Bilety państwowe Ministerstwa Skarbu

Bilety państwowe Ministerstwa Skarbu – papierowe znaki pieniężne funkcjonujące na zasadach banknotów, emitowane przez Ministerstwo Skarbu w latach 1926 oraz 1938, wprowadzane do obiegu pieniężnego równolegle z banknotami Banku Polskiego^[1]^[2].

Rys historyczny

W okresie międzywojennym Ministerstwo Skarbu przeprowadziło tylko dwie emisje biletów państwowych:

z datą 25 października 1926 o nominale 5 złotych – wprowadzonego do obiegu 25 marca 1927 r.^[1],
z datą 1 października 1938 o nominale 1 złoty – wprowadzonego do obiegu 26 sierpnia 1939 r., na pięć dni przed wybuchem II wojny światowej^[3].

Funkcja tych dwóch emisji była za każdym razem inna. W przypadku emisji z 1926 celem było uzupełnienie obiegu o nominał pięciozłotowy, który ustawowo miał być monetą, ale ze względu na rozwój sytuacji gospodarczej aż do lipca 1928 r. w tej postaci nigdy do obiegu nie wszedł^[4].

Bilet jednozłotowy emisji z 1 października 1938 r. pochodził z większej tzw. serii mobilizacyjnej, przeznaczonej do zastąpienia pieniędzmi papierowymi bilonu w przypadku paniki wojennej^[2]. Seria miała być poświęcona królom polskim. W założeniach były to trzy nominały^[5]:

1 złoty z podobizną Bolesława Chrobrego,
2 złote ze Stefanem Batorym,
5 złotych z Janem III Sobieskim.

Zdołano opracować projekty wszystkich trzech biletów, ale zdążono wydrukować tylko bilet państwowy jednozłotowy, który we wrześniu 1939 r. miał w obiegu zastąpić niklową złotówkę^[5]. Państwowy bilet jednozłotowy emisji z 1 października 1938 r., inaczej niż 5-złotówka z 25 października 1926, nie posiadał klauzuli prawnej^[6].

Ze względu na tego samego emitenta pierwsza emisja w pewnym stopniu przypominała bilety zdawkowe, chociaż ich szata graficzna była całkiem odmienna. W przeciwieństwie do pięciozłotowego biletu zdawkowego ten państwowy nie przedstawiał wizerunków awersu i rewersu zastępowanej monety^[7].

Dla biletów państwowych nie obwiązywał parytet złota, który dotyczył banknotów Banku Polskiego. Pięciozłotowe bilety państwowe uczestniczyły częściowo w tzw. małej inflacji, zwanej też bilonową, spowodowanej nadmiernymi emisjami Ministerstwa Skarbu równoległymi do będących pod pełną kontrolą zasad bankowości emisjami Banku Polskiego^[8].

Bilety państwowy emisji 25 października 1926

Nominał	Awers banknotu	Rewers banknotu	Charakterystyka^[9]
5 złotych			Emisja: 25 października 1926 Seria: Ser. X. Numer: 7 cyfr Awers: centralnie w figurze sześciokątnej umieszczono głowę Merkurego Rewers: górnik przy pracy Znak wodny: brak Wymiary: 131 × 80 mm Nakład: 60 291 000 szt. Wprowadzony do obiegu: 25 marca 1927 Wycofany z obiegu: 30 czerwca 1930 Ostateczna wymiana do: 30 czerwca 1932 Projektant: Wacław Borowski Podpisy: Minister Skarbu - Gabriel Czechowicz Dyrektor Departamentu Obrotu Pieniężnego - Leon Barański Druk: Państwowe Zakłady Graficzne, Warszawa

Bilety państwowy emisji 1 października 1938

Nominał	Awers banknotu	Rewers banknotu	Charakterystyka^[10]
1 złoty			Emisja: 1 października 1938 Seria: X ; IX Numer: 7 cyfr Awers: portret Bolesława Chrobrego Rewers: rysunek ornamentowy Znak wodny: 1 ZŁ Wymiary: 108 × 60 mm Nakład: 12 430 000 szt. (wiele egzemplarzy posiada błędy drukarskie np. banknot z samym rewersem, lub awers-awers) Wprowadzony do obiegu: 26 sierpnia 1939 Wycofany z obiegu: 20 maja 1940 Projektant: Leonard Sowiński (ryt płyt Marian Romuald Polak) Podpisy: Minister Skarbu - Eugeniusz Kwiatkowski Dyrektor Departamentu Obrotu Pieniężnego - Wiesław Domaniecki Druk: PWPW S.A., Warszawa

Wzory

Nominał	Awers banknotu	Rewers banknotu	Uwagi
1 złoty			Dwustronny czerwony ukośny nadruk WZÓR między dwiema równoległymi podwójnymi liniami. Dodatkowy napis BEZ WARTOŚCI na marginesie. Numeracja kolejna podwójnie znaczona w dwóch liniach 1234567 i 8900000
5 złotych			Dwustronny czerwony poziomy nadruk WZÓR oraz dodatkowy napis Bez wartości w zadrukowanym polu z lewej u góry i z prawej na dole. Numeracja 0245678

Fałszerstwa

Fałszerstwo pięciozłotówki 1926

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b AdamA. Dylewski AdamA., Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 269, ISBN 978-83-7705-068-2 .
↑ ^a ^b BorysB. Paszkiewicz BorysB., Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 218, ISBN 978-83-62939-00-8 .
↑ AdamA. Dylewski AdamA., Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 277, ISBN 978-83-7705-068-2 .
↑ BorysB. Paszkiewicz BorysB., Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 214, ISBN 978-83-62939-00-8 .
↑ ^a ^b LechL. Kokociński LechL., Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 120, ISBN 83-903459-5-1 .
↑ CzesławC. Miłczak CzesławC., Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 378,406, ISBN 978-83-913361-3-7 .
↑ LechL. Kokociński LechL., Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 112–113, ISBN 83-903459-5-1 .
↑ LechL. Kokociński LechL., Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 108–113, ISBN 83-903459-5-1 .
↑ CzesławC. Miłczak CzesławC., Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 378–379, ISBN 978-83-913361-3-7 .
↑ CzesławC. Miłczak CzesławC., Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 406–407, ISBN 978-83-913361-3-7 .

[:0-1] AdamA. Dylewski AdamA., Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 269, ISBN 978-83-7705-068-2 .

[:1-2] BorysB. Paszkiewicz BorysB., Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 218, ISBN 978-83-62939-00-8 .

[3] AdamA. Dylewski AdamA., Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 277, ISBN 978-83-7705-068-2 .

[4] BorysB. Paszkiewicz BorysB., Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 214, ISBN 978-83-62939-00-8 .

[:2-5] LechL. Kokociński LechL., Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 120, ISBN 83-903459-5-1 .

[6] CzesławC. Miłczak CzesławC., Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 378,406, ISBN 978-83-913361-3-7 .

[7] LechL. Kokociński LechL., Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 112–113, ISBN 83-903459-5-1 .

[8] LechL. Kokociński LechL., Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 108–113, ISBN 83-903459-5-1 .

[9] CzesławC. Miłczak CzesławC., Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 378–379, ISBN 978-83-913361-3-7 .

[10] CzesławC. Miłczak CzesławC., Banknoty polskie i wzory, wyd. Pierwsze, t. I, 1794–1941, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 406–407, ISBN 978-83-913361-3-7 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne