Biedrzeniec anyż

Biedrzeniec anyż
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

selerowate

Rodzaj

biedrzeniec

Gatunek

biedrzeniec anyż

Nazwa systematyczna
Pimpinella anisum L.
Sp. Pl.2. 1753
Synonimy
  • Anisum vulgare Gaertn[3].

Biedrzeniec anyż (anyż, anyżek) (Pimpinella anisum L.) – gatunek jednorocznej rośliny z rodziny selerowatych. Pochodzi, najprawdopodobniej, ze wschodnich obszarów basenu Morza Śródziemnego[4]. Jego przodkiem, jako rośliny uprawnej, jest biedrzeniec kretycki (Pimpinella cretica Poir), pochodzący z wyżyn Iranu. Współcześnie biedrzeniec anyż występuje wyłącznie w uprawie; nie jest znany ze stanowisk naturalnych[3]. W Polsce jest uprawiany (rzadko) i czasami, przejściowo, dziczejący (efemerofit).

Morfologia

Owoce
Łodyga
Do 50 cm wysokości. Dęta (pusta w środku, w międzywęźlach), okrągła, płytko bruzdkowana. Rozgałęziona na 2/3 wysokości.
Liście
Zmienne w zależności od umiejscowienia. Najniższe długoogonkowe, okrągławe, ząbkowane; środkowe również długoogonkowe, ale 3-5-sieczne, ząbkowane; górne liście siedzące, 2-3-krotnie pierzastosieczne lub niepodzielone.
Kwiaty
Białe, płatki owłosione, odpadające, zebrane w płaskie baldachy, złożone z 5-10 szypułek; baldaszki 4-9-kwiatowe. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Obcopylne, miododajne.
Owoc[5]
Rozłupnia jest jajowata lub gruszkowata o bokach lekko spłaszczonych, żółtawozielona lub zielonawoszara, 3–5 mm długa i do 3 mm szeroka. Zwieńczona jest stylopodium z dwoma krótkimi, odgiętymi ostrymi końcami. Rozłupki są na szczycie przyrośnięte do ośki i połączone z płaską płaszczyzną spojenia i wypukłą powierzchnią grzbietową. ta ostatnia pokryta jest krótkimi włoskami o brodaweczkowanym naskórku, widocznymi przy użyciu lupy. Każda rozłupka ma 5 pierwotnych, przebiegających podłużnie żeberek, w tym 3 grzbietowe i 2 boczne żeberka słabo wystające i jaśniejszej barwy.
Korzeń
Cienki, palowy.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Najstarsze wzmianki o anyżu pochodzą z egipskiego papirusu Ebersa (1500 r. p.n.e.). W Polsce uprawiany jest od średniowiecza, kiedy to został sprowadzony przez benedyktynów.

Surowiec zielarski[5]
Owoc anyżu (Anisi fructus) – cała, wysuszona rozłupnia, często z małym fragmentem cienkiej, sztywnej, lekko zgiętej szypułki. Surowiec zawiera nie mniej niż 2 ml/kg olejku eterycznego anyżowego.
Działanie i zastosowanie
Owoce działają wykrztuśnie (składnik syropów), rozkurczowo, moczo- i wiatropędnie, także pobudzają laktację. Działają także w niewielkim stopniu przeciwbakteryjnie. Olejek anyżowy jest środkiem smakowym i aromatycznym, wykorzystywanym w przemyśle spożywczym, perfumeryjnym i farmaceutycznym oraz spirytusowym (anyżówka)[4]. Działa: zewnętrznie odkażająco na skórę, toksycznie na pasożyty, odstraszająco na owady; wewnętrznie wykrztuśnie i rozkurczająco – do inhalacji, w pediatrii jako środek wiatropędny.

Roślina pastewna

Wytłoki anyżowe oraz słoma stanowią cenny dodatek paszowy dla bydła zwiększający jego laktację.

Roślina uprawna

Nasiona w kwietniu wysiewa się do gruntu, owoce zbiera się w końcu sierpnia. Osypują się. Nierównomierne dojrzewanie. Zbierany, gdy owoce głównych baldachów są twarde, szarobrunatne. Plon 1t/ha.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
  3. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-05].
  4. ↑ a b Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  5. ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Media użyte na tej stronie

Star of life.svg

The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.

Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.
Pimpinella anisum - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-240.jpg
Anis. A Pflanze in natürl. Grösse; 1 Blüthenknospe, vergrössert; 2 Blüthe, desgl.; 3 Staubgefässe, desgl.; 4 Pollen, desgl.; 5 Fruchtknoten, desgl.; 6 derselbe im Längsschnitt, desgl.; 7 derselbe im Querschnitt, desgl.; 8 Frucht, desgl.; 9 dieselbe im Längsschnitt, desgl. 10 dieselbe im Querschnitt, desgl.