktywacji białka C spowodowanego zniszczeniem komórek śródbłonka i brakiem trombomoduliny. O ile w przypadku DIC wystarcza podanie nieaktywnej formy białka C aby zahamować proces wykrzepiania (np. w patologii ciąży) o tyle w przypadku sepsy takie działanie nie przyniesie efektu. W sepsie należy podawać preparaty aktywowanego białka C. Preparat rekombinowanego aktywowanego białka C (rAPC, drotrecogin alpha, Xigris firmy Ely Lilly Co) otrzymał rekomendację do stosowania w przypadkach ciężkiej sepsy i wstrząsu septycznego na podstawie badania PROWESS^[16]. Opinie niektórych naukowców budzą wątpliwości co do prawidłowości przeprowadzenia badania i wniosków z niego wypływających, a wyniki niektórych innych badań klinicznych nie potwierdzają skuteczności aktywowanego białka C w leczeniu sepsy^{[17][18][19][20][21][22][23]}. W publikacjach zwraca się uwagę na potrzebę dalszych prób klinicznych^[18][22].

Drotrecogin alpha znalazł natomiast pewne zastosowanie w leczeniu zakażeń wirusem gorączki krwotocznej Ebola^[24].

Powikłania leczenia związane są z mechanizmem działania aktywnego białka C. Obejmują przede wszystkim powikłania krwotoczne, w wielu przypadkach mogące przyczynić się do śmierci chorego^[25][26][27]. Spowodowane leczeniem krwawienia śródczaszkowe często pojawiają się już w okresie poprawy stanu zdrowia pacjenta, niwecząc całe postępowanie medyczne. Z tego powodu w wielu przypadkach chorych do leczenia aktywnym białkiem C kwalifikuje się z dużą ostrożnością. Na terenie Unii Europejskiej lek dopuszczony jest do stosowania warunkowo^[27].

W 2008 roku koszt terapii rekombinowanym aktywowanym białkiem C w Polsce wynosił około 50 tysięcy PLN^[28].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• PROTEIN C DEFICIENCY, CONGENITAL THROMBOTIC DISEASE DUE TO w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (ang.)