Biali (Rosja)

     Tereny w rękach bolszewików, luty 1918

     Tereny w rękach bolszewików, lato 1918

     Maksymalny zasięg wojsk anty-bolszewickich, 1918-1919

Mapa schematyczna planu Operacji perekopsko-czongarskiej

     Armia Czerwona wieczorem 4 listopada

     Główne zgrupowania Białych

Biali – zbiorcze określenie ruchów politycznych i sił zbrojnych działających podczas wojny domowej w Rosji w latach 1917–1923, walczących z komunistami (bolszewikami) i ruchami ich wspierającymi, mających na celu przywrócenie poprzedniego systemu ekonomicznego i politycznego. Biali określani są także jako Biała Armia (ros. Белая Армия), Biała Gwardia (Белая гвардия) lub Biały Ruch (Белое движение), lecz nie stanowili oni jednej organizacji, a poszczególne formacje działające w różnych częściach kraju nosiły różne nazwy. Nazwa „biali” powstała jako przeciwieństwo przyjętej przez komunistów symboliki związanej z kolorem czerwonym.

Do białych nie zaliczają się takie formacje, jak anarchiści Nestora Machno, a także inne walczące zarówno przeciw bolszewikom, jak i białym (określane też jako „zieloni”) oraz ruchy nacjonalistyczne, walczące w celu zyskania niepodległości poszczególnych krajów wchodzących do 1914 w skład Imperium Rosyjskiego. W propagandzie radzieckiej określenie „biali” było jednakże rozciągane na wszystkich przeciwników bolszewików, w tym na Polskę i Wojsko Polskie (określane jako „białopolacy”).

Armie białych były dowodzone przez dawnych carskich generałów sprzeciwiających się przewrotowi bolszewickiemu i komunistycznemu rządowi. Ze względu na zamordowanie cara Mikołaja II i jego rodziny, biali nie posiadali nikogo, kto byłby w stanie pokierować działaniami wszystkich części, przy tym poszczególni liderzy mieli samodzielne ambicje polityczne.

Do naczelnych dowódców wojskowych białych należeli:

• Michaił Aleksiejew (1857–1918) – dowódca Armii Ochotniczej w latach 1917–1918,
• Stanisław Bułak-Bałachowicz (1883–1940),
• Anton Denikin (1870–1947) – dowódca Armii Ochotniczej po śmierci gen. Ławra Korniłowa (kwiecień 1918 – 8 stycznia 1919), od 8 stycznia 1919 Sił Zbrojnych Południa Rosji (połączone Armia Ochotnicza i Armia Dońska) (do 4 kwietnia 1920),
• Nikołaj Judenicz (1862–1933) – dowódca Armii Północno-Zachodniej, 1918–1920,
• Władimir Kappel (1883–1920),
• Aleksandr Kołczak (1874–1920) – minister wojny i marynarki w antybolszewickim Dyrektoriacie Ufijskim, potem w latach 1918–1920 dowódca Wojskowych Sił Rosji na Syberii i Uralu tzw. Armii Syberyjskiej,
• Ławr Korniłow (1870–1918) – twórca i pierwszy dowódca Armii Ochotniczej na południu Rosji,
• Piotr Krasnow (1869–1947) – ataman Kozackiego wojska Dońskiego,
• Jewgienij Miller (1867–1938) – dowódca Armii Północnej, 1918–1920,
• Grigorij Siemionow (1890–1946) – dowódca Specjalnego Oddziału Mandżurskiego,
• Andriej Szkuro (1887–1947),
• Roman von Ungern-Sternberg (1886–1921),
• Siergiej Wojciechowski (1883–1951),
• Piotr Wrangel (1878–1928) – dowódca Białej Armii na froncie południowym kwiecień 1920 – listopad 1920.

Ideologia

Biali deklarowali że chcą zaprowadzić porządek i ład, zwalczając zdrajców, barbarzyńców i morderców^[1].

W kontekście Rosji ruch białych miał trzy główne skojarzenia:

1. polityczne przeciwieństwo wobec Czerwonych;
2. historyczne odniesienie do monarchii absolutnej, szczególnie czasów Iwana III zwanego Białym królem;
3. noszenie przez niektórych mundurów z okresu carskiego, w których przeważały białe barwy

Biała Armia reprezentowała rosyjski nacjonalizm^[2]. Biali zwalczali działaczy niepodległościowych którzy tworzyli państwa narodowe na obszarze dotychczasowego Imperium Rosyjskiego. Odnosili się nieprzychylnie lub wrogo do państw narodowych utworzonych na gruzach Imperium Rosyjskiego takich jak: Ukraina, Estonia, Łotwa i Litwa, Azerbejdżan, Gruzja i Armenia, a co do Polski i Finlandii chcieli, przy ograniczeniu ich terytoriów do przedrewolucyjnych Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Finlandii do narzucenia im związków sojuszniczych z Rosją. Wśród białych częstym zjawiskiem był antysemityzm^[2], gdyż żywy był wśród nich stereotyp żydokomuny, przypisujący Żydom główną rolę w stworzeniu komunizmu, który miał im otworzyć drogę do zdobycia władzy nad całym światem^[3].

Wielu przywódców białych było konserwatystami i autokratami^[4], inni oprócz antybolszewizmu nie wyznawali określonej ideologii^[2][5]. W obozie antykomunistycznym w czasie wojny domowej w Rosji znaleźli się również rosyjscy liberałowie (tzw. kadeci), czy socjaliści-eserowcy.

Zobacz też

• Biała emigracja

Przypisy