Białorutenistyka

Białorutenistyka – dział slawistyki zajmujący się badaniem języka, literatury i kultury białoruskiej.

Historia

Komisja Naukowa Instytutu Kultury Białoruskiej (zdjęcie z 1922)
Wacłau Łastouski – autor pierwszej monografii naukowej w języku białoruskim

Badania poświęcone językowi, etnografii i historii ziem białoruskich prowadzone były od początku XIX wieku początkowo w ramach nauki polskiej oraz rosyjskiej. Pierwsze prace poświęcone zagadnieniom białoruskim, mimo ich politycznego – propolskiego bądź prorosyjskiego – zaangażowania, zdołały pobudzić ciekawość swoich korzeni wśród rodzącej się wówczas białoruskiej inteligencji[1].

W latach 80.–90. XIX wieku badania białorutenistyczne zaczęli śmielej prowadzić sami Białorusini (F. Bahuszewicz, K. Kahaniec, H. Tatur). W warunkach władzy carskiej studia te, mające ścisły związek z ruchem narodowowyzwoleńczym, prowadzone były w zasadzie nielegalnie i rozwijane były za pośrednictwem kółek i towarzystw oświatowych przez niewielką grupę świadomych narodowo Białorusinów[1].

Legalnych form białorutenistyka nabrała po rewolucji 1905 roku, gdy pojawiła się możliwość wsparcia badań przez własną narodową periodykę (na czele z pismem „Nasza Niwa”). To właśnie współpracownik Naszej Niwy Wacłau Łastouski wydał pierwszą pracę naukową w języku białoruskim „Karotkaja historyja Biełarusi” (Wilno, 1910)[1].

Oficjalne wsparcie państwowe białorutenistyka otrzymała po raz pierwszy w latach 20. XX wieku w granicach ówczesnej Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Od 1922 roku działalność naukową, w tym szeroko zakrojone badania białorutenistyczne, prowadził Instytut Kultury Białoruskiej. Prace naukowe w dziedzinie białorutenistyki zaczęły mieć wówczas charakter kompleksowy, opracowywana była między innymi białoruska terminologia naukowa. Dynamiczny rozwój białorutenistyki w państwie radzieckim przerwany został w latach 30.[1].

Poza terenami radzieckiej Białorusi, w tym na terenie Polski, badania białorutenistyczne były domeną świadomej narodowo inteligencji. W 1921 roku w Wilnie rozpoczęło działalność Białoruskie Towarzystwo Naukowe oraz Muzeum Białoruskie im. Łuckiewicza. Poza białoruskim terytorium etnograficznym działały Naukowe Towarzystwo im. Franciszka Skaryny w Pradze, Białoruski Komitet Narodowy w Chicago oraz Białoruskie Towarzystwo Naukowe w Rydze[1].

Białorutenistyka w Polsce

1 października 1956 roku na Uniwersytecie Warszawskim rozpoczął działalność Zakład Filologii Białoruskiej, który w 1977 roku przekształcony został w Katedrę Filologii Białoruskiej. Do 1969 roku studia ukończyły tu 44 osoby. Kierownikami katedry byli tacy znani białoruteniści, jak Antonina Obrębska-Jabłońska (inicjatorka powołania Zakładu, autorka prac z zakresu językoznawstwa słowiańskiego), Elżbieta Smułkowa, Aleksander Barszczewski[2]. Na przestrzeni 35 lat Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego była jedyną poza granicami Białorusi uniwersytecką placówką białorutenistyczną[3].

Od lat 90. nabór na studia białorutenistyczne prowadzony był również na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie oraz Uniwersytecie w Białymstoku.

Z dniem 1 października 2021 roku na Wydziale Neofilologii UAM w Instytucie Filologii Rosyjskiej i Ukraińskiej powstał Zakład Białorutenistyki[4]. W tym samym roku akademickim odbyła się pierwsza rekrutacja na kierunek o nazwie Filologia wschodniosłowiańska, specjalność filologia białoruska.

Zobacz też

  • Olimpiada Języka Białoruskiego

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Z.V. Šybieka: Biełarusaznaŭstva. W: Encykłapiedyja historyi Biełarusi. T. VI. Biełaruskaja encykłapiedyja imia Pietrusia Broŭki, 1993, s. 346–348. ISBN 5-85700-074-2.
  2. ↑ Ewa Romanowska: Szkoła białoruska w Polsce – od czasów II po III Rzeczpospolitą. W: Białorusini. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2010, s. 93, seria: Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce. ISBN 978-83-7666-019-6.
  3. ↑ Historia. Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego. [dostęp 2014-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-07)].
  4. ↑ Zarządzenie Nr 122/2020/2021 Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu z dnia 22 czerwca 2021 roku w sprawie zmian organizacyjnych na Wydziale Neofilologii.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Vaclaw Lastowski.jpg
Vaclaw Lastowski
Інбелкульт, навуковая камісія.jpg
be:Інстытут беларускай культуры, навуковая камісія.

Сядзяць злева направа: Я. Купала, А. Круталевіч, Я. Лёсік, С. Некрашэвіч, У. Чаржынскі, В. Шэмпель, М. Байкоў. Стаяць злева направа: 1, 2 - ?, 3 - Ч. Родзевіч, 4 - Я. Колас, 5 - К.М. Гадыцкі-Цвірка, 6 - Я. Дыла (са слоў М. Улашчыка).

Менск, 1922 г.