Bieździadka

Bieździadka

wieś
Kapliczka z XIX w.
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	jasielski
Gmina	Kołaczyce
Liczba ludności (2011)	1428[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-214[2]
Tablice rejestracyjne	RJS
SIMC	0353891[3]
Położenie na mapie gminy Kołaczyce Bieździadka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bieździadka
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Bieździadka
Położenie na mapie powiatu jasielskiego Bieździadka
49°48′03″N 21°29′30″E/49,800833 21,491667

Cmentarz wojenny nr 41

Bieździadka (daw. Bieździatka) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Kołaczyce^[3][4].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bieździadka. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Od wschodu sąsiaduje z Lublicą, od zachodu z Bieździedzą, od północy z Sowiną. Przez miejscowość przebiega droga powiatowa Kołaczyce - Lubla

Geneza nazwy

Jan Długosz w „Liber beneficiorum” odnotował: „Wieś oddal. na półn. wsch. od Jasła 6 km. Dawna nazwa Besdziadka. W XV w. dziedzicem B. Helvigus z Bieździedzy, h. Grzymała”^[5].

Historia

Według jednej z wersji Bieździadka i sąsiadująca z nią Bieździedza zostały założone przez ojca i syna^[6].

Od końca XVI wieku obie wsie należały do rodziny Romerów. Rodzina ta w przeszłości osiadła na ziemiach polskich przybywając z Saksonii i uległa spolszczeniu. Nobilitowana została w 1543 i otrzymała herb Jelita. Potomkowie tego zasłużonego dla Polski rodu zamieszkiwali zarówno w dworze w Bieździadce, jak i we dworze w Bieździedzy do 1944^[7].

Aleksander Romer odziedziczył po ojcu stary, drewniany alkierzowy dwór, który rozbudował, otynkował i wyposażył wnętrza. Po Aleksandrze dwór przejął jego syn Cyprian, który mieszkał w nim jeszcze w końcu XVIII w. Cyprian na przełomie XVIII i XIX wieku pobudował nowy dwór w innym miejscu (na piwnicach innego budynku), który przetrwał do 1990 roku kiedy to został zrównany z ziemią^[7].

Wieś znana była z manufaktury tapiserii (szpalerów, ornatów) czynnej w II poł. XVIII w. Ówczesny właściciel wsi Aleksander Romer po dłuższym pobycie w Warszawie powrócił wraz z instruktorem-tkaczem Pawłem i założył tu warsztat tkacki. Wytworzone tutaj ornaty opisywali historycy sztuki, m.in. Stanisław Tomkowicz^[8], Julian Pagaczewski, Tadeusz Mańkowski oraz Agnieszka Bender. W literaturze podaje się różne okresy w jakich działał zakład. Zdaniem Agnieszki Bender były to lata ok. 1760-1772^[7], natomiast Andrzej Kozioł Lechowski twierdzi, że zakład produkował ornaty w latach 1760-1780^[9]. Odnotowano ich istnienie (osiem sztuk) w kościele w Bieździedzy, w Krośnie w kościele u Kapucynów, Jarosławiu w kościele u Dominikanów, w kościele w Chlewiskach koło Radomia, w Muzeum Narodowym w Krakowie, w Muzeum Okręgowym w Tarnowie oddział Zamek w Dębnie i w Muzeum Archidiecezjalnym w Przemyślu.

W 2. połowie XIX wieku właścicielem dóbr był Stanisław Romer^{[10][11][12][13]}.

W okresie II wojny światowej na terenie wsi (przysiółek Łazy), wyznaczono zasadnicze zrzutowisko „Jaskółka” dla samolotów alianckich^[14] (zapasowe k. Żmigrodu). Płk Łukasz Grzywacz-Świtalski, ówczesny komendant inspektoratu AK Krosno-Jasło w książce „Z walk na Podkarpaciu” szeroko opisuje działania placówki zrzutowiska „Jaskółka” oraz podejmowane próby zrzutów^[15]. W Bieździadce, po kilku próbach, dopiero w nocy z 18 na 19 czerwca 1944 roku, udaje się przyjęcie części zrzutu wykonanego przez samolot „Halifax” z bryt. 148 Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia RAF^[16]. Z uwagi na niebezpieczeństwo przejęcia zrzutu przez Wehrmacht (od kwietnia 1944 roku, Niemcy kwaterują we dworach Bieździedzy i Bieździadce^[16]), samolot pozostałą część 12 tonowego zrzutu wykonuje na zrzutowisku zapasowym k. Żmigrodu.

Zabytki

Podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w różnym okresie zidentyfikowano szereg „starożytności”, które zostały spisane i przekazane do przechowania w muzeach.

• Wykopaliska z grodziska zwanego „Basztą”: kafle średniowieczne polewane i terakotowe z figurkami ludzkimi, świętymi, zwierzętami, herbami; ostrogi i wędzidła żelazne; garnki i trawnice
• Pamiątki i osobliwości - Mandragora. Miniaturowe portreciki z XVIII w., srebra, sztambuchy, dokumenty i listy z XVII i XVIII w. rodziny Romerów i Marasse, inwentarz dóbr Bieździadka z 1741 roku, ornat gobelinowy z kościoła w Bieździedzy przechowywany na dworze
• cmentarz z okresu I wojny światowej; cmentarz wojenny nr 41 w Bieździadce na którym pochowani są żołnierzy niemieccy i rosyjscy, którzy polegli 7 i 8 maja 1915 r. zlokalizowany we wschodniej części wsi
• Inne - ogród dworski z pięknymi drzewami i aleją grabową; obelisk z piaskowca (wys. ok. 2,30 m) z napisami w czterech rzędach: I-tu cnota dobroć-jest uwińczona-przez wdzięczne-serca-niech będzie-czczona; II-dn. 22 czerwca-roku 1815-Cyprian-Romer-tu-uwieńczony-przez zonę-i dzieci swe-wielbiony-błogosław-Boże-świetne kroki-jego-a na wieczne wieki-złóż sławę-na niego; III-ten kolos jest-dla Ciebie-o mężu-kochany-ręką miłości-na wieczność-zdziałany; IV-1893 R. P. - december

Z miejscowością wiąże się także pewna miejscowa historia-przypowiastka, która głosi, że kiedy po przysłowiową babcię przyszła śmierć, babcia zaczęła wołać: -Bież dziadka bież dziadka.. i tak powstała Bieździadka.

Bibliografia

• Agnieszka Bender, Tapiserie z Bieździadki - manufaktury Aleksandra Romera czynnej w latach ok. 1760-1772, w: „Kresy południowo-wschodnie. Historia i tradycja”. rok I, zeszyt I, 2003.
• Julian Pagaczewski, Gobeliny polskie. Kraków 1929.
• Elżbieta Pohorska, Badania wałów ziemnych w Bieździadce. Materiały i sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego za lata 1973-1975. Rzeszów 1979.
• Stanisław Tomkowicz, Fabryka gobelinów w Bieździadce. Kraków 1891.

Zobacz też

• Bieździadka (potok)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Bieździadka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 224 .