Biblioteka narodowa
Biblioteka narodowa – biblioteka, której celem jest gromadzenie i przechowywanie i opracowywanie wszystkich publikacji wydanych na terenie danego kraju i na jego temat opublikowanych poza granicami. Często zawierają one cenne albo znaczące dzieła. Większość bibliotek narodowych posiada prawo do egzemplarza obowiązkowego.
Klasyfikacja
Podczas XVI sesji w Paryżu Konferencji Generalnej Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty Nauki i Kultury, która odbyła się w dniach 12 października–14 listopada 1970 roku jako pomoc w klasyfikacji opracowano definicję biblioteki narodowej. Zgodnie z nią są to „biblioteki, które, niezależnie od swojej nazwy, są odpowiedzialne za gromadzenie i przechowywanie wszystkich publikacji wydanych w kraju i otrzymujące z tego tytułu egzemplarz obowiązkowy, na podstawie ustawy lub innych porozumień. Mogą one również sprawować niektóre z następujących funkcji: opracowywać bieżącą bibliografię narodową; gromadzić i uaktualniać stale szeroki i reprezentatywny zbiór piśmiennictwa zagranicznego, w tym wydawnictwa o danym kraju; działać jako centralny ogólnokrajowy ośrodek informacji bibliograficznej, sporządzać katalogi centralne; publikować bibliografię retrospektywną". Twórcy definicji zalecają, aby przy klasyfikowaniu nie kierować się nazwą. Jeśli biblioteką nie pełni funkcji podanych w definicji nie powinna być uważana za narodową[1].
Historia
Pierwsze biblioteki narodowe zaczęły powstawać w XVIII wieku. Początkowo termin „biblioteka narodowa” rozumiano raczej jako bibliotekę, która udostępnia zbiory wszystkim obywatelom, a nie jako instytucję, która gromadzi i przechowuje dziedzictwo narodowe. Polscy badacze za pierwszą bibliotekę narodową na świecie uważają Bibliotekę Załuskich, która powstała w 1747 roku. Za drugą uznano działającą od 1753 roku bibliotekę Muzeum Brytyjskiego[2], której zbiory w 1973 roku weszły w skład Biblioteki Brytyjskiej[3]. Nazwa biblioteka narodowa pojawił się po raz pierwszy we Francji. Podczas rewolucji francuskiej w 1792 roku nadano nazwę Bibliothèque nationale de France dawnej bibliotece królewskiej[4] podkreślając w ten sposób fakt, że jest ona własnością narodu[2]. Biblioteki powstające w XIX wieku w Zjednoczonych Włoszech, Szwajcarii czy Niemczech mają charakter nie tylko bibliotek narodowych, ale również państwowych[2].
W Stanach Zjednoczonych nie powstała biblioteka narodowa, a jej funkcję pełni założona w 1800 roku Biblioteka Kongresu. Gdy po I wojnie światowej powstają nowe państwa utworzenie biblioteki narodowej stało się wyrazem suwerenności i odrębności. Zmienia się też rola państwa, które staje się jej założycielem i ją utrzymuje.
Do lat 50. XX wieku uważano, że głównym celem bibliotek narodowych jest gromadzenie „narodowej spuścizny”. W 1964 roku podczas sesji IFLA w Rzymie K. W. Humphreys wyróżnił trzy funkcje bibliotek narodowych: podstawowe (gromadzenie piśmiennictwa, tworzenie i publikowanie bibliografii oraz pełnienie funkcji centralnego ośrodka informacji), pożądane (koordynowanie wypożyczeń międzybibliotecznych, prowadzenie badań bibliologicznych i nadzór nad najcenniejszymi dokumentami) oraz dodatkowe (wymiana wydawnictw, opieka nad siecią biblioteczną i bibliotekarzami)[2].
Biblioteki narodowe Europy współtworzą cyfrową Bibliotekę Europejską, która w 2008 roku stała się podstawą do utworzenia Europeany[5].
Egzemplarz obowiązkowy
Biblioteki narodowe zazwyczaj maja prawo do otrzymywania egzemplarza obowiązkowego wszystkich druków wydawanych na terenie kraju. Jako pierwszy na świecie ten przywilej nadał Franciszek I w 1537 roku Bibliotece Królewskiej w Paryżu. W kolejnych latach wprowadzały go inne kraje: Anglia w 1610 roku, Szwecja w 1661 roku, Rosja w 1683 roku, a Dania w 1697 roku. W Polsce z inicjatywy KEN przywilej „otrzymywania każdej drukowanej publikacji z ówczesnego terenu Rzeczpospolitej” otrzymała Biblioteka Załuskich w 1780 roku, a pierwsza ustawa o egzemplarzu obowiązkowym została uchwalona 18 marca 1932 roku[6].
Są jednak kraje w których nie ma ustawy o egzemplarzu obowiązkowym. Przykładem może tu być Szwajcaria w której gromadzenie zbiorów opiera się na dobrowolnych umowach pomiędzy wydawcami a Biblioteką Narodową[7].
Lista bibliotek narodowych
| Kraj | Instytucja | Miasto |
|---|---|---|
 Andora | Biblioteka Narodowa Andory (Biblioteca Nacional d’Andorra) | Andora |
 Albania | Biblioteka Narodowa Albanii (Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë) | Tirana |
 Algieria | Biblioteka Narodowa Algierii (Bibliothèque nationale d’Algérie) | Algier |
 Angola | Bibliothèque nationale d'Angola (Biblioteka Narodowa Angoli) | Luanda |
 Argentyna | Biblioteka Narodowa Republiki Argentyna | Buenos Aires |
 Armenia | Biblioteka Narodowa Armenii (ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ԳՐԱԴԱՐԱՆ) | Erywań |
 Australia | Biblioteka Narodowa Australii (National Library of Australia) | Canberra |
 Austria | Austriacka Biblioteka Narodowa (Österreichische Nationalbibliothek) | Wiedeń |
 Azerbejdżan | Biblioteka Narodowa Azerbejdżanu im. M.F. Akhundzade (Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası) | Baku |
 Belgia | Biblioteka Królewska Belgii, dite l’Albertine | Bruksela |
 Białoruś | Białoruska Biblioteka Narodowa (Национальная библиотека Белоруссии) | Mińsk |
 Brazylia | Brazylijska Biblioteka Narodowa (Bibilioteca Nacional do Brasil) | Rio de Janeiro |
 Chile | Chilijska Biblioteka Narodowa (Biblioteca Nacional de Chile) | Santiago |
 Chiny | Chińska Biblioteka Narodowa (中国国家图书馆) | Pekin |
 Chorwacja | Biblioteka Narodowa Uniwersytetu w Zagrzebiu (Nacionalna i sveucilišna knjižnica u Zagrebu) | Zagrzeb |
 Czechy | Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej (Národní knihovna České republiky) | Praga |
 Dania | Biblioteka Królewska w Kopenhadze (Det Kongelige Bibliotek) | Kopenhaga |
 Egipt | Egipska Biblioteka Narodowa (Dâr Al-Kutub) | Kair |
 Estonia | Narodowa Biblioteka Estonii (Eesti Rahvusraamatukogu) | Tallinn |
 Finlandia | Biblioteka Narodowa Finlandii (Kansalliskirjasto) | Helsinki |
 Francja | Biblioteka Narodowa Francji (Bibliothèque nationale de France) | Paryż |
 Grecja | Grecka Biblioteka Narodowa (Εθνική Βιβλιοθήκη) | Ateny |
 Grenlandia | Nunatta Atuagaateqarfia / Det Grønlandske Landsbibliotek – | Nuuk |
 Holandia | Biblioteka Królewska (Holandia) (Koninklijke Bibliotheek) | Haga |
 Hiszpania | Hiszpańska Biblioteka Narodowa (Biblioteca Nacional de España) | Madryt |
 Indie | Indyjska Biblioteka Narodowa (National Library of India) | Nowe Delhi |
 Indonezja | Biblioteka Narodowa Indonezji (Perpustakaan Nasional Republik Indonesia) | Dżakarta |
 Irlandia | Biblioteka Narodowa Irlandii (National Library of Ireland / Leabharlann Náisiúnta na hÉireann) | Dublin |
 Islandia | Narodowo-Uniwersytecka Biblioteka Islandii (Landsbókasafn Íslands – Háskólabókasafn) | Reykjavík |
 Izrael | Biblioteka Narodowa Izraela (הספרייה הלאומית) | Jerozolima |
 Jamajka | Bibliothèque nationale de Jamaïque (National Library of Jamaica) | Kingston |
 Japonia | Bibliothèque nationale de la Diète (国立国会図書館 / Kokuritsu Kokkai Toshokan) | Tokio |
 Kanada | Biblioteka i archiwum Kanady (Library and Archives Canada) | Ottawa |
| Biblioteka narodowa Quebecu (Bibliothèque et Archives nationales du Québec) | Quebec | |
 Katalonia | Biblioteka Katalonii (Biblioteca de Catalunya) | Barcelona |
 Kolumbia | Biblioteka Narodowa Kolumbii (Biblioteca Nacional de Colombia) | Bogota |
 Korea Północna | Ludowa Biblioteka Narodowa | Pjongjang |
 Liban | Libańska Biblioteka Narodowa | Bejrut |
 Litwa | Litewska Biblioteka Narodowa im. Martynasa Mažvydasa | Wilno |
 Luksemburg | Bibliothèque nationale de Luxembourg | Luksemburg |
 Łotwa | Biblioteka Narodowa Łotwy (Latvijas Nacionālā bibliotēka) | Ryga |
 Mali | Biblioteka Narodowa Mali | Bamako |
 Meksyk | Biblioteka Narodowa Meksyku (Biblioteca Nacional de México) | Meksyk |
 Niemcy | Niemiecka Biblioteka Narodowa (Deutsche Nationalbibliothek) | Lipsk |
 Norwegia | Biblioteka Narodowa (Nasjonalbiblioteket) | Oslo |
 Nowa Zelandia | Biblioteka Narodowa Nowej Zelandii (National Library of New Zealand) | Wellington |
 Pakistan | Biblioteka Narodowa Pakistanu | Islamabad |
 Panama | Biblioteka Narodowa Panamy (Biblioteca Nacional de Panamá) | Panama |
 Peru | Bibliothèque nationale du Pérou (Biblioteca Nacional del Perú) | Lima |
 Polska | Biblioteka Narodowa i Biblioteka Jagiellońska | Warszawa, Kraków |
 Portugalia | Biblioteka Narodowa Portugalii (Biblioteca Nacional) | Lizbona |
 Quebec | Bibliothèque et Archives nationales du Québec | Montreal |
 Południowa Afryka | Biblioteka Narodowa Południowej Afryki (National Library of South Africa) | Pretoria, Kapsztad |
 Rosja | Rosyjska Biblioteka Narodowa (Российская Государственная Библиотека) | Petersburg |
 Serbia | Serbska Biblioteka Narodowa (Народна библиотека Србије – Narodna Biblioteka Srbije) | Belgrad |
 Słowenia | Biblioteka Narodowa i Uniwersytecka (Narodna in univerzitetna knjižnica) | Lublana |
 Słowacja | Słowacka Biblioteka Narodowa (Slovenská národná knižnica) | Martin |
 Stany Zjednoczone | Biblioteka Kongresu (Library of Congress) | Waszyngton |
 Szkocja | Szkocka Biblioteka Narodowa | Edynburg |
 Szwecja | Biblioteka Królewska w Sztokholmie (Kungliga biblioteket) | Sztokholm |
 Szwajcaria | Szwajcarska Biblioteka Narodowa | Berno |
 Tunezja | Biblioteka Narodowa Tunezji | Tunis |
 Turcja | Turecka Biblioteka Narodowa (Milli Kütüphane) | Ankara |
 Ukraina | Biblioteka Narodowa Ukrainy im. Władimira Wiernadskiego (Національна бібліотека України імені В. І. Вернадського) | Kijów |
| Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. Wasyla Stefanyka | Lwów | |
 Walia | Narodowa Biblioteka Walijska (Llyfrgell Genedlaethol Cymru) | Aberystwyth |
 Watykan | Biblioteka Watykańska (Bibliotheca Apostolica Vaticana) | Watykan |
 Węgry | Państwowa Biblioteka Széchényiego (Országos Széchényi Könyvtár) | Budapeszt |
 Włochy | Bibliothèque nationale centrale de Florence (Biblioteca Nazionale Centrale di Firenze) | Florencja |
 Wyspy Owcze | Landsbókasavnið | Tórshavn |
 Wielka Brytania | Biblioteka Brytyjska (British Library) | Londyn |
Przypisy
- ↑ Zalecenia UNESCO w sprawie międzynarodowej normalizacji statystyki bibliotecznej, „Przegląd Biblioteczny” (2), 1972, s. 199-205.
- ↑ a b c d Zofia Gaca-Dąbrowska, Biblioteki narodowe na świecie. Główne kierunki rozwoju w przekroju historycznym., „Przegląd Biblioteczny” (3/4), 1984, s. 267-277.
- ↑ History of the British Library, The British Library [dostęp 2021-12-12].
- ↑ Elżbietą Grzybowska, Biblioteka Narodowa Francji. Przemiany i organizacja., „Przegląd Biblioteczny” (4), 2003, s. 369-381.
- ↑ Już dostępna w Internecie: „Europeana” – europejska biblioteka cyfrowa, European Commission - European Commission, 20 listopada 2008 [dostęp 2021-12-12] (ang.).
- ↑ Magdalena Gomułka, Egzemplarz obowiązkowy na przestrzeni wieków, „Biuletyn EBIB” (2), 2013, s. 1-10.
- ↑ Maria Dembowska, Bibliotekarstwo Szwajcarskie, „Przegląd Biblioteczny” (3-4), 1961, s. 264-281.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Flag of Albania
.svg)
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Flaga Finlandii
.svg)
Autor: Pedro A. Gracia Fajardo, escudo de Manual de Imagen Institucional de la Administración General del Estado, Licencja: CC0
Flaga Hiszpanii
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
bendera Indonesia
Flag of Israel. Shows a Magen David (“Shield of David”) between two stripes. The Shield of David is a traditional Jewish symbol. The stripes symbolize a Jewish prayer shawl (tallit).
Flag of Jamaica. “The sunshine, the land is green, and the people are strong and bold” is the symbolism of the colours of the flag. GOLD represents the natural wealth and beauty of sunlight; GREEN represents hope and agricultural resources; BLACK represents the strength and creativity of the people. The original symbolism, however, was "Hardships there are, but the land is green, and the sun shineth", where BLACK represented the hardships being faced.
The senyera, a flag of Catalonia, and also used by several lands and municipalities of the ancient Crown of Aragon
Flag of New Zealand. Specification: http://www.mch.govt.nz/nzflag/description.html , quoting New Zealand Gazette, 27 June 1902.
Flag of Portugal, created by Columbano Bordalo Pinheiro (1857-1929), officially adopted by Portuguese government in June 30th 1911 (in use since about November 1910). Color shades matching the RGB values officially reccomended here. (PMS values should be used for direct ink or textile; CMYK for 4-color offset printing on paper; this is an image for screen display, RGB should be used.)
Flag of Quebec.
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
