Biegus krzywodzioby

Biegus krzywodzioby

Calidris ferruginea[1]
(Pontoppidan, 1763)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	bekasowce
Rodzina	bekasowate
Podrodzina	biegusy
Plemię	Calidrini
Rodzaj	Calidris
Gatunek	biegus krzywodzioby
Synonimy
Tringa Ferrugineus Pontoppidan, 1763[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
bliski zagrożenia
Zasięg występowania
lęgowiska      przeloty      zimowiska

Biegus krzywodzioby^[4] (Calidris ferruginea) – gatunek średniej wielkości ptaka brodzącego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae). Zamieszkuje północną Syberię od półwyspu Jamał do Zatoki Koluczyńskiej^[2]. Wędrowny^[2]. Przelot wiosenny IV–V, jesienny VII–X^[5]. Podczas przelotów w sierpniu i wrześniu występuje w całej Polsce, zwłaszcza na pastwiskach, mokradłach i w pobliżu mórz oraz jezior^[6]. Pierwotnie przypisywany do rodzaju Erolia^[2]. Nie wyróżnia się podgatunków^[2][7].

Morfologia

Długość całego ciała wynosi ok. 18–23 cm, sam ogon ma natomiast długość 5 cm. Rozpiętość skrzydeł zawiera się w zakresie 38–46 cm, zaś złożone skrzydło ma ok. 12–13,7 cm. Masa ciała przeciętnego osobnika oscyluje w pobliżu wartości 50 g, ale może wahać się od 44 do 117 g^[2][6].

Poza okresem godowym górne partie ciała biegusa krzywodziobego mają szarą barwę. Upierzenie dolnych fragmentów, łącznie z kuprem, jest białe i widoczne podczas lotu ptaka. Biała linia na bocznej części głowy ciągnie się od dzioba do obszaru za okiem. Nogi ciemne, dziób długi i zakrzywiony. W szacie godowej upierzenie biegusa krzywodziobego przybiera efektowny, głęboki kasztanowy odcień w dolnych partiach ciała, a skrzydła pokrywają się plamkami w kolorach ciemnoczerwonym, czarnym i szarym. Upierzenie młodych osobników jest szarobrązowe z łuskowatym wzorem^[5] i kremowym zabarwieniem w przedniej części ciała^[8][9].

Występowanie

Środowisko

Biegus krzywodzioby w okresie rozrodczym zamieszkuje tundrę. Często wybiera obszary bagniste lub podmokłe i wybrzeża wód słodkich. Zimą przebywa na przybrzeżnych równinach błotnych lub piaszczystych terytoriach, na mokradłach słonych oraz w pobliżu ujść rzek^[8].

Zasięg występowania

Występuje na północnej Syberii od półwyspu Jamał do Zatoki Koluczyńskiej (północny Półwysep Czukocki). Zimuje na obszarze od Afryki subsaharyjskiej przez Bliski Wschód i Azję (południe i południowy wschód) do Australazji. W zachodniej części Palearktyki biegus krzywodzioby porusza się trzema szlakami migracyjnymi: przez wybrzeża zachodniej Europy do zachodniej Afryki, ze wschodniej Europy przez Morze Czarne i Tunezję na zachód Afryki lub przez Morze Czarne, Morze Kaspijskie, Środkowy Wschód i jeziora doliny ryftowej do południowej i wschodniej części Afryki. Wielu przedstawicieli tego gatunku zimuje w południowych Indiach i na Sri Lance oraz w Australii^[3]. Sporadycznie zalatuje do Ameryki Północnej^[10].

Pożywienie

Biegus krzywodzioby żywi się drobnymi skorupiakami (np. krewetkami), owadami, poczwarkami, larwami, pijawkami, ślimakami oraz małżami^[6][2][9]. Okazjonalnie spożywa pokarmy pochodzenia roślinnego. Za pomocą swojego długiego dzioba poszukuje pożywienia na brzegach płytkich wód^[11] lub w błocie^[8].

Tryb życia i zachowanie

Gatunek prowadzi stadny tryb życia. Łączy się w duże grupy z innymi ptakami brodzącymi (np. z biegusem zmiennym)^[8]. Schronienia poszukuje na kamienistych lub piaszczystych plażach, mierzejach i wysepkach^[11].

Długość życia: większość biegusów krzywodziobych chwytanych na terenie Australii ma ok. 3–5 lat, najstarszy znany osobnik dożył 19 lat^[11].

Głos

Opisywany jako czyste, miękkie trele djurri, jrjuritit, dirit^[6] lub chirrip, chirrup, chirririp^[2] albo churrup podczas lotu^[10].

Rozród

Jajo z kolekcji muzealnej

Okres godowy

Toki: samiec podąża za potencjalną partnerką, kiedy szuka ona pożywienia, co jakiś czas śpiewając. Poprzez ściganie samicy w długich lotach nisko nad ziemią, biegus krzywodzioby demonstruje swoją prędkość i zręczność^[8].

Gniazdo: zagłębienie ukryte w trawie i wysłane porostami^[5], budowane wyłącznie przez samice łączące się w tym celu w grupy^[6] w okresie od czerwca do lipca^[2]. Zdarza się, że od dwóch do sześciu samic gniazduje blisko siebie, co służy ułatwieniu współpracy w przypadku konieczności obrony przed drapieżnikami^[8].

Okres lęgowy

Jaja: w ciągu roku (czerwiec–lipiec)^[2] wyprowadzany jest jeden lęg, składający się najczęściej z czterech jaj o stożkowatym kształcie i zielonkawoszarej barwie z ciemnymi plamami^[6].

Wysiadywanie: jaja wysiadywane przez 19–20 dni^[5] wyłącznie przez samice^[8].

Pisklęta: uzyskują lotność po 14–16 dniach^[5].

Status i ochrona

Od 2015 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje biegusa krzywodziobego jako gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened); wcześniej, od 1988 roku zaliczała go do gatunków najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, zawiera się w przedziale 1 085 000 – 1 285 000 osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[3].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[12].

Zobacz też

• ptaki Polski

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Calidris ferruginea (Biegus krzywodzioby). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 65–68. ISBN 83-86564-43-1.
• Dźwięki wydawane przez biegusa krzywodziobego – xeno-canto.org
• Galeria zdjęć (ponad 200 fotografii) – Oriental Bird Club Image Database
• Wygląd piór biegusa krzywodziobego – featherbase.info