Biblia Jurija Dalmatina

Biblia Jurija Dalmatina

Biblia Dalmatina (1584)
Język	słoweński
Opublikowanie kompletnego przekładu	1584
Tłumacz(e)	Jurij Dalmatin
Źródła przekładu	Biblia Lutra
Przynależność religijna	protestantyzm

Biblia Jurija Dalmatina (słoweń. Dalmatinova Biblija) – protestancki, pierwszy przekład Pisma Świętego na język słoweński. Głównym tłumaczem był protestancki teolog Jurij Dalmatin. Przekład został opublikowany w roku 1584 w Wittenberdze. Zabytek literatury słoweńskiej i najważniejsze dzieło okresu reformacji w Słowenii.

Historia

Przekład

Reformacja przyniosła zainteresowanie tłumaczeniem Pisma Świętego na języki ojczyste. W Słowenii jako pierwszy podjął się tego zadania duchowny protestancki Primož Trubar (1508–1586). W roku 1555 wydał Ewangelię według Mateusza, a w latach 1557–1577 cały Nowy Testament w trzech tomach opierając się na Biblii Lutra oraz pismach Erazma z Rotterdamu^[1].

Do dalszej pracy nad tłumaczeniem Pisma Świętego Trubar zachęcił studenta Uniwersytetu w Tybindze Jurija Dalmatina (1547–1589). Dalmatin znał grekę i język hebrajski jednak przy tłumaczeniu Starego Testamentu opierał się głównie na przekładzie Lutra. Do opracowania Nowego Testamentu wykorzystał przekład Trubara, który dostosował do tłumaczenia Lutra równocześnie usuwając z niego germanizmy i ujednolicając tekst. Pełne tłumaczenie Biblii Dalmatin ukończył w roku 1578^[2].

W roku 1581 w Lublanie powstała komisja weryfikacyjna w skład której weszło 11 teologów protestanckich z Krainy, Styrii i Karyntii. Po weryfikacji ostateczną formę tekstowi przekładu nadał Jurij Dalmatin i jego były nauczyciel z Krška, Adam Bohorič. Biblię postanowiono wydać w drukarni Mandelca w Lublanie lecz po interwencji biskupa Lublany, zwolennik kontrreformacji arcyksiążę Karol zakazał wydawania tej Biblii w Lublanie i całej Karinie, a drukarza zmuszono do opuszczenia Słowenii. Po poszukiwaniach wydawcy i drukarza ostatecznie zdecydowano, że wydawcą będzie Samuel Seelfisch z Lipska, a na drukarnię wybrano zakład spadkobierców Johanna Kraffta w Wittenberdze^[3].

Druk i dystrybucja

Druk Biblii rozpoczęto 28 maja 1583, a ukończono 9 listopada 1583, jednakże oficjalną datą wydania jest rok 1584. Biblia Dalmatina jest bogato ilustrowana, zdobią ją 222 drzeworyty. Niektóre z nich zostały wykonane na potrzeby pierwszego wydania Biblii Lutra (1534). Tekst składa się z pięciu sekcji. Pierwsza nienumerowana sekcja zawiera wydrukowaną w dwóch kolorach (czarnym i czerwonym) stronę tytułową, przedmowę w języku niemieckim i dłuższy wstęp w języku słoweńskim oraz indeks. Część druga zawiera księgi historyczne Starego Testamentu na 168 kartach (336 stron), następna część to Prorocy (108 kart; 216 stron), dalej Nowy Testament (76 kart; 152 strony), i na końcu nienumerowany indeks (17 stron)^[4].

Nakład wyniósł 1500 egzemplarzy. W styczniu 1584 roku Dalmatin wraz ze współpracownikami opuścił Wittenbergę. Biblie przekazano do oprawy u kilku introligatorów, w wyniku czego oprawy od poszczególnych introligatorów znacząco się różnią zarówno jeśli chodzi o jakość materiałów jak i sposób wykonania. Następnie z obawy przed kontrreformacją Biblie zostały potajemnie dostarczone do kraju w beczkach. Do Krainy trafiło 870 egzemplarzy, do Styrii 330 a do Karyntii 300. Cenę jednego egzemplarza ustalono na 4 floreny i 30 kreuzterów (równowartość pary dobrych wołów). Jeden egzemplarz specjalnie oprawiony w skórę otrzymał Primož Trubar. Cały nakład rozszedł się w latach 1584–1585^[5].

Znaczenie

Biblia Dalmatina uniknęła losów książek poszukiwanych i palonych przez kontrreformację w Słowenii. Wynikało to stąd, że po usunięciu przedmowy mogli ją czytać księża katoliccy. W roku 1994 znane były 32 egzemplarze zachowane w Słowenii oraz 42 za granicami kraju. Po roku 1994 odnaleziono kilka kolejnych a przypuszczalnie w różnych bibliotekach zachowały się jeszcze inne nierozpoznane egzemplarze^[6].

Biblia Dalmatina jest zabytkiem literatury słoweńskiej i najważniejszym dziełem okresu reformacji w Słowenii^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Jedert Vodopivec Tomašič i in. The Dalmatin Bible – Structure and Conservation. „Vjesnik bibliotekara Hrvatske”. 3/4 (2015), s. 67-100, 2015. ISSN 0507-1925. (ang.). Sprawdź autora:1.