Bielinkowate

	Bielinkowate
	Bielinkowate
	Pieridae
	Duponchel, 1835
	Okres istnienia: kreda późna–dziś PreЄ Є O S D C P T J K Pg N Q
	; Wietek gorczycznik
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	motyle
Podrząd	Glossata
Infrarząd	motyle różnoskrzydłe
Nadrodzina	Papillonoidea
Rodzina	bielinkowate

Delias eucharis

Gąsienica bielinka kapustnika

Poczwarka niestrzępa głogowca

Pereute telthusa

Dismorphia spio

Appias nero

Bielinkowate^[1], bielinki^[2] (Pieridae) – rodzina motyli z podrzędu Glossata i nadrodziny Papillonoidea. Liczy około 1100 opisanych gatunków. Kosmopolityczna. Jej przedstawiciele mają przednie skrzydła trójkątne, zaś tylne zaokrąglone i pozbawione ogonków. U gatunków palearktycznych barwa skrzydeł jest główne biała, żółta lub pomarańczowa.

Opis

Motyle te mają czułki długości od ⅓ do ½ krawędzi przedniego skrzydła, zakończone buławką lub stopniowo grubiejące. Na głowie obecne nagie oczy i owłosione, małe przyoczka^[2]. Przedplecze ma niezlane ze sobą pośrodku płytki boczne^[3]. Przednie skrzydła mają obrys trójkąta prosto- lub rozwartokątnego, zaś tylne są zaokrąglone i pozbawione ogonka. Liczba żyłek radialnych jest na przednich skrzydłach zredukowana do 4 lub do 3. Tylne skrzydła mają dwie żyłki aksylarne, przednie zaś – jedną^[2], opatrzoną ząbkiem na zewnętrznej krawędzi skrzydła^[3]. Ubarwienie skrzydeł u gatunków palearktycznych jest głównie białe, żółte lub pomarańczowe, natomiast u tropikalnych bardziej różnorodne^[2]. Za pigmentację łusek skrzydłowych odpowiada pteryna, co jest cechą synapomorficzną rodziny^[3]. W ubarwieniu skrzydeł często wyraźny jest dymorfizm płciowy, natomiast sezonowy jest słabiej zaznaczony^[2]. Synapomorfię stanowią również rozdwojone pazurki przednich odnóży^[3].

Gąsienice o walcowatych, zwykle zwężonych na obu końcach, skąpo i krótko owłosionych ciałach. U wielu gatunków są trujące dla ptaków. U nich oraz u poczwarek dominującą barwą jest zwykle zieleń^[2].

Biologia i znaczenie

W Polsce wydają 1–2 pokolenia rocznie, w strefach cieplejszych nawet 7^[2].

Niektóre gatunki notowane są jako szkodniki. W Polsce są to głównie: bielinek kapustnik, bielinek rzepnik i niestrzęp głogowiec. Dwa pierwsze żerują na kapustowatych, zaś niestrzęp jest szkodnikiem drzew owocowych^[2].

Rozprzestrzenienie

Rodzina kosmopolityczna. Największą różnorodność osiąga w krainie neotropikalnej, gdzie występuje 46 taksonów rangi rodzajowej (rodzajów i podrodzajów), z których 32 to endemity. Krainę orientalną zamieszkuje 28 taksonów rangi rodzajowej, w tym 8 endemicznych. W Nearktyce te ich liczba wynosi 23, w tym 2 endemiczne, w krainie afrotropikalnej 19, w tym 8 endemicznych, w Palearktyce 18, w tym 3 endemiczne, a w krainie australijskiej 13, w tym 2 endemiczne^[3]. W Europie występuje około 30 gatunków^[2], z czego 17 wykazano z Polski^[4] (zobacz: bielinkowate Polski).

Taksonomia i ewolucja

Bielinkowate to rodzina o dobrze wspartym monofiletyzmie, obejmująca około 1100 opisanych gatunków, zaliczanych do 83 rodzajów. Należą do nadrodziny Papillonoidea, ale ich pozycja jest niepewna – wg starszych analiz stanowią grupę siostrzaną paziowatych, wg nowszych zajmują pozycję siostrzaną względem kladu obejmującego rusałkowate, wielenowate i modraszkowate^[3].

Do 2006 wewnętrzna systematyka bielinkowatych bazowała głównie na intuicji. W tymże roku opublikowana została przez Brabyego i innych pierwsza analiza filogenetyczna grupy. Potwierdziła ona monofiletyzm tradycyjnie wyróżnianych podrodzin, natomiast zmodyfikowała systematykę podrodziny Pierinae. Na podstawie jej wyników zaproponowano następującą klasyfikację^[3]:

podrodzina: Pseudopontiinae
podrodzina: Dismorphiinae
podrodzina: Coliadinae
podrodzina: Pierinae
- klad: Colotis group – rodzaje: Colotis, Eronia, Gideona, Hebomoia, Ixias, Nepheronia, Pareronia, Pinacopteryx
- plemię: Anthocharidini
- rodzaj: Leptosia
- plemię: Pierini
  - podplemię: Appiadina
  - podplemię: Pierina
  - podplemię: Aporiina
incertae sedis – rodzaje: Elodina, Dixeia, Belenois

Pojawienie się bielinków szacuje się na okres między 112 a 82 milionami lat temu, przy czym najprawdopodobniej miało to miejsce w cenomanie lub turonie (kreda późna). Wiek rozejścia się linii ewolucyjnych podplemion Pierina i Aporiina oszacowano na około 60 milionów lat temu (paleocen)^[3].

Przypisy

↑ David Carter: Motyle. Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, s. 62. ISBN 83-85231-90-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Mieczysław Krzywicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 65-66. Bielinki – Pieridae, Motylowce – Papilionidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1962.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Michael F. Braby, Roger Vila, Naomi E. Pierce. Molecular phylogeny and systematics of the Pieridae (Lepidoptera: Papilionoidea): higher classification and biogeography. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 147, s. 239–275, 2006. The Linnean Society of London.
↑ Christopher Jonko: Pieridae Polski. W: Motyle Europy [on-line]. [dostęp 2016-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-22)].

[Carter-1] David Carter: Motyle. Warszawa: Wiedza i Życie, 1993, s. 62. ISBN 83-85231-90-0.

[Krzywicki-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Mieczysław Krzywicki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyt 65-66. Bielinki – Pieridae, Motylowce – Papilionidae. Warszawa: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1962.

[Braby-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Michael F. Braby, Roger Vila, Naomi E. Pierce. Molecular phylogeny and systematics of the Pieridae (Lepidoptera: Papilionoidea): higher classification and biogeography. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 147, s. 239–275, 2006. The Linnean Society of London.

[Jonko-4] Christopher Jonko: Pieridae Polski. W: Motyle Europy [on-line]. [dostęp 2016-11-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-22)].

[1]

[2]

[3]

[4]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne