Białorzytka pustynna
| Oenanthe deserti[1] | |||
| (Temminck, 1825) | |||
_Photograph_by_Shantanu_Kuveskar.jpg) Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek | białorzytka pustynna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska | |||
Białorzytka pustynna[4] (Oenanthe deserti) – gatunek małego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae).
Podgatunki i zasięg występowania
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia trzy podgatunki O. deserti[5]:
- O. d. homochroa – północna Afryka na wschód po północno-zachodni Egipt. Poza sezonem lęgowym Sahara i północna strefa Sahelu[2].
- O. d. deserti – północno-wschodni Egipt i wschodni Lewant, dalej, nieregularnie, po Azerbejdżan (i prawdopodobnie Armenię), południowy Kazachstan, Afganistan i Mongolię. Poza sezonem lęgowym północno-wschodnia Afryka (w tym Sokotra) i południowo-zachodnia Azja[2].
- O. d. oreophila – Kaszmir na wschód po Nepal, Pamir, Wyżynę Tybetańską i zachodnie Chiny (południowy Xinjiang). Poza sezonem lęgowym Arabia, południowo-zachodnia Azja oraz północno-zachodnie i centralne Indie[2].
Granice zasięgów ptaków danego podgatunku nie są dokładnie określone, powyższe są jedynie przybliżone[2].
W Polsce obserwowano dwukrotnie młodociane samce w październiku 1997 (jednego na Mierzei Helskiej, jednego w Darłówku)[6], następnie na Helu młodocianą samicę 13 października 2016 i w kolejnych dniach[7][8], a w grudniu 2019 samca w Białej Podlaskiej (pierwsze stwierdzenie w głębi kraju)[7].
Morfologia
Długość ciała wynosi 14–15 cm, masa ciała 15–34 g[2]. Wielkością i sylwetką białorzytki pustynne przypominają białorzytki zwyczajne. Występuje dymorfizm płciowy w upierzeniu. U samca gardło i policzek czarne oraz czarny ogon i białe białe barkówki, które u stojącego ptaka oddzielają płowy wierzch ciała od czarnych skrzydeł. Kuper i pokrywy nadogonowe białe. U samicy brak czarnych elementów na głowie, ponadto jest mniej rozpoznawalna – cechą rozpoznawczą jest biały kuper i całkowicie czarny ogon[6].
Ekologia i zachowanie
Białorzytki pustynne gniazdują na stepach, półpustyniach i obrzeżach pustyń z nielicznymi roślinami, nad brzegami rzek, w uedach, kamieniołomach i ruinach. Podczas zimowania przebywają na podobnych siedliskach, jak w trakcie lęgów. Żywią się głównie owadami, zjadają również niewielkie nasiona[6].
Okres lęgowy w Maroku trwa od lutego do czerwca, od środka marca do końca maja w Algierii i Tunezji, od maja do lipca w Egipcie[2]. Gniazdo to raczej nieporęczna konstrukcja, utworzona z trawy i korzonków. Wyściółkę stanowią delikatniejsze trawy, wełna, włosie lub pióra. Umiejscowione jest w zagłębieniu przy drogach, na brzegu rzeki, ścianie skalnej, ścianie, na moście lub innej budowli, pod kamieniem, krzewem lub stertą kamieni, między wystającymi korzeniami lub w starej norze gryzonia. Zniesienie liczy od 3 do 6 jaj[9].
Status i ochrona
IUCN uznaje białorzytkę pustynną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[3]. BirdLife International wymienia 5 ostoi ptaków IBA, w których stwierdzono te białorzytki – 4 w Jordanii i jedną w Omanie[10].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[11].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Oenanthe deserti, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Collar, N: Desert Wheatear (Oenanthe deserti). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (26 października 2016)].
- ↑ a b Oenanthe deserti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saxicolinae Vigors, 1825 - kląskawki (wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-03].
- ↑ Frank Gill, David Donsker (red.): Chats, Old World flycatchers. IOC World Bird List: Version 9.2, 22 czerwca 2019. [dostęp 2019-09-12]. (ang.).
- ↑ a b c Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 411. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ a b Białorzytka pustynna (wyniki wyszukiwania). Clanga. [dostęp 2021-02-03].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
- ↑ Ashpole, J., Burfield, I., Ieronymidou, C., Pople, R., Wheatley, H. & Wright, L: Oenanthe deserti -- (Temminck, 1825). BirdLife International, 31 marca 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-18)].
- ↑ Desert Wheatear Oenanthe deserti. BirdLife International. [dostęp 2019-09-12].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: SanoAK: Alexander Kürthy, Licencja: CC BY-SA 4.0
Distribution map of Desert Wheatear Oenanthe deserti according to IUCN version 2019.3; key:
Legend: Extant, breeding (#00FF00), Extant, resident (#008000), Extant, non-breeding (#007FFF)
Autor: Shantanu Kuveskar, Licencja: CC BY-SA 4.0
Desert Wheatear (Oenanthe deserti)
Photograph by Shantanu Kuveskar
Location : Purandar, Pune, Maharashtra, IndiaAutor: , Licencja: CC BY-SA 4.0
Egg of Desert Wheatear. Collection of Jacques Perrin de Brichambaut.