Bielanka (powiat gorlicki)

Bielanka

wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	gorlicki
Gmina	Gorlice
Liczba ludności (2022)	173[1]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	38-311[2]
Tablice rejestracyjne	KGR
SIMC	0425113
Położenie na mapie gminy wiejskiej Gorlice Bielanka
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Bielanka
Położenie na mapie województwa małopolskiego Bielanka
Położenie na mapie powiatu gorlickiego Bielanka
49°35′25″N 21°07′09″E/49,590278 21,119167

Bielanka (dodatkowa nazwa w j. łem. Бiлянка – trb. Bilanka) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Gorlice, 5 km na południe od drogi krajowej 28 Nowy Sącz – Gorlice.

Bielanka obejmuje powierzchnię 1014 ha^[3]. Od północy graniczy z Szymbarkiem, od południowego wschodu z Leszczynami (gmina Uście Gorlickie) i od południowego zachodu z Łosiem (gmina Ropa).

Części wsi

Historia Bielanki

Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają weryfikacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Bielanka sięga początkami XIV wieku, kiedy to rycerze; Paweł Gładysz i jego syn Jan Gładysz, byli właścicielami terenów gorlickich, wszak 27 października 1359 w Sączu Jan, za zasługi rycerskie; swoje i ojca od Kazimierza Wielkiego otrzymał tereny, po obu stronach rzeki Zdyni Wielkiej i Zdyni Małej, cały las po obu brzegach rzeki Ropy, aby tam lokować mógł wsie na prawie magdeburskim.
W XV w. – wieś została założona przez potomka tych rycerzy Jana Gładysza herbu Gryf na prawie wołoskim, w jego dobrach u stóp Miejskiej Góry (643 m), Bartniej Góry (630 m) oraz północno-zachodnich ramion Magury Małastowskiej (813 m).

W 1486 roku Jan Gładysz z Szymbarku nabył w tym terenie gorlickim pobliskie Bielance miejscowości, takie jak np. pozostałe części wsi Polna od Jakuba Staszkowskiego, syna Stanisława za 400 grzywien. Po jego śmierci opiekunem małoletnich dzieci – dziedziców Bielanki, był w 1504 roku bratanek Jakub Gładysz z Kowalowych. Po osiągnięciu wieku dorosłego, dziedzictwo gorlickie przejął syn Jana, Erazm Gładysz. W roku 1557 właścicielem wsi był Stanisław Gładysz. Gładysze mieli w tej gorlickiej gminie w Szymbarku swój dwór obronny z 1540, z którego zarządzali swoimi posiadłościami nazywanymi niekiedy „dominium Ropae” m.in. Bielanką. Dwór przetrwał do dzisiejszych czasów. Od wielu lat remontowany, ma już odtworzone sgraffito, w ostatnich latach dzięki dotacji Unii Europejskiej Dwór odrestaurowano i udostępniono zwiedzającym.

Bielanka wraz z kluczem szymbarskim była następnie w posiadaniu Szymona Gładysza – pisarza grodzkiego, który był właścicielem kilku innych miejscowości, np.: Polnej i Szymonowic. Ostatnim z rodu Gładyszów w tej miejscowości był Paweł Gładysz, syn Szymona, do którego należał Szymbark do roku 1590 i Piotr Gładysz, który zeznał w testamencie z roku 1611, że Gładyszowie na zawsze przenoszą się z ziemi bieckiej w Sandomierskie. Na miejsce Gładyszów przybyli Strońscy, później Siedleccy, Bronikowscy.

Po przemarszach konfederatów barskich pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego i po wkroczeniu wojsk zaborczych, w 1773 wybudowano cerkiew greckokatolicką Opieki Bogurodzicy.

Z końcem XVIII w nabył tę miejscowość ks. Jan Bochniewicz, prałat gnieźnieński. W 1808 przekazał on klucz szymbarski na własność swym siostrom i siostrzeńcom.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

W miejscowości mieszkał Stefan Hładyk (1948–2020) (został pochowany na miejscowym cmentarzu)^[6].

Etnografia

Bielanka jest jednym z wielu skupisk łemkowskich w Beskidzie Niskim, i pierwszą miejscowością na Łemkowszczyźnie, której mieszkańcy wystąpili o zgodę na stosowanie podwójnej, polsko-łemkowskiej nazwy miejscowości^[7][8]. Za przyjęciem podwójnej nazwy wsi głosowało 32, przeciw 31 osób. Nazwa Бiлянка została urzędowo wprowadzona 24 listopada 2008 roku.

Mimo dramatycznych powojennych dziejów – przesiedleń na Ukrainę i wysiedleń, na Ziemie Zachodnie - współczesna Łemkowszczyzna żyje. Wielu Łemków powróciło, zachowało język, tradycję, kulturę.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[9]

• cerkiew Opieki Matki Bożej – zbudowana prawdopodobnie w 1773, odnawiana w 1913, mocno zniszczona podczas pożaru w 1946 roku. W cerkwi odprawiane są nabożeństwa katolickie dwóch obrządków: łacińskiego i bizantyjsko-ukraińskiego;
• szkoła łemkowska, drewniana, XIX, XX;
• spichlerz, drewniany.

Inne obiekty

23 czerwca 2012 rozpoczęto budowę nowej murowanej cerkwi prawosławnej pod wezwaniem Opieki Matki Bożej i Poczajowskiej Ikony Matki Bożej (w miejscowości ma swoją siedzibę parafia prawosławna). Plac pod budowę cerkwi poświęcił biskup gorlicki Paisjusz. Obiekt oddano do użytku i poświęcono 7 września 2014 roku^[10].

Galeria

• 

  Cerkiew Opieki Matki Bożej
• 

  Cerkiew prawosławna
  zbudowana w latach 2012–2014
• 

  Tablica z nazwą wsi
  (od 2009 także po łemkowsku)

Szlaki piesze

• Schronisko PTTK na Magurze Małastowskiej – Przełęcz Zdżar (550 m n.p.m.) – Bielanka – Szymbark – Maślana Góra (753 m n.p.m.) (Szlak im. Wincentego Pola)
• Gorlice – Bartnia Góra – Bielanka – Miejska Góra – Ropa – Wawrzka – Florynka – Jamnica

Przypisy

Bibliografia

• Turystyczna encyklopedia Polski, MałgorzataM. Krygier (red.), Bielsko-Biała: Pascal, 2007, ISBN 978-83-7304-972-7, OCLC 170018095 .

Linki zewnętrzne

• Bielanka 2.) B., wś, pow. gorlicki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 207 .