Bieszczadzka Kolejka Leśna

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Kolej Nowy Łupków – Cisna
kolej wąskotorowa
Ilustracja
Na trasie Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej
Państwo

 Polska

Lokalizacja

Bieszczady

Operator

Fundacja Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej

Liczba linii

2[1]

Lata funkcjonowania

od 1898 (z przerwami)

Roczna
liczba pasażerów

do 157 tys. (2019)[2]

Infrastruktura
Długość sieci

20 km[1] (obecnie,
73 km maks.)

Rozstaw szyn

750 mm

Liczba stacji

3[3] (obecnie)

Liczba przystanków

3[3]

Strona internetowa
Portal Transport
Majdan, stacja kolejki (2012)
Majdan, stacja kolejki
Nowy Łupków, dawna końcowa stacja kolejki wąskotorowej

Bieszczadzka Kolejka Leśnakolej wąskotorowa w Bieszczadach o szerokości toru 750 mm, będąca najwyżej położoną linią wąskotorową w Polsce[4]. Powstała pod koniec XIX wieku jako kolej użytku publicznego Nowy ŁupkówCisna, uruchomiona w 1898 roku. Po II wojnie światowej eksploatowana była do 1994 roku jako kolej leśna, do transportu drewna i ubocznie do przewozu osób. Od 1997 roku funkcjonuje ponownie jako atrakcja turystyczna na skróconej 20-kilometrowej trasie, głównie w sezonie letnim.

Bazą kolejki jest stacja w Majdanie koło Cisnej, skąd pociągi kursują obecnie na dwóch trasach o łącznej długości 20 km, na wschód w kierunku stacji Przysłup (zatrzymując się w Cisnej, Dołżycy i Krzywem) oraz na zachód do Balnicy. Od 2020 roku ruch poza Dołżycę jest jednak zawieszony. Od 2012 roku kolejka kursuje również zimą w okresie ferii szkolnych.

Historia

Budowa

W roku 1890 na terenie zaboru austro-węgierskiego rozpoczęto budowę linii lokalnej kolejki wąskotorowej z Nowego Łupkowa do Cisnej. Linia ta miała ułatwić inicjatorom budowy – wiedeńskim i budapesztańskim przedsiębiorcom drzewnym – eksploatację największego bogactwa Bieszczadów, jakim są lasy, dzięki połączeniu z normalnotorową Pierwszą Węgiersko-Galicyjską Koleją Żelazną w Łupkowie[5]. W tym celu powołano towarzystwo akcyjne budowy i eksploatacji kolei[5]. Projektantem kolejki był polski inżynier Albin Zazula[6]. Większość prac przy budowie linii kolejowej wykonywało ręcznie, bez pomocy urządzeń technicznych, 300 robotników[6]. Główny szlak poprowadzono wzdłuż dolin rzek Osławy i Solinki. Tory o rozstawie 760 mm ułożono na podkładach dębowych. Do budowy mostów, przepustów, wiaduktów oraz murów oporowych sprowadzono wykwalifikowanych włoskich kamieniarzy z ówcześnie austriackiego Trydentu[6]. Niektórzy z włoskich kamieniarzy pozostali w Bieszczadach na stałe po zakończeniu prac budowlanych jak np. rodzina Meinardich. Oficjalnego otwarcia pierwszego odcinka (Nowy Łupków – Cisna, 25 km) dokonano 21 stycznia 1898 roku[6]. Stacja w Cisnej powstała na terenie przysiółka Majdan[7], gdzie zbudowano też parowozownię, budynki stacyjne, magazyn i budynki dla pracowników[6]. Pierwszy tabor stanowiło pięć parowozów czteroosiowych opalanych drewnem, 15 wagonów osobowych, 70 platform i 100 wagonów kłonicowych do drewna[6].

Przy linii kolejowej zaczęły powstawać tartaki, które ożywiły gospodarczo ten rejon Bieszczadów. W latach 1900–1904 wraz ze wzrostem zapotrzebowania na drewno przedłużono linię kolejową z Majdanu o prywatny 15,2-km odcinek do Kalnicy przez Przysłup i Strubowiska[8]. Linia miała inny przebieg, niż obecnie – nie przechodziła przez centrum Cisnej, lecz prowadziła bezpośrednio przez lasy do Przysłupu, w miejscu obecnej drogi leśnej[9]. W Kalnicy istniała stacja towarowa, obsługiwana przez dwa własne parowozy i ok. 60 wagonów[8]. Około 1908-1909 roku zbudowano odgałęzienie ze Strubowisk (leśniczówki Szpickiery) do Beskidu (wyżej położonego przysiółka Smereka)[10]. Dołączono następnie także odcinek prywatny z Majdanu przez Liszną w kierunku Roztok Górnych[a][5].

Eksploatacja do II wojny światowej

Po oddaniu do użytku w 1898 roku, kolejka stała się koleją użytku publicznego, zarządzaną przez Cesarsko-Królewskie Koleje Państwowe (kkStB)[5]. Jeździły nią średnio dwie pary rozkładowych pociągów towarowo-osobowych dziennie oraz pociągi z drewnem[5]. W czasie I wojny światowej kolej służyła najpierw do celów wojskowych. Wobec niepowodzeń austro-węgierskich na froncie wschodnim i odwrotu armii, infrastruktura kolei na przełomie 1914/15 roku została uszkodzona. Wysadzono mosty, przepusty, część urządzeń[6]. Po wyparciu armii rosyjskiej w roku 1916 rozpoczęto odbudowę infrastruktury[6].

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, kolejka stała się własnością Polskich Kolei Państwowych. Zarząd od 1920 roku sprawowała Okręgowa Dyrekcja Kolei Państwowych we Lwowie[6]. Prawie dwukilometrowy odcinek torów między Balnicą a Solinką znalazł się za granicą słowacką i pociągi jeździły po nim tranzytem, eskortowane przez Straż Graniczną, aż do listopada 1938 roku, kiedy Polska wymogła na Słowacji korekty granic[11]. W czasach wielkiego kryzysu ograniczono przewozy pasażerskie i eksploatację lasów – w latach 30. kolejka wykonywała tylko jeden kurs do Majdanu i z powrotem[5][12]. Prywatny 5-km odcinek ze Strubowisk do Kalnicy rozebrano w bliżej nieustalonym czasie po 1918 roku, a odcinek do Roztok Górnych – przed 1938 rokiem[13]. W 1936 roku zaprzestano eksploatacji odcinka Majdan – Beskid, aczkolwiek ponownie został on uruchomiony podczas okupacji[14].

W czasie II wojny światowej kolejka została przejęta pod zarząd niemieckiej Ostbahn i była dość intensywnie użytkowana, przy tym została częściowo zmodernizowana[5]. W tym czasie rozstaw toru został przekuty na ostateczny 750 mm[5]. Oprócz pociągów z drewnem na potrzeby niemieckie, jeździły dwie, a w 1943 roku nawet trzy pary pociągów osobowych dziennie[15]. Podczas walk Armii Czerwonej z Niemcami w drugiej połowie 1944 roku oraz dalszych walk z partyzantami UPA na tym terenie, infrastruktura kolejki uległa zniszczeniu, tory zostały w wielu miejscach rozebrane, a torowisko uszkodzone przez wykorzystywanie go jako drogi dla czołgów[16]. Podkłady w części zużyto na budowę umocnień i na opał[12].

Pociąg z wagonami na drewno w latach 60.
Lokomotywa Lyd2 z pociągiem gospodarczym, 1991
Na trasie kolejki turystycznej w kierunku Solinki

Eksploatacja i rozbudowa w okresie powojennym

Bezpośrednio po wojnie rozpoczęto pewne prace naprawcze kolejki, lecz pierwsze pociągi uruchomiono dopiero w 1950 roku[12]. Wobec opustoszenia Bieszczadów po akcji Wisła, PKP nie były jednak zainteresowane wznowieniem ruchu i w 1953 roku kolej została przekazana Lasom Państwowym[16]. W związku z intensyfikacją gospodarki leśnej w Bieszczadach, podjęto w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych prace nad odbudową i modernizacją kolei. Do 1959 roku nastąpiła rozbudowa linii w kierunku północno-zachodnim ze Smolnika do Mikowa, gdzie połączono ją z odcinkiem dawnej 12-kilometrowej kolei prywatnej hr. Potockiego do Rzepedzi, zbudowanej w 1923 roku[15]. W kierunku na wschód, w miejsce dawnej prywatnej linii Majdan – Kalnica – Beskid zbudowano w latach 1957–1964 nową niżej położoną linię Majdan – Cisna – DołżycaPrzysłupWetlinaMoczarne, o długości prawie 37 km[14]. Łącznie długość sieci wyniosła 73 km[15]. Od 1958 roku koleją zarządzał Ośrodek Transportu Leśnego w Sanoku[12]. Otrzymała w tym okresie nowe parowozy produkcji polskiej: dwa serii Px48 i sześć serii Kp4[12][17]. Głównym odbiorcą drewna stał się nowo zbudowany kombinat drzewny w Rzepedzi, a kolej maksymalnie przewoziła 115–160 tysięcy m³ drzewa rocznie[15]. Okazjonalnie i nieformalnie kolejka woziła też okoliczną ludność i turystów, także wagonami towarowymi[18].

18 września 1963 roku uruchomiono rozkładowy ruch pasażerski na liniach Nowy Łupków – Cisna, a następnie także Rzepedź – Smolnik[16]. Była to wówczas jedyna kolej użytku publicznego w Polsce poza PKP[16]. Przewozy pasażerskie były mało opłacalne i komplikowały pracę przewozową, wobec czego miały zostać zawieszone około 1975 roku, lecz na skutek wzrastającej turystyki w Bieszczadach i protestów przeciwko likwidacji, przywrócono je[16]. W tym okresie przy kolejce pracowało ok. 300 osób. Pod koniec lat 70. trakcję parową zaczęto zastępować rumuńskimi lokomotywami spalinowymi serii Lyd2, jednakże w tym samym okresie też przewozy drewna zaczęły znacząco maleć, przejmowane przez dogodniejszy transport samochodowy[16]. W 1990 roku kolej miała 6 lokomotyw spalinowych, 8 wagonów osobowych, 140 platform i 200 wagonów kłonicowych do drewna[12].

W obliczu kryzysu gospodarczego, a następnie przejścia na gospodarkę rynkową na przełomie lat 80. i 90., kolejce zagroziła likwidacja z uwagi na nierentowność. Sytuację pogorszyła upadłość po transformacji ustrojowej głównego odbiorcy drewna drogą kolejową – Zakładów Przemysłu Drzewnego w Rzepedzi[19]. Już w latach 80. wstrzymano ruch na odcinku z Wetliny do Moczarnego, a ostatecznie wyłączono ten odcinek z użytku w 1992 roku po włączeniu w skład terenów ochrony ścisłej Bieszczadzkiego Parku Narodowego w 1991 roku[16][19]. W 1991 roku zawieszono ruch na odcinku Dołżyca – Wetlina[16]. Zaprzestano też od tego roku całorocznych rozkładowych przewozów pasażerskich, pozostawiając pociągi turystyczne w sezonie letnim[15]. W tym czasie Ośrodek Transportu Leśnego w Sanoku został zlikwidowany, a kolej 1 kwietnia 1993 roku przekazano w zarząd Nadleśnictwu Cisna, przy jednoczesnej znacznej redukcji zatrudnienia[16][19]. W 1994 roku Nadleśnictwo uruchomiło jeszcze przewozy pasażerskie na trasie Majdan – Wetlina, jednakże działalność kolei była nierentowna (przewieziono ok. 14 tysięcy pasażerów)[b][19]. 1 grudnia 1994 roku kolej wyłączono z eksploatacji[19]. Oddział Kolei Leśnej w Cisnej został postawiony w stan likwidacji, pracowników zwolniono, a część taboru oddano na złom[16]. Przed fizyczną likwidacją uchroniło kolej dokonane w 1992 roku wpisanie jej układu komunikacyjnego, infrastruktury i części taboru do rejestru zabytków (numer A-284)[16][19].

W 1979 w Majdanie przy drodze do Cisnej utworzono skansen kolei leśnej[12], w którym eksponowano dwa składy pociągów z parowozami Kp4 i Px48. W 1987 roku podporządkowano go Muzeum Kolejnictwa, a w 1991 roku niszczejący bez dozoru tabor wywieziony został stamtąd do Muzeum Kolei Wąskotorowej w Sochaczewie[16].

Teraźniejszość

Odrodzenie jako kolej turystyczna

Na trasie kolejki turystycznej w kierunku Balnicy
Parowóz Kp4-3772 (2014)

Z inicjatywy władz samorządowych i pracowników, w lipcu 1996 roku powołano Fundację Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej, której przekazano w nieodpłatne użytkowanie majątek kolejki i trasę w granicach Nadleśnictwa Cisna[16]. Zakupiono dodatkową lokomotywę spalinową (pocukrowniczą) i otwarte po bokach wagony letnie, przebudowane z odkrytych wagonów towarowych (początkowo siedem, z Przeworskiej Kolei Dojazdowej)[20]. Profil działalności zmienił się na obsługę pociągów turystycznych w sezonie letnim (od maja do września) oraz w razie zapotrzebowania w innych terminach[16]. Po przejęciu kolejki przez Fundację i pracach konserwacyjnych, 4 lipca 1997 wznowiono ruch na 11-kilometrowej trasie z Majdanu do Przysłupu, i już w tym roku kolej przewiozła ponad 23 tysiące turystów[16]. W 1998 roku uruchomiono pociągi na drugiej linii w kierunku zachodnim, do Balnicy i w wybrane dni do Woli Michowej (17 km)[20]. Początkowo obie trasy obsługiwano jednym pociągiem na dzień[20]. Jednym z ograniczeń eksploatacyjnych kolei jest konieczność zatrudniania kilku hamulcowych w każdym pociągu, z uwagi na górski profil trasy i brak hamulców zespolonych w wagonach[20]. Początkowo, w latach 1997-2003 wagony miały żółte malowanie reklamowe stacji radiowej RMF, następnie przywrócono klasyczne zielone barwy[20]. W 2010 kolej miała 18 wagonów pasażerskich, w tym dziesięć letnich[21].

Liczba pasażerów stale wzrastała i w 2007 roku po raz pierwszy przekroczyła 50 tysięcy[22], w 2014 roku przekroczyła 100 tysięcy[23], a w 2018 roku – 150 tysięcy[24]. W 2009 roku przywrócono ruch na odcinku z Woli Michowej do Smolnika, jednakże w 2011 ruch na odcinku Balnica – Smolnik został ponownie zawieszony. Od tego czasu pociągi w kierunku zachodnim kursują tylko do Balnicy (9 km)[1]. Od 2012 roku – po 23 latach przerwy – kolejka kursuje również w wybrane dni zimą w okresie ferii szkolnych; poza rozkładowymi uruchamiane są także pociągi specjalne[25]. Od sierpnia 2020 roku kursy w kierunku wschodnim na odcinku od Dołżycy do Przysłupu zostały zawieszone, taki też stan pozostał w 2021 roku[26][27].

Oprócz czterech lokomotyw spalinowych serii Lyd2, od 2006 roku na kolei jeździł także parowóz Las-1884[20], a od 2012 roku zastąpił go mocniejszy Kp4-3772[28]. W kolejnych latach, w związku z koniecznymi naprawami, na ogół dostępny był jeden parowóz, używany do niektórych kursów[27]. W 2021 roku kolej ponownie miała dwa czynne parowozy[27]. W kierunku Przysłupa lokomotywy spalinowe mogą ciągnąć siedem wagonów, a w kierunku Balnicy osiem, natomiast parowóz Las może być używany tylko na krótszym odcinku o łagodniejszym profilu do Dołżycy[20].

Przewozy

W 1965 roku kolej przewiozła ponad 21 tysięcy pasażerów, a w latach 1971–1980 sprzedano ogółem 117 769 biletów[15]. Faktyczna liczba przewiezionych pasażerów była większa – z relacji wynika, że przy konduktorskiej sprzedaży biletów, od wielu turystów nie pobierano prawidłowej opłaty za przejazd[29]. Na początku lat 80. przewozy wynosiły około 30 tys. pasażerów rocznie[30]. Po spadku przewozów w latach 90., opisanym wyżej, w 2001 roku odrodzona kolejka przewiozła 32 tysiące pasażerów, w 2004 – 40 tys., w 2007 – 52 tys., w 2009 – 68 tys., w 2010 – 60 tys., w 2011 – 72 tys.[22][31] W sezonie turystycznym dzienne przewozy wynosiły do ok. 1500 pasażerów[21]. W 2014 liczba pasażerów wyniosła 102 tysiące[23], w 2016 roku 127 tysięcy[32], w 2017 roku 138 tysięcy[33], w 2018 roku 153 tysiące[24], a w 2019 roku 157 tysięcy[2]. Według stanu na 2018 rok, Bieszczadzka Kolejka Leśna była koleją wąskotorową przewożącą największą liczbę pasażerów w Polsce[34], aczkolwiek w kolejnym roku przejściowo wyprzedziła ją Nadmorska Kolej Wąskotorowa[35]. Pomimo skróconego sezonu i trudności pandemicznych, w 2020 roku kolejka przewiozła ponad 138 tysięcy osób[27]. W 2021 roku, pomimo dalej trwającej pandemii, kolejka osiągnęła najwyższy wynik przewozów – 168 tysięcy osób[36].

Przewozy[33][22][32]:

Wypadki

16 czerwca 1968 na trasie kolei wąskotorowej w odcinku Rzepedź – Prełuki doszło do zderzenia pociągu towarowego z drezyną, w wyniku czego rannych zostało 11 osób podróżujących drezyną[37].

Tabor

Czynny:

  • drezyna motorowa Dm101 (typ WWM5, zbud. 1956)[38]
  • drezyna motorowa Dm102 (zmodernizowana w 2010)[21]
  • lokomotywy spalinowe (wszystkie serii Lyd2)[20]:
    • CWO-Lyd2-01 (nr fabr. 24064/1980 rok; zakupiona z Cukrowni Przeworsk, pierwotnie Cukrownia Wożuczyn)
    • LP-Lyd2-05 (24048/1980)
    • LP-Lyd2-06 (24049/1980)
    • LP-Lyd2-07 (24050/1980)
  • parowozy:
    • Las-1884 (4967/1956; zakupiony z Cukrowni Kruszwica, w eksploatacji od 2006[20], od 2010 z tendrem dodatkowym[21], w latach 2018-2019 w remoncie, powrócił w 2019, wszedł ponownie do eksploatacji w 2020[27])
    • Kp4-3772 (zbud. Fablok Chrzanów, nr fabr. 3772/1957; zakupiony w 2007 z Cukrowni Kruszwica, wszedł do eksploatacji po remoncie w 2012[28], odstawiony w 2018 w oczekiwaniu naprawy, w 2021 powrócił po naprawie głównej przeprowadzonej w Chabówce[39])

Nieczynny:

  • parowóz Kp4-1257 (3790/1957) (skreślony w 1979 r., w 1991 r. przekazany do muzeum w Sochaczewie, w 2012 roku zwrócony do Majdanu)[28][40]
  • lokomotywa spalinowa Lxd2-347 (ex Lxd2-321, 23224/1976, zakupiona 2006)[20][38]
  • lokomotywa spalinowa LP-Lyd2-01 (23392/1977)[41]
  • lokomotywa spalinowa Wls180 (46/1972)[20]
  • lokomotywy spalinowe Wls150 (7616/1967, 7639/1967)[20]

Poprzedni:

  • parowozy:
    • Kp4-1255 (3390/1957)
    • Kp4-1256 (3708/1957)
    • Kp4-1258 (3791/1957)
    • Kp4-1259 (3793/1957)
    • Kp4-1260 (3794/1957)[42]
    • Px48-1253-55[17]
    • Px48-1254-55[17]
  • lokomotywy spalinowe:
    • LP-Lyd2-02 (23393/1977) – 1977–1993 (złomowana)[41]
    • LP-Lyd2-03 (23437/1977) – 1977–1983[41]

Uwagi

  1. Według innych informacji, odnoga do Roztok była podawana w 1927 roku jako znajdująca się w budowie, przy czym gotowe już wówczas miało być 8 km torów. Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 287.
  2. Według Jerczyński 2007 ↓, s. 15, w 1994 roku przewieziono 13 tysięcy pasażerów.

Przypisy

  1. a b c Trasy, Bieszczadzka Kolejka Leśna [dostęp 2018-04-11].
  2. a b Rośnie liczba pasażerów Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej, inforail.pl [dostęp 2020-09-11] (pol.).
  3. a b Rozkład jazdy i cennik, Bieszczadzka Kolejka Leśna [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-11].
  4. Dariusz Podbereski: Wędrówki Przyrodnicze, Trasy wycieczek przyrodniczych. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1995, s. 133. ISBN 83-85843-48-5.
  5. a b c d e f g h Jerczyński 2007 ↓, s. 14
  6. a b c d e f g h i Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 284.
  7. Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 117.
  8. a b Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 189–190.
  9. Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 291, załącznik – mapa w skali 1:75 000.
  10. Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 335.
  11. Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 362.
  12. a b c d e f g Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 287.
  13. Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 287–288.
  14. a b Kryciński (opr.) 1996 ↓, s. 288–291.
  15. a b c d e f Wiesław Sroka: Kolejki wąskotorowe w Bieszczadach, „TTS Technika Transportu Szynowego” nr 5-6/2005, s. 95–97.
  16. a b c d e f g h i j k l m n o Jerczyński 2007 ↓, s. 15-16
  17. a b c Bogdan Pokropiński, Parowozy wąskotorowe produkcji polskiej, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2016, s. 120, 136, ISBN 978-83-206-1963-8, OCLC 939901175.
  18. Tadeusz Dąbrowski. W sepii zapisane. „Wąskie Tory”. Nr 3-4/2008 (4), s. 62, grudzień 2008. ; Zbigniew Tyszko. Podróż poślubna. „Wąskie Tory”. Nr 3-4/2008 (4), s. 63, grudzień 2008. 
  19. a b c d e f Stanisław Wermiński: O naszej fundacji. kolejka.bieszczady.pl. [dostęp 2018-04-11].
  20. a b c d e f g h i j k l Jerczyński 2007 ↓, s. 17-18
  21. a b c d M. Ciesielski: Nowości z kolejki bieszczadzkiej, „Świat Kolei” nr 8/2010, s. 7.
  22. a b c Stanisław Wermiński: O naszej fundacji (4). kolejka.bieszczady.pl. [dostęp 2018-04-11].
  23. a b Wąskotorowa kolejka leśna przewiozła 102 tys. osób, Onet.pl, 28 grudnia 2014 [dostęp 2014-12-29] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-29].
  24. a b PAP: Rekord! Bieszczadzka Kolejka Leśna przewiozła w tym roku 153 tys. osób. inforail.pl, 2018-11-09. [dostęp 2019-06-10].
  25. Aktualności. Bieszczadzka Kolejka Leśna. [dostęp 2021-08-09].
  26. a b c d e Sabina Tworek: Bieszczadzka Kolejka Leśna wróciła na tory. Już wkrótce atrakcją będzie zabytkowy parowóz ciągnący wagoniki. nowiny24, 2021-05-26. [dostęp 2021-08-09]. [zarchiwizowane z tego adresu].
  27. a b c M. Ciesielski: Powrót „kapcia” na BKL!, „Świat Kolei” nr 2/2012, s. 7.
  28. Waldemar Bałda. Bieszczadzki komfort. „Wąskie Tory”. Nr 3-4/2008 (4), s. 61, grudzień 2008. 
  29. Stanisław Stanuch: Romantyzm wąskotorówek, „Dziennik Polski” nr 104 (12193), 3 maja 1984, s. 3.
  30. J. Chiżyński: Zima na Bieszczadzkiej Kolei Leśnej, „Świat Kolei” nr 3/2012.
  31. a b Aneta Jamroży: Bieszczadzka Kolejka Leśna z nowym rekordem!. bieszczady.land, 2016-11-21. [dostęp 2018-04-11].
  32. a b PAP: Bieszczadzka Kolejka Leśna pojedzie w ferie. inforail.pl, 2018-01-11. [dostęp 2018-04-11].
  33. Koleje wąskotorowe w Polsce w 2018 r. Statystyka, funkcjonowanie, ochrona dziedzictwa kolei. Warszawa: Urząd Transportu Kolejowego, 2019, s. 10. ISBN 978-83-65709-33-2.
  34. Koleje wąskotorowe w Polsce w 2020 r. Jak pandemia wpłynęła na ruch turystyczny?. Urząd Transportu Kolejowego, 2021-10-27.
  35. PAP: Bieszczady: Rekordową liczbę 168 tys. pasażerów przewiozła w 2021 r. kolejka leśna. wnp.pl, 2021-11-17. [dostęp 2021-12-26].
  36. Kolejka leśna zderzyła się z drezyną. 11 osób rannych. „Nowiny”, s. 1, nr 144 z 18 czerwca 1968. 
  37. a b J. Chiżyński: Dm101 po remoncie / Lxd2 na BKL, „Świat Kolei” nr 8/2006, s. 7.
  38. Michał Szymajda: Parowóz Kp4 wraca na Bieszczadzką Kolejkę Leśną. Rynek Kolejowy, 24-04-2021. [dostęp 2021-08-09].
  39. R. Solnicki: Powrót Kp4-1257, „Świat Kolei” nr 6/2013, s. 7.
  40. a b c Paweł Korcz. Wąskotorowa lokomotywa spalinowa serii Lyd2. „Świat Kolei”. Nr 1/2009, s. 39, 2009. 
  41. Bogdan Pokropiński: Historia parowozu Kp4, „Świat Kolei” nr 2/1997, s. 28.

Bibliografia

  • Artur Bata: Szlakiem Bieszczadzkiej Kolejki. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983. ISBN 83-03-00303-8.
  • Zygmunt Rygiel: Bieszczadzkie kolejki leśne. Krosno: Apla, 2002. ISBN 83-88065-88-2.
  • Michał Jerczyński. 10 lat Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej. „Świat Kolei”. Nr 11/2007 (148), s. 14–18, 2007. 
  • Stanisław Kryciński (opr.): Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy. Część 2. Gmina Cisna. Warszawa: Wydawnictwo Stanisław Kryciński, 1996. ISBN 83-85531-07-6.
  • Wiesław Sroka. Kolejki wąskotorowe w Bieszczadach. „TTS Technika Transportu Szynowego”. Nr 5-6/2005, s. 95–97, 2005. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

BSicon ulBHF.svg
underground train station (legend icon)
BSicon uexlBHF.svg
ex underground train station (legend icon)
BSicon ulHST.svg
underground train stop (legend icon)
BSicon uexlHST.svg
ex underground train stop (legend icon)
BSicon ulDST.svg
underground service station (legend icon)
BSicon uexlDST.svg
ex underground service station (legend icon)
BSicon lBST.svg
non-passenger stop (legend icon)
BSicon exlBST.svg
ex non-passenger stop (legend icon)
BSicon ulBST.svg
underground service stop (legend icon)
BSicon uexlBST.svg
ex underground service stop (legend icon)
BSicon expHST.svg
local-only minor station
BSicon upHST.svg
Icons for railway description
BSicon uexpHST.svg
out-of-use local-only minor metro station
BSicon uexENDEe.svg
Railroad BSicon
BSicon uSTR.svg
Underground straight track
BSicon uexSTR.svg
ex underground straight track
BSicon extSTR.svg
straight line, modified version (+ex, +t, +ext)
BSicon utSTR.svg
underground tunnel straight track
BSicon uextSTR.svg
ex underground tunnel straight track
BSicon hSTR.svg
high level track
BSicon exhSTR.svg
ex high level track
BSicon uhSTR.svg
underground high level track
BSicon uexhSTR.svg
ex underground high level track
BSicon hSTRae.svg
Bridge (big)
BSicon uhSTRae.svg
Image for BSicon diagrams
BSicon uexhSTRae.svg
BS template transport icon
BSicon hKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon exhKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon KRZWu.svg
(c) I, Lantus, CC-BY-SA-3.0
Line crossing under water across
BSicon uexKRZWu.svg
for BS models. water tunnel, urban(blue), not in use.
BSicon KMW.svg
mileage change
BSicon exKMW.svg
ex mileage change
BSicon uKMW.svg
A mile-marker for metros/canals
BSicon uexKMW.svg
mileage change
BSicon GRENZE.svg
Autor: Bernina, axpde, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
track with border
BSicon ÜST.svg
Track change (new design)
BSicon exÜST.svg
track change (new design)
BSicon uÜST.svg
Track switch, metro/light rail
BSicon uexÜST.svg
track change, metro/light rail (new design)
BSicon BUE.svg
level crossing straight
BSicon exSKRZ-YBUE.svg
Disused railway line level crossing on minor road.
BSicon uBUE.svg
underground level crossing straight
BSicon uexBUE.svg
Ex underground level crossing straight
BSicon ELCa.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line start sign for railways
BSicon ELCe.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line end sign for railways
BSicon BHF.svg
station straight track
BSicon KBHFa.svg
head station, track starting
BSicon HST.svg
flag stop track straight in use
BSicon KBSTe.svg
non-passenger head stop, track ending
Bieszczadzka Kolejka Leśna.JPG
Autor: Tomasz Chorwat, Licencja: CC BY 3.0
Bieszczadzka Kolejka Leśna
BSicon exSTR+l.svg
ex-track to right against driving direction (with exact circles)
BSicon exKBSTe.svg
exnon-passenger terminal stop, track ending
BSicon exBUE.svg
level crossing straight
Lyd2 Bieszczady.jpg
Autor: Pibwl, Licencja: CC BY-SA 3.0
Lokomotywa LP-Lyd2-05 z pociągiem roboczym w Majdanie
BSicon exSTR+r.svg
ex-track to left against driving direction (with exact circles)
Bieszczady68-28-Dolzyca.jpg
Bieszczadzka Kolejka Leśna w Dołżycy
Majdan - station 12.jpg
Autor: Paweł 'pbm' Szubert (talk), Licencja: CC BY-SA 3.0
Stacja Bieszczadzkiej Kolei Leśnej w Majdanie
Kp4 Bieszczady IMGP0803.jpg
Autor: Michał Derela, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lokomotywa Kp4-3772 Bieszczadzkiej Kolejki Leśnej na stacji Majdan
BSicon exKBHFa.svg
ex terminal station, track starting
BSicon exABZgr+r.svg
junction straight to the right from the right (with exact circles)
BSicon exHST.svg
ex flag stop track straight off use
BSicon exKDSTe.svg
ex non-passenger terminal station, track ending
BSicon CONTg.svg
Image for BSicon diagrams
Stacja kolejki wąskotorowej w Majdanie by Verid1st 01.JPG
Autor: Verid1st, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Zespół stacji kolejki bieszczadzkiej w Majdanie. Widok z lotu ptaka na centralną część stacji. Na dalszym planie widoczna parowozownia (zabytek nr A-284 z 28.11.1992)
BSicon exSTRl.svg
ex-track to left forward driving direction (with exact circles)
BSicon CONTf@F.svg
Continuation forward, shifted forward
Bieszczady railway DSC02059.jpg
Autor: Michał Derela, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bieszczadzka Kolejka Leśna (w Żubraczem, kierunek Balnica
BSicon eHST.svg
Ex flag stop, track straight in use
BSicon CONTg@G.svg
Continuation backward, shifted backward
BSicon exBST.svg
ex non-passenger stop track straight off use
BieszczadzkaKolejkaLeśna.jpg
Autor: Jano0, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bieszczadzka Kolejka Leśna, miejsce: 49°12'18.2"N 22°15'25.6"E