Billy Graham

Billy Graham
William Franklin Graham Jr.
ewangelista
Ilustracja
Billy Graham (1966)
Data i miejsce urodzenia

7 listopada 1918
Charlotte

Data i miejsce śmierci

21 lutego 2018
Montreat

Wyznanie

baptyzm

Kościół

Południowa Konwencja Baptystów

Ordynacja

1939

Faksymile
Odznaczenia
Congressional Gold Medal
Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone) Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (cywilny)
Strona internetowa

Billy Graham, właśc. William Franklin Graham Jr. (ur. 7 listopada 1918 w Charlotte, zm. 21 lutego 2018 w Montreat[1]) – amerykański ewangelista przebudzeniowy, teolog i antropolog, jeden z najbardziej znanych ewangelistów na świecie i autor bestsellerów. Najbardziej rozpoznawalna postać w protestantyzmie drugiej połowy XX wieku. Bywał nazywany „Bożym ambasadorem”, „pastorem Ameryki”, „największym chrześcijaninem, jakiego kiedykolwiek wydała Ameryka”, „Janem Chrzcicielem”, „protestanckim papieżem”, „pastorem prezydentów”, „kapelanem Białego Domu” itd. Był kaznodzieją zaangażowanym w działalność ewangelizacyjną, podczas której odwiedził wiele krajów świata, w tym państwa socjalistyczne takie jak: Węgry, Polskę, Związek Radziecki i Koreę Północną. Pochodził z rodziny prezbiteriańskiej, sam jednak przystąpił do Południowej Konwencji Baptystów.

Osobiście spotkał się i rozmawiał z każdym prezydentem Stanów Zjednoczonych od Trumana do Obamy. Był doradcą amerykańskich prezydentów od Eisenhowera po Busha, z wieloma z nich był zaprzyjaźniony. W latach 50. i 60. walczył z komunizmem i rasizmem. Popierał interwencje zbrojne Stanów Zjednoczonych w Korei, Wietnamie i Iraku. Po aferze Watergate zdystansował się od świata polityki.

Laureat wielu prestiżowych nagród i wyróżnień, m.in. najwyższych cywilnych wyróżnień amerykańskich, siódmego miejsca na liście najbardziej podziwianych osób XX wieku Instytutu Gallupa). Był protestanckim kaznodzieją, który przemawiał do największej liczby słuchaczy w historii, pierwszym duchownym, który otrzymał gwiazdę w Hollywood Walk of Fame. Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (KBE).

Był autorem wielu książek, większość z nich zyskała w Stanach Zjednoczonych status bestsellerów oraz doczekała się licznych przekładów. Najważniejsza z nich, Pokój z Bogiem, została sprzedana w nakładzie ponad 2 milionów egzemplarzy. Zajmował się także produkcją oraz dystrybucją filmów chrześcijańskich.

Młodość

Rodzinny dom Billy’ego Grahama

Urodził się 7 listopada 1918 roku w Charlotte, w prezbiteriańskiej rodzinie, jako najstarsze dziecko Williama Franklina Grahama I (1888–1962) i Morrow Coffey (1892–1981). Jego rodzice prowadzili farmę mleczną, mieli 75 krów i około czterystu stałych klientów[2]. Gdy miał pięć lat, ojciec zabrał go na ewangelizację Billy’ego Sundaya[3]. Charlotte w owym czasie zdominowane było przez protestanckich fundamentalistów[4]. W 1933 roku, kiedy zniesiono prohibicję, ojciec zmuszał go oraz jego siostrę do picia piwa, dopóki nie zwymiotowali, co wytworzyło u nich awersję do alkoholu[5].

Według Centrum Billy’ego Grahama, Graham nawrócił się w 1934 roku w wieku 16 lat, podczas serii kampanii przebudzeniowych przeprowadzanych w Charlotte przez ewangelistę Mordecaia Hama[6][7]. Chciał przyłączyć się do lokalnej grupy młodzieżowej, ale nie został przez nich przyjęty, ponieważ ich zdaniem był zbyt „świecki”[5]. Wtedy bardzo chciał się spotkać z Hamem, spotkanie nastąpiło na farmie Grahama[8].

Po ukończeniu Sharon High School w 1936 roku, rozpoczął naukę na Bob Jones College (obecnie Bob Jones University), który wtedy znajdował się w Cleveland. Po jednym semestrze stwierdził, że uczelnia jest zbyt restrykcyjna i legalistyczna[5][a]. Brakowało mu też zajęć sportowych i był zniechęcony do kontynuowania tutaj nauki[9]. W owym czasie był pod wpływem pastora Charleya Younga, z Eastport Bible Church, który był też dla niego inspiracją[5]. W 1937 roku przeniósł się do Florida Bible Institute, gdzie studiował teologię. Tam zaczął głosić swoje pierwsze kazania, grał też w golfa w zawodach międzyuczelnianych. Temat jego pierwszego kazania brzmiał: „Co by się stało, gdyby Chrystus nie przyszedł?”[10][b].

Gdy kończył Florida Bible Institute w 1940 roku, jego życie duchowe wciąż było na etapie eksperymentowania[11]. Studiował też antropologię na Wheaton College (Illinois) i jej naukę zakończył w 1943 roku[12][c].

W lutym 1938 roku rozmyślał o tym, że chrześcijaństwo w USA stopniowo upada i uświadomił sobie, że „potrzebujemy proroka”, „potrzebujemy człowieka, który wezwie Amerykę z powrotem do Boga”. Ciążyło to bardzo w jego sercu, ale jednocześnie był przekonany, że nie jest to zadanie dla niego. Mówił o sobie – „nie jestem elokwentny”, „nie potrafię mówić dłużej niż dziesięć minut”, „jestem za słabo wyedukowany”. Jednak w owym czasie Brunette Bruck, sekretarka, wielokrotnie mu powtarzała: „Bóg powołuje cię do głoszenia”[13].

W 1939 roku został ordynowany na duchownego Południowej Konwencji Baptystów w Palatka na Florydzie. W latach 1943–1945 był pastorem pierwszego baptystycznego kościoła w Western Springs w Illinois[14]. Jego zbór liczył 35 osób, a Graham otrzymywał 45 dolarów tygodniowo[15]. Na początku 1945 roku ewangelista Torrey Johnson, zaproponował mu głoszenie przez radio każdego niedzielnego wieczoru, ponieważ on sam nie ma już na to czasu[16]. Johnson był też jednym z założycieli organizacji „Youth for Christ” (YFC). Graham stał się jej pierwszym pełnoetatowym ewangelistą (otrzymywał 75 dolarów tygodniowo)[17]. W „Youth for Christ” Graham pracował do roku 1952[18]. W 1948 roku został rektorem Northwestern College w Minnesota i był najmłodszym rektorem w kraju[18]. Funkcję tę pełnił do roku 1952[19].

Rodzina

Franklin i Billy Grahamowie (1994)

Dwa miesiące po uzyskaniu dyplomu, 13 sierpnia 1943 roku, ożenił się z Ruth Bell (1920–2007), której rodzice byli prezbiteriańskimi misjonarzami w Chinach[20]. Graham poznał Ruth w Wheaton College[21]. Zamieszkali w drewnianej chatce zaprojektowanej przez Ruth w Paśmie Błękitnym w Montreat[5]. Ruth była poetką i pisarką, jest autorką i współautorką 14 książek, regularnie pisywała do gazet i czasopism[22]. Pomimo iż jej mąż stał się baptystą, ona sama do końca życia pozostała prezbiterianką[23].

W 1993 roku, w wywiadzie dla ABC – z okazji 50-lecia małżeństwa – Ruth powiedziała, że gdy była studentką, modliła się: „Boże, jeżeli pozwolisz mi wyjść za tego człowieka, będzie to największy zaszczyt, jaki mógłby mnie spotkać”. Kiedykolwiek reporterzy pytali Grahama o to, kto jego zdaniem jest największym chrześcijaninem, za każdym razem niezmiennie odpowiadał, że nigdy w swym życiu nie spotkał tak wielkiego chrześcijanina jak Ruth[24][25]. Na pogrzebie powiedział: „Nikt inny nie mógłby unieść takich ciężarów, jakie ona dźwigała. Ona była integralną częścią naszej służby, a moja wieloletnia praca nie byłaby możliwa bez jej zachęty i wsparcia”[26]. Podczas swych 93. urodzin w dniu 7 listopada 2011 powiedział, że czeka na ponowne połączenie ze swoją żoną po śmierci[27].

Graham miał z Ruth pięcioro dzieci: Virginię Leftwich (Gigi) Graham Tchividjian (ur. 1945), Anne Graham Lotz (ur. 1948), Ruth Graham (ur. 1950; założycielka organizacji Ruth Graham & Friends), Franklina Grahama (ur. 1952) oraz Nelsona „Ned” Graham (ur. 1958)[28]. Gigi jest autorką siedmiu książek, za jedną z nich otrzymała „Gold Medallion Award”[29]. Anne Graham Lotz ukończyła studia w wieku 18 lat. W 1988 roku założyła AnGeL Ministries[30], została ewangelistką i doświadczyła wielu przeciwności oraz utrudnień ze strony konserwatywnych chrześcijan uważających, że kobieta nie może zajmować się kaznodziejstwem. W 1999 roku New York Times zaliczył ją do pięciu najbardziej wpływowych ewangelistów w Stanach Zjednoczonych[31]. Franklin Graham, który jest kaznodzieją i ewangelistą, przejął prowadzenie misji Billy’ego Grahama. Postrzegany jest jako kopia ojca: ta sama ekspresja, podobne formuły, ten sam styl gestykulacji[32]. Ned został pastorem, zajmuje się dystrybucją literatury chrześcijańskiej w Chinach[33]. Według Grahama wielkim doświadczeniem dla niego jako rodzica był czas, gdy jego dwaj synowie brali narkotyki[34].

Graham doczekał się 19 wnuków[14] i 28 prawnuków. Tullian Tchividjian (ur. 1972), syn Gigi, jest pierwszym pastorem „Coral Ridge Presbyterian Church” w Fort Lauderdale (Floryda)[35]. Will Graham (ur. 1975), najstarszy syn Franklina, od 2006 roku pełni służbę ewangelisty[36][37].

Graham stosował żelazne zasady w swoim życiu. Nigdy nie przebywał sam na sam z inną kobietą niż Ruth. Taki sposób postępowania nazywany bywa zasadą Billy’ego Grahama[38].

Ewangelista

(c) Bundesarchiv, Bild 194-0798-37 / Lachmann, Hans / CC-BY-SA 3.0
Düsseldorf (25 czerwca 1954)

Kampanie ewangelizacyjne

Graham rozpoczął swoje kampanie ewangelizacyjne w 1947 roku w Grand Rapids oraz w swoim rodzinnym Charlotte[39][40]. Przełomowym punktem w jego karierze była kampania w Los Angeles w 1949 roku. Przeprowadzana była w namiocie cyrkowym początkowo mieszczącym 6 tysięcy osób, lecz wkrótce powiększonym do 9 tysięcy[41]. Ewangelizacja przewidywana była na trzy tygodnie, ale trwała osiem tygodni, przybyło na nią 350 tysięcy ludzi[42]. Po tej ewangelizacji stał się szeroko znany w Ameryce i stał się ikoną narodową[43]. Do sukcesu przyczynił się magnat prasowy William Randolph Hearst, który dał swoim dziennikarzom krótkie polecenie: puff Graham (wesprzeć Grahama)[44][d]. W efekcie tego ewangelizacja była opisywana w dziennikach należących do Hearsta[45][46]. Przypuszcza się, że Hearst cenił Grahama ze względu na jego patriotyzm i dostrzegał w nim szansę na powstrzymanie komunistycznego zagrożenia[45][47]. Ewangelizacją w Los Angeles zainteresowały się również pisma spoza koncernu Hearsta: „TIME”, „LIFE” oraz Newsweek[48]. TIME oraz LIFE oceniły, że Graham jest następcą Billy’ego Sundaya[49].

(c) Bundesarchiv, Bild 194-0798-22 / Lachmann, Hans / CC-BY-SA 3.0
Düsseldorf (25 czerwca 1954)

Kolejna ważna kampania ewangelizacyjna miała miejsce w Londynie w 1954 roku. Graham przybył tam na zaproszenie ewangelikalnych kościołów, ale został sceptycznie przyjęty przez przedstawicieli Kościoła anglikańskiego oraz prezbiterian (porównywano go z gwiazdami kina)[50], z początku niechętną była również prasa, spotkał się jednak z entuzjastycznym zainteresowaniem tłumów, pomimo niesprzyjających warunków pogodowych. Początkowy sceptycyzm i niechęć ze strony Kościołów oraz prasy zmieniły się w bardziej przychylne nastawienie. W Londynie w ciągu trzech miesięcy słuchało go około 2 milionów ludzi, czemu towarzyszyło około 40 tysięcy nawróceń. Ostatniego dnia zgromadziło się 185 tysięcy słuchaczy[51]. Jednym ze słuchaczy był abp Canterbury Geoffrey Francis Fisher[52]. Sukces w Londynie miał wielkie znaczenie dla Grahama, ponieważ zorientował się, że jego przesłanie jest skuteczne również poza granicami Stanów Zjednoczonych[53]. Z Londynu udał się do Amsterdamu, Berlina, Kopenhagi, Düsseldorfu, Frankfurtu, Paryża[54] i Sztokholmu[53].

Rotterdam, Feijenoord Stadion (30 czerwca 1955)

W marcu 1955 przybył do Szkocji, gdzie przeprowadził 6-tygodniową krucjatę[53]. Jeden z dziennikarzy magazynu Kościoła Szkocji Life and Work napisał, że sam Duch Boży przemawia przez Grahama[55]. Wraz z żoną zaproszony został do Clarence House, gdzie spotkał się z królową Elżbietą oraz księżniczką Małgorzatą[56].

Podczas krucjaty w Niemczech spotkał się z kanclerzem Niemiec Konradem Adenauerem, który miał mu powiedzieć: „Panie Graham, nie wiem czy jest jakaś inna nadzieja dla świata, poza zmartwychwstaniem Jezusa”[57].

W 1957 roku odbyła się krucjata nowojorska, gdzie przez 16 tygodni, od maja do września, głosił w hali sportowej Madison Square Garden, a specjalne spotkania odbyły się przy Times Square oraz Yankee Stadium[8]. Za główne zagrożenie dla świata uznał wtedy plagę komunizmu[58]. New York Herald Tribune codziennie komentował ewangelizację w rubryce zatytułowanej Billy Graham Says. ABC Television zgodził się na sprzedaż swego czasu antenowego w soboty. 20 lipca na ewangelizację na Yankee Stadium przybył wiceprezydent Richard Nixon[59][60]. Billy’ego Grahama słuchało w sumie około 2,4 miliona uczestników i pod względem liczby słuchaczy ewangelizacja ta przebiła wszystkie przeprowadzone dotąd w Nowym Jorku[61][62]. Sponsorami byli: William Randolph Hearst (junior), wydawca Henry Luce, lotnik Eddie Rickenbacker, oraz Norman Vincent Peale[59]. W 1960 roku zorganizował w Nowym Jorku krucjatę dla hiszpańskojęzycznych Amerykanów, przybyło na nią około 70 gangsterów[63].

W 1959 roku przeprowadził pierwszą swoją krucjatę w Australii. Uczestniczyła w niej czwarta część Australijczyków, zaowocowała ona nieprzerwanym wzrostem australijskich kościołów przez następne 15 lat i uznano za najbardziej efektywne głoszenie Ewangelii w historii Australii[23][64]. W 1963 roku przybył po raz drugi do Los Angeles, przemawiał w Memorial Coliseum, którego wszystkie miejsca zostały zajęte (134 254 osób), ponadto 20 tysięcy zgromadziło się na zewnątrz[65].

Na okładce miesięcznika „Słowo Prawdy”

W czasach zimnej wojny był pierwszym amerykańskim ewangelistą, który przemawiał za żelazną kurtyną. Głosił Ewangelię do ludzi we wszystkich socjalistycznych krajach Europy Wschodniej z wyjątkiem Bułgarii. W 1959 roku przybył do Moskwy, ale nie zezwolono mu na głoszenie kazań, w 1966 roku chciał przyjechać do Polski, ale nie uzyskał zgody. Zgodę taką otrzymał dopiero w Jugosławii w 1967 roku, gdzie w Zagrzebiu przemawiał do 3 tysięcy protestantów przybyłych z czterech socjalistycznych krajów[66]. W 1977 roku przybył do Węgier, w 1978 roku do Polski[67][68], w 1982 do ZSRR[69], NRD i CSRS[70], a w 1985 do Rumunii i po raz drugi do Węgier[40]. Graham w swoim przesłaniu wzywał do pokoju[71].

W czasach apartheidu Graham odmawiał odwiedzenia RPA, dopóki rząd tego kraju nie wyrazi zgody na ewangelizację bez sektorów segregujących. Doszło do tego dopiero w 1973 roku. W Durbanie przemawiał do 45-tysięcznego tłumu – połowę stanowili czarnoskórzy – i w swoim przesłaniu głosił, że Chrystus nie należy tylko do białego człowieka, „Chrystus należy do wszystkich ludzi”. Nazajutrz gazety pisały „Apartheid upadnie”. Podobne spotkanie miało miejsce w Johannesburgu. W 1985 roku biskup Alpheus Zulu ocenił, że proces pojednania narodowego został zapoczątkowany w Durbanie i Johannesburgu przez Grahama[72][73].

W roku 1973 odwiedził Koreę Południową, gdzie przemawiał w sumie do 3,2 miliona ludzi, co przewyższało ówczesną liczbę chrześcijan w Korei[74]. 3 czerwca, tj. ostatniego dnia jego pobytu, przybyło na Yoido Plaza w centrum Seulu około 1,1 miliona ludzi[75], co było największym religijnym zgromadzeniem, jakie miało miejsce w historii do czasów Jana Pawła II[74]. Graham nazwał później to spotkanie swoim największym doświadczeniem[51]. Han Kyung-chik (1902–2000), założyciel prezbiteriańskiego Kościoła w Korei, ocenił później, że krucjata Grahama wprowadziła koreańskie chrześcijaństwo na nowy etap dojrzałości[76].

W 1989 roku, podczas krucjaty w Londynie, wykorzystując możliwości jakie dostarczała nowoczesna technika, przemawiał do 800 tysięcy ludzi zgromadzonych w 247 miejscach Zjednoczonego Królestwa oraz Irlandii, ponadto do 16 tysięcy miejsc w 13 krajach Afryki jednocześnie[77].

W 1990 roku podczas krucjaty w Hongkongu, wykorzystując łączność satelitarną (głos oraz wizja), przemawiał do około 100 milionów ludzi zgromadzonych w 70 tysiącach miejsc 26 krajów Azji. W następnym roku, w podobny sposób z Buenos Aires przemawiał do 5 milionów ludzi zgromadzonych w 850 miejscach 20 krajów Ameryki łacińskiej[78].

W 1991 roku przeprowadził swoją czwartą krucjatę w Nowym Jorku (w Central Parku). Posłudze Grahama towarzyszyły występy Johnny’ego Casha, June Carter Cash, Sandi Patti, Take Six, Brooklyn Tabernacle Choir oraz koreańskiego chóru[79]. Jako główne zagrożenie dla miasta podał narkotyki i przestępczość[58]. W Central Parku zgromadziło się 250 tysięcy ludzi, co było największym religijnym zgromadzeniem, jakie do tej pory miało miejsce w Stanach Zjednoczonych[80].

W 1993 roku zorganizowano kampanię ewangelizacyjną dla Europy, której nadano nazwę ProChrist. Na miejsce kilkudniowego spotkania wybrano Niemcy, spotkania odbywały się 17-21 marca na stadionie w Essen i były transmitowane do 1400 miejsc przekazu w 55 krajach, w 16 strefach czasowych[81].

Ostatnia przeprowadzona przezeń kampania ewangelizacyjna miała miejsce w Nowym Jorku w 2005 roku[40]. Przeprowadzono ją na Shea Stadium[82], trwała trzy dni, a przybyło na nią ponad 242 tysiące ludzi[77]. Głos zabierali Bill i Hillary Clinton. Była to 417 krucjata Grahama, piąta przeprowadzona w Nowym Jorku (1957, 1969, 1970, 1991, 2005)[58][83].

Uważa się, że największym osiągnięciem ewangelizacyjnym Grahama była krucjata w Nowym Jorku w 1957 roku[84][85]. Na drugim miejscu umieszcza się zwykle krucjatę w Londynie z 1954 roku[86]. Jako przykład nieudanej krucjaty podaje się czasem krucjatę z Manchesteru w 1961, mimo że przez trzy tygodnie każdego wieczoru przychodziło około 30 tysięcy ludzi. Krucjata przeprowadzona została bez udziału kościoła anglikańskiego, który postawił Grahamowi warunki niemożliwe do spełnienia (przemawiać mieliby krytycy Grahama)[87].

Styl Grahama

Oslo, 1955

Kazania głoszone były zwykle według następującego schematu: Graham najpierw czytał tekst Ewangelii, następnie go komentował, poświęcając wiele miejsca grzechom i zagrożeniom świata (przestępstwa kryminalne, problemy osobiste, rasizm, komunizm, bomba wodorowa, narkotyki etc.). Lista grzechów mogła się różnić, ale przesłanie zawsze było to samo – pod koniec kazania wzywał do poddania się Chrystusowi, wzywał do wyjścia do przodu i oddania swego serca Chrystusowi[88]. Często stosowaną formułą było „Biblia mówi”[50]. Pomimo iż jego przesłaniu brakowało pewnych społecznych elementów, po każdej jego krucjacie rozbite rodziny były jednoczone, alkoholicy byli uwalniani od swego nałogu, spadała przestępczość[89]. Graham oferował nadzieję i zbawienie[59]. Głosząc starał się dawać z siebie jak najwięcej, wkładał w to całe serce, starał się przybliżyć słuchaczom Chrystusa, tak dobrze jak potrafił[e].

Gdy był młody, przemawiał z wielką ekspresją, wykonywał wiele gestów, używał rąk i ramion, poruszał się wzdłuż i w poprzek platformy ewangelizacyjnej[90]. Graham był mistrzem w przekazywaniu swego przesłania, efektownie używał języka ciała (NLP) dla wzmocnienia swego przesłania[91]. Po każdej krucjacie tracił 10–15 funtów (tj. 4,5–7 kg)[90]. Najbardziej wyczerpującą była krucjata w Nowym Jorku z 1957, kiedy stracił ok. 30 funtów wagi (ok. 14 kg) i był wyczerpany fizycznie[92][93]. W przeciwieństwie do innych ewangelistów wprowadził do swojej służby współczesną muzykę, zapraszał też na swoje krucjaty znanych muzyków i artystów[94][95].

Przywiązywał wielką wagę do pracy przed- i po-krucjatowej. Było to nowością w stosunku do poprzednich ewangelistów. Przygotowania do krucjat trwały długo i uczestniczyły w nich tysiące ludzi. Po zakończeniu krucjaty organizowano spotkania z jej uczestnikami, przygotowywano filmy i książki relacjonujące krucjatę[64].

Sukces kaznodziejski Grahama był przedmiotem licznych analiz psychologicznych i socjologicznych. Pierwszym wrażeniem jakie odnosi uczestnik krucjat to zadowolenie, pewność siebie, słuchacz myśli, że nie jest sam, a takich jak on jest wielu. Otaczający tłum powoduje, że jednostka czuje się anonimowo i bezpiecznie. Nadchodzi jednak moment, w którym kończy się anonimowość i bezpieczeństwo słuchacza, Graham żąda od słuchacza przeanalizowania swej przeszłości i dokonania jej oceny. Kieruje pytanie do słuchacza i oczekuje odpowiedzi. W tym momencie słuchacz szczególnie mocno odczuwa swoje JA, odczuwa siebie. Są to chwile, kiedy słuchacz zastanawia się: „kim jestem?” Są to chwile, w których rozbijane jest własne JA i szczególnie mocno odczuwa się TU i TERAZ[96].

Przygotowania do krucjat

Graham przywiązywał wielką wagę do tego, by każda jego krucjata była wspierana przez grupy modlitewne. Był przekonany, że moc Boża objawiająca się na jego krucjatach uzależniona jest od modlitw wspierających go ludzi[41]. Podczas krucjaty w Los Angeles zorganizowano ponad 1000 grup modlitewnych w Los Angeles oraz okolicach, które modliły się o sukces krucjaty. Grupy te funkcjonowały przez cały czas trwania krucjaty[97]. Przed rozpoczęciem ewangelizacji w Glasgow w 1955 zorganizowano 500 grup modlitewnych w Szkocji, a 500 innych w Anglii, Irlandii Północnej oraz Walii, które odbywały regularne spotkania z myślą o ewangelizacji w Glasgow. Przy pomocy środków masowego przekazu zwrócono się do chrześcijan na całym świecie o wsparcie modlitewne. Ponadto podczas trwania tej ewangelizacji 100–400 osób modliło się w zaimprowizowanej „górnej izbie”[41]. Podobne grupy modlitewne zorganizowano podczas krucjaty w Nowym Jorku (1957), Sydney (1959), nie zorganizowano natomiast w Manchester (1961)[98].

W przerwach między krucjatami narzucał sobie ciężki reżim pracy, urządzał piesze wycieczki, grał w golfa, prowadził własne studia biblijne. Każdego poranka i każdego popołudnia spędzał czas na modlitwie. Nawet podczas wyjazdów starał się to kontynuować[99]. James E. Moore ocenił, że pracował jak płatny wojownik. W wywiadzie dla Journal American powiedział, że chrześcijaństwo nie jest dla słabeuszy, „musimy być mocni, męscy i dynamiczni, jeżeli chcemy ustać. Musimy odzyskać duchowy ogień i sztandar chwały naszych przodków”[100]. W latach 60. próbował zrozumieć kulturę hippisów[101].

Robert O. Ferm, który zbadał 11 krucjat z okresu 1952–1954, twierdzi, że 38% nawróconych stanowią mężczyźni, zaś 62% kobiety. Wśród nich największe grupy stanowią studenci oraz gospodynie domowe, 70–80% było już członkami Kościołów[102].

BGEA

Cleveland (11 czerwca 1994); wraz z M.W. Smithem i TobyMakiem

W 1950 roku założył Billy Graham Evangelistic Association (Stowarzyszenie Ewangelizacyjne Billy’ego Grahama), w skrócie BGEA, z siedzibą w Minneapolis[103]. Celem stowarzyszenia jest docieranie do ludzi z Ewangelią dostępnymi kanałami. Działalność stowarzyszenia obejmuje: organizacja krucjat, programy telewizyjne, programy radiowe, produkcja filmów chrześcijańskich, działalność wydawnicza, a także – od 2007 roku – opieka nad Biblioteką Billy’ego Grahama[104]. Stowarzyszenie promuje chrześcijański styl życia[105].

Celem stowarzyszenia było też opłacanie swoich pracowników, w tym przede wszystkim Billy’ego Grahama (w latach 60. było to 15 tysięcy dolarów rocznie, tyle co dochody przeciętnego pastora). Od tej też pory Graham przestał przyjmować „ofiary miłości”, wszelkie ofiary szły na misję[50].

Od 1956 roku zaczęto wydawać miesięcznik Christianity Today, który z czasem stał się najbardziej wpływowym chrześcijańskim pismem w USA[106]. Od 1960 roku wydawany jest inny periodyk – „Decision Magazine”[107]. Decision Magazine ukazuje się jedenaście razy w roku, którego nakład w 1974 roku osiągnął 5 milionów egzemplarzy[108]. Obecnie wydawany jest w nakładzie 1,7 mln egzemplarzy, w pięciu językach, dociera do 160 krajów[109][110]. Wiele chrześcijańskich czasopism publikuje felietony Grahama pt. „Moja odpowiedź”[111][f].

31 maja 2007 siedziba stowarzyszenia przeniesiona została do Biblioteki Billy’ego Grahama w Charlotte. W uroczystości uczestniczyli byli prezydenci: Jimmy Carter, George H.W. Bush oraz Bill Clinton[112].

Ewangelista ewangelistów

W 1966 roku Graham zorganizował Światowy Kongres Ewangelizacji w Berlinie, na który zaprosił znanych kaznodziejów, ewangelistów i liderów, z całego świata[113][114][115]. Była to pierwsza tego typu konferencja zorganizowana przez ewangelikalnych protestantów. Przesłanie Kongresu sprowadzało się do słów: „Jedna rasa, jedna ewangelia, jedno zadanie”[116][117][118]. W 1977 roku zorganizowano w Lozannie Międzynarodowy Kongres Ewangelizowania Świata[119]. Dyskutowano nad sposobami ewangelizowania Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej, po to aby przesunąć punkt ciężkości ewangelikalnego chrześcijaństwa z Zachodu do innych kultur[116]. Przybyło 2700 ewangelikalnych działaczy ze 150 krajów świata. Kolejny Kongres odbył się w 1989 roku w Manili[120], trzeci Kongres odbył się w Kapsztadzie, w październiku 2010, już bez udziału Grahama[121].

Oprócz tego organizował konferencje dla podróżujących ewangelistów w Amsterdamie w 1983 oraz 1986 roku. Zastanawiano się nad przyczynami koreańskiego przebudzenia[122]. W 2000 odbyła się kolejna konferencja w Amsterdamie[123].

W polityce

Działalność polityczna

Medal wolności.

Graham był zarejestrowanym członkiem Partii Demokratycznej[124][125], jednak od czasów prezydentury Nixona sympatyzował z republikanami[45]. W latach 50. wielokrotnie uderzał w antykomunistyczną nutę w swoich publicznych wystąpieniach. W 1952 roku, podczas krucjaty w Waszyngtonie powiedział, że jeżeli jego kraj kiedykolwiek zbliży się do komunizmu, to zmobilizuje lud chrześcijański dla zachowania ustanowionych przez Boga instytucji[126]. Komunizm nazywał religią Szatana, konkurencyjną względem chrześcijaństwa. Książkę Charlesa W. Lowry „Communism and Christ” (wydana w 1952) Graham wysłał do każdego członka Kongresu, do prezydenta Trumana i członków jego gabinetu[127]. W 1954 roku w jednym z wywiadów powiedział, że albo komunizm musi zginąć, albo chrześcijaństwo, ponieważ toczy się bój pomiędzy Chrystusem a Antychrystem[128]. Odwiedzał amerykańskich żołnierzy w Korei (1952)[129] oraz w Wietnamie (1966, 1968)[130].

Popierał wojnę w Korei i wojnę wietnamską. Po aferze Watergate uświadomił sobie, że został wykorzystany przez polityków[131]. Zaniepokoił się tym i zdecydował się zwiększyć swój dystans do świata polityki. Stwierdził, że chrześcijanin nie powinien angażować się w politykę, ponieważ Jezus nie miał partii politycznej[5].

Żądał zniesienia segregacji rasowej. Od 1953 roku nie zgadzał się, aby podczas jego krucjat na Południu były osobne sektory dla białych i czarnych (spotkania muszą być „integrated”, nie „segregated”)[132]. Graham zapłacił kaucję dla uwolnienia Martina Luthera Kinga z więzienia; zaprosił Kinga za pulpit podczas swej 16-tygodniowej krucjaty w Nowym Jorku w 1957 roku[133]. Jednak ze względu na niepokoje i zarzuty, że zajął się polityką rasizmu, nigdy już więcej nie poprosił Kinga na swoje krucjaty[134].

Na początku lat 50. kilku polityków z Partii Demokratycznej namawiało go, by z ramienia ich partii wystartował do senatu i reprezentował stan Karolina Północna[135]. W 1979 roku Jerry Falwell nakłaniał Grahama do przyłączenia się do założonej przezeń partii politycznej Moral Majority. Graham odmówił, ponieważ jego zdaniem duchowni powinni się wypowiadać w kwestiach związanych z moralnością, a nie np. w sprawie Kanału Panamskiego albo jakości uzbrojenia armii. Jego zdaniem ewangeliści nie powinni identyfikować się z żadną konkretną partią polityczną bądź osobą. Ewangelista powinien stać w środku i przemawiać zarówno do zwolenników prawicy, jak i lewicy[136]. Graham porównany z takimi ewangelistami jak Pat Robertson, Ralph Reed lub Jerry Falwell jawi się jako niemal neutralny politycznie[137][58][138]. Gdy odmówił wsparcia dla antyaborcjonistów z „Operation Rescue”, drogi jego oraz fundamentalistów rozeszły się na zawsze[138].

W latach 50. Graham był zdeklarowanym antykomunistą, co często podkreślał, jednak w końcu lat 70. zaczął odwiedzać kraje bloku komunistycznego i przeprowadzać w nich swoje kampanie ewangelizacyjne. Wpłynęło to na zmianę jego poglądów politycznych, a także na poszerzenie jego perspektywy teologicznej[139]. W 1982 roku przemawiał na konferencji pokojowej w Moskwie zorganizowanej dla liderów religijnych w celu ratowania świata przed nuklearną katastrofą[140].

W kontekście zbliżającej się wojny w Zatoce Graham powiedział, że nadchodzą czasy, kiedy trzeba będzie walczyć o pokój[141]. 12 marca 1991 roku powiedział dla CBS, że wojna w Zatoce nie jest wojną przeciwko Irakijczykom, a tylko przeciwko ludziom reżimu. Wzywał też do modlitw o pokój na Bliskim Wschodzie[142]. 14 września 2001 roku, w następstwie zamachu z 11 września, Graham poprowadził modlitwę oraz nabożeństwo w Katedrze Narodowej w Waszyngtonie, w którym uczestniczył prezydent George W. Bush. Przemawiał też podczas uroczystości upamiętniającej zamach terrorystyczny w Oklahoma City w 1995 roku[8].

W 1992 roku odwiedził Koreę Północną i spotkał się z ówczesnym przywódcą Korei Północnej Kim Ir Senem, z którym wymienił się prezentami (wśród nich egzemplarz książki „Pokój z Bogiem”). Prezydent Kim podarował mu pierwsze tomy swojej autobiografii. Wizyta ta była krytykowana przez część amerykańskich reporterów i określana mianem głupoty[143]. Pomimo iż zawsze zwalczał komunizm, w przemówieniu z 1999 roku pochwalił dyktatora Kim Ir Sena za walkę o wolność dla swego kraju przeciwko imperium japońskiemu, określił go także jako „inny rodzaj komunisty”[144][145].

Według przeprowadzonego przez Newsweek wywiadu (2006), polityka jest dla Grahama drugoplanowym celem, pierwszorzędnym zawsze była ewangelizacja[146]. Natomiast Steven P. Miller, historyk, w swojej książce Billy Graham and the Rise of the Republican South utrzymuje, że Graham odegrał kluczową rolę w kształtowaniu amerykańskiej sceny politycznej II połowy XX wieku, jakkolwiek rola ta nie jest doceniana[137]. Uważa też, że przyczynił się do zakończenia dominacji Partii Demokratycznej na Południu[147][148]. Harold Bloom ocenił, że polityka miała destrukcyjny wpływ na jego służbę[138].

Pastor prezydentów

Nixon na krucjacie (28 maja 1970)

Graham miał prywatne audiencje z wieloma urzędującymi amerykańskimi prezydentami od Trumana do Obamy. Doradzał każdemu prezydentowi od Eisenhowera po Busha, przyjaźnił się z każdym od Johnsona po Busha, z wyjątkiem Cartera[43]. Oficjalnie nie popierał żadnych kandydatów startujących w wyborach, swojego poparcia udzielał jedynie nieoficjalnie[45].

W 1950 roku kongresmen z Karoliny Południowej zainicjował spotkanie Grahama z Trumanem, wraz z trzema pastorami[149], w Gabinecie Owalnym i nakłaniał do zwalczania komunizmu w Korei Północnej[45]. Graham próbował ponadto nawracać Trumana, ten odpowiedział, że stara się żyć „kazaniem na górze[150]. Było to jedyne spotkanie Grahama z Trumanem w czasach, gdy ten był urzędującym prezydentem[5][45]. Graham stwierdził po latach, że zrobił wtedy z siebie głupca[151]. W 1952 roku zaprosił Trumana na krucjatę w Waszyngtonie (styczeń-luty), ale ten odmówił[126]. Ze względu na Grahama Kongres wydał specjalną ustawę, dzięki której mógł on poprowadzić pierwsze nabożeństwo na schodach Kapitolu w 1952 roku[5]. Zaprosił na nie Trumana, ale ten znowu odmówił[126]. Truman stwierdził później, że Graham był przyjacielem wielu prezydentów, ale nigdy nie był jego przyjacielem, dopóki był urzędującym prezydentem[152]. Truman wątpił, by w działalności Grahama przejawiała się autentyczna moc Boża. Twierdził, że mamy tu do czynienia z „podróbką” (counterfeit). Podejrzewał też, że Grahamowi chodziło głównie o to, by trafiać na pierwsze strony gazet[45].

Graham stał się regularnym gościem Gabinetu Owalnego podczas prezydentury Eisenhowera. Był on pierwszym prezydentem, który słuchał jego kazań[g]. We wrześniu 1957 roku Graham przekonywał go, aby wysłać wojsko dla interwencji w Little Rock Nine przeciwko wspierającym segregację rasową terrorystom[5]. Podczas tej interwencji był w Waszyngtonie na polu golfowym, z wiceprezydentem Nixonem[45]. Graham został zaproszony przez byłego prezydenta Eisenhowera, aby być przy nim w momencie jego śmierci[153]. Johnson poprosił Grahama, by wygłosił protestancką modlitwę podczas swej inauguracji[154]. W czasach prezydentury Johnsona Graham spędził więcej niż 20 nocy w Białym Domu[149].

Od czasów Eisenhowera był doradcą każdego kolejnego prezydenta[43]. Zarówno Eisenhower, jak i John F. Kennedy zasięgali opinii u Grahama przed podjęciem ważnych decyzji i powoływali się na jego autorytet. Kennedy grywał z Grahamem w golfa[155]. Johnson, Nixon, Ford i Bush nazywali go pastorem Ameryki[156].

Graham cieszył się wieloletnią przyjaźnią Nixona i dla wszystkich było oczywiste, że to jemu życzy zwycięstwa w wyborach prezydenckich w 1960 przeciwko Kennedy’emu[5]. Gdy jednak był proszony o oficjalne wsparcie któregoś z kandydatów, za każdym razem odmawiał[157]. Henry Luce, wydawca „TIME”, namawiał Grahama, by opublikował artykuł, w którym opisze, co myśli o Nixonie, bez wzywania do głosowania nań. Graham zgodził się, jednak gdy artykuł był już gotowy, zmienił zdanie i zamiast tego napisał, że każdy chrześcijanin ma obowiązek wziąć udział w wyborach[158][159]. Jednak w listopadzie 1960, gdy po zwycięstwie wyborczym Kennedy chciał spotkać się z Grahamem, aby zagrać z nim w golfa[160], ten zapytał najpierw Nixona, czy nie będzie tym spotkaniem urażony[158]. Na pogrzebie Johna F. Kennedy’ego, Robert F. Kennedy, posadził Grahama wśród osobistych przyjaciół zmarłego prezydenta[160]. Graham spędził ostatnią noc prezydentury Johnsona w Białym Domu; podobnie pierwszą noc Nixona[153].

Po zwycięstwie Nixona w wyborach 1968 stał się częstym gościem w Białym Domu i prowadził prywatne spotkania modlitewne organizowane tam przez prezydenta[45]. Nixon oferował Grahamowi posadę ambasadora Izraela podczas spotkania z premier Goldą Meir, ale ten odmówił[5]. Nixon pojawił się podczas krucjaty we Wschodnim Tennessee w 1970 roku. Było to jedno z największych zgromadzeń w historii stanu Tennessee[45]. Nixon przemawiał z platformy ewangelizacyjnej i był pierwszym prezydentem, który tego dokonał[45]. Przyjaźń ta została wystawiona na próbę podczas afery Watergate, kiedy Graham ostro zganił postępowanie Nixona[145]. Pogodził się z nim po jego rezygnacji, udzielając mu wsparcia i pociechy[45]. Oświadczył wtedy: „Trzymam się z dala od polityki”[8].

W 1976 roku Graham był krótko hospitalizowany. Trzech prezydentów USA tego samego dnia życzyło mu powrotu do zdrowia: były prezydent Nixon, sprawujący urząd prezydencki Ford oraz prezydent elekt Jimmy Carter[153][145]. Dla prezydenta Cartera był tylko doradcą, nie utrzymywał z nim bliskiej przyjaźni. Kontakty z Carterem były podobne do kontaktów z Eisenhowerem i Kennedym[161]. Carter stwierdził, że jest jednym z dziesiątek milionów ludzi, których życie duchowe było kształtowane przez Billy’ego Grahama[71].

Ronald i Nancy Reagan witają Grahama (1981)

Był jednym z gości zaproszonych osobiście przez Reagana na jego inaugurację[h]. Graham udzielił błogosławieństwa dla Busha podczas jego inauguracji[153][162]. Podobnie błogosławił Clintona[163]. Uczestniczył w inauguracjach ośmiu prezydentów[14][164]. Ze względu na stan zdrowia nie mógł uczestniczyć w pierwszej inauguracji Busha w 2001, zastąpił go w tym jego syn Franklin[165]. W czasach prezydenta Reagana często uczestniczył w czwartkowych spotkaniach modlitewnych w Białym Domu. Tej samej nocy (16-17 stycznia), w której rozpoczęto wojnę w Zatoce, George H.W. Bush zaprosił „pastora Ameryki”, jak go nazywał, do Białego Domu[43].

Na dwa dni przed wyborami prezydenckimi 2000 Graham wygłosił modlitwę podczas śniadania na Florydzie w obecności George’a W. Busha. Przyjaźń Grahama z Bushem miała podobny charakter do przyjaźni z Nixonem[84][i]. Podczas krucjaty w Nowym Jorku w 2005 Bill Clinton przypomniał, jak odwiedził krucjatę Grahama w Little Rock (Arkansas), w 1959 roku – „Byłem wtedy małym chłopcem i nigdy nie zapomnę, jak go pokochałem od tego czasu”[166][j]. Clinton spotkał się z Grahamem w 1989 roku, w Little Rock, gdy był już gubernatorem[167]. Clinton był w sumie na czterech krucjatach Grahama: w 1959, 1971, 1989 i 2005 roku[71].

Obama chciał spotkać się z Grahamem jeszcze podczas swej kampanii w 2008, ale Graham nie był zdolny, by go odwiedzić. Po raz kolejny Obama chciał go odwiedzić podczas urodzin w 2009, co również nie doszło do skutku. Ostatecznie do spotkania doszło 25 kwietnia 2010 roku, prezydent Obama odwiedził Grahama w jego domu w Montreat i odbył z nim „prywatną modlitwę”[168].

20 grudnia 2010 roku George Bush (junior) odwiedził Bibliotekę Billy’ego Grahama, wraz ze swoją żoną. Podpisał tam ponad 1000 egzemplarzy swojej książki Decision Points. Laura Bush podpisywała swoją książkę Spoken From the Heart. Bush powiedział, że Graham pomógł mu w rozumieniu nauki Chrystusa[169][170][171]. W 2012 podczas wyborów prezydenckich poparł Romneya, z którym też się spotkał. Przy tej okazji Graham oświadczył, że prawdopodobnie są to jego ostatnie wybory[172][173].

Pogrzeby państwowe

W 1993 roku poprowadził modlitwę na pogrzebie Johna Connally’ego, byłego gubernatora Teksasu[174]. W tym samym roku poprowadził też usługę pogrzebową byłej pierwszej damy Pat Nixon[5][145].

Graham był obecny na dwóch prezydenckich pogrzebach. Przewodniczył pochówkowi prezydenta Lyndona B. Johnsona w 1973 roku i wygłosił mowę pochwalną. Poprowadził też usługę pogrzebową Nixona w 1994 roku[145][175][176]. W mowie pochwalnej nazwał Nixona jednym z najbardziej niezrozumianych ludzi, a zarazem jednym z największych ludzi XX wieku[177]. Z powodu endoprotezy nie był już zdolny do prowadzenia pogrzebu Reagana 11 czerwca 2004 roku, zastąpił go w tym inny ewangelista, John Danford, senator z partii republikańskiej[178]. Były prezydent George H.W. Bush wygłosił mowę pochwalną. Z powodu zdrowia Graham nie mógł też prowadzić pogrzebu Geralda R. Forda 2 stycznia 2007 roku oraz pogrzebu byłej pierwszej damy Bird Johnson w lipcu 2007 roku[145].

Graham w mediach

Od 5 listopada 1950 roku prowadził 30-minutowy program radiowy Hour of Decision[179]. Po pięciu latach program miał ponad 20 milionów stałych słuchaczy[180]. Program był emitowany w niedzielny poranek przez ponad 50 lat. Służbę teleewangelisty rozpoczął w 1957 roku, pomysł wyszedł od jego żony, Ruth. Służbę radiową i telewizyjną zakończył w 2008 roku[8].

Według Grahama w 1950 roku prezydent Paramount Pictures, Y. Frank Freeman, proponował mu rolę w filmach. Graham odpowiedział, że Bóg go powołał dla głoszenia Ewangelii i nie zamierza nic innego robić[44][181]. W spotkaniu uczestniczył reżyser Cecil B. DeMille, który planował wtedy utworzyć remake dla filmu Dziesięć przykazańDziesięcioro przykazań. W spotkaniu uczestniczyli aktorzy: Anthony Quinn, Barbara Stanwyck, Betty Hutton i Bob Hunter[181][182]. Jednak rok później Graham utworzył własne studio filmowe, dla produkcji dramatów religijnych[183].

Po wykorzystaniu radia i telewizji Billy Graham postanowił sięgnąć po kolejne medium – film. W tym też celu w 1951 roku jego stowarzyszenie (BGEA) powołało World Wide Pictures. W tym też roku powstał pierwszy film – Mr. Texas. Podczas premiery wynajęto dwadzieścia cztery reflektory, chcąc przebić wszystko to, co widziano do tej pory podczas premiery, jednak głośniki ustawione były zbyt daleko, a dźwięk był źle zsynchronizowany z obrazem na 15-metrowym ekranie. J. Arthur Rank, brytyjski producent filmowy, ocenił później, że film nie jest dobry pod względem technicznym, ale ma zrozumiałe przesłanie[184][185]. Był to pierwszy chrześcijański western[186]. W następnych latach powstały filmy: Oiltown, U.S.A. (1954), Souls in Conflict (1955), The Heart Is a Rebel (1958), Shadow of the Boomerang (1960). Filmy te opowiadają o bohaterach sceptycznie nastawionych do chrześcijaństwa, jednak pod koniec filmu nawracają się pod wpływem świadectwa swego przyjaciela bądź członka rodziny. Nawrócenie zazwyczaj dokonuje się po wysłuchaniu kazania Grahama. Akcja tych filmów osadzona została w kontekście krucjat Grahama (w jednym przypadku była to audycja radiowa). Filmy te przewidziane zostały na potrzeby kościelne, w latach 60. zaczęto również kręcić filmy na potrzeby kinowe. Pierwszym takim filmem był The Restless Ones (1965). Filmy te zmieniły kulturę chrześcijan w USA, w wielu kościołach nabożeństwo wieczorne zamieniano na oglądanie filmu. W końcu lat 80. stwierdzono, że w kazanie Grahama na ekranie nie przynosi zadowalającego efektu i ograniczono produkcję filmów kinowych. World Wide Pictures na swojej stronie donosi, że w wyniku filmów wyprodukowanych przez wytwórnię nawróciło się około 2 milionów ludzi[187].

Billy Graham współtworzył scenariusz do filmu Wiretapper (1955) oraz The Mighty Fortress (1955), był producentem filmu Souls in Conflict (1954) oraz The Restless Ones (1965)[188]. W 1964 roku Graham sfinansował 28-minutowy film dokumentalny „Man in the 5th Dimension” (Człowiek w piątym wymiarze), w którym też zagrał główną rolę. Został on przedstawiony podczas światowych targów w Nowym Jorku, obejrzało go około miliona widzów[189][190]. W 1969 roku wystąpił w programie telewizyjnym z Woodym Allenem. Program łączył elementy komedii z ewangelizacyjnym przesłaniem[191][192].

W latach 50. wielokrotnie spekulowano w mediach, jaką karierę zrobiłby Graham jako gwiazda Hollywoodu. Podejrzewano, że filmowi kaznodzieje są stylizowani na Grahama, ale było to dementowane przez producentów filmowych. Nazywano Grahama „hollywoodzką wersją Jana Chrzciciela”[49]. Henry Luce umieścił Grahama na okładce tygodnika „TIME” w 1954 roku[8][193].

W 2006 roku nakręcono film dokumentalny Billy Graham: God’s Ambassador[194]. W 2008 roku nakręcono film Billy: The Early Years, którego premiera odbyła się 10 października 2008 roku[195]. Główną rolę zagrał Armie Hammer[196]. Hammer za swoją rolę otrzymał nominację do nagrody „Faith and Values Award”, przyznawaną za najbardziej inspirujące z perspektywy chrześcijańskiej wykonanie roli[197]. Graham nie skomentował filmu, lecz jego syn, Franklin, ocenił go krytycznie. 18 sierpnia 2008 roku, Franklin wydał oficjalne oświadczenie w imieniu Stowarzyszenia Billy’ego Grahama, że film powstał bez współpracy ze Stowarzyszeniem i nie jest przez nie aprobowany[198]. Jednak najstarsza córka Grahama, Gigi, oceniła film pozytywnie[199]. Hammer powiedział, że za główną inspirację do filmu służył mu wywiad jaki Woody Allen przeprowadził z Grahamem w latach 70[200]. Postać Grahama pojawiała się w wielu filmach i była grana przez różnych aktorów, w roku 2013 w filmie Nixon's the One zagrał go Andrew Hall[201].

Ostatnie lata

W 2004 roku Południowa Konwencja Baptystów wystąpiła ze Światowego Związku Baptystycznego, zarzucając jej tendencje liberalne oraz ekumeniczne. Graham udzielił swego poparcia dla międzynarodowej instytucji[202].

Ostatnią krucjatę poprowadził w 2005 roku. Po tej krucjacie przestał pokazywać się publicznie, ze względu na pogarszający się stan zdrowia[156]. Służbę radiową i telewizyjną zakończył w 2008 roku[8]. W 2009 roku Stowarzyszenie Billy’ego Grahama (BGEA) zwolniło 55 swoich pracowników, tj. 10% zatrudnionych[203].

Pomimo iż zakończył organizację własnych krucjat w 2005, wystąpił jeszcze z usługą w 2006 roku na „Festiwalu Nadziei” organizowanym przez jego syna, Franklina, w Nowym Orleanie, który podniósł się po szkodach wyrządzonych przez Huragan Katrina[204].

W lutym 2009 roku córka Grahama, Anne Graham Lotz, oświadczyła, że Graham cierpi na chorobę Parkinsona oraz raka prostaty. Zdaniem Lotz jest to rezultat jego licznych krucjat, gdyż każda krucjata jest niezwykle wyczerpująca „fizycznie, emocjonalnie i duchowo”[92].

W kwietniu 2010 roku, w wieku 91 lat jego wzrok i słuch miały już mniej niż 50% percepcji[205]. Pomimo to Will Graham, wnuk Grahama, powiedział reporterom, że jego dziadek ma ostatnio więcej energii i myśli o tym, by głosić jeszcze jeden raz, zaznaczając jednak, że byłoby to raczej głoszenie przez telewizję niż na stadionie[206].

Pogrzeb

11 maja 2011 roku Grahama przyjęto do szpitala Hospital w Asheville z powodu zapalenia płuc[207][208]. 15 maja wrócił do domu, gdyż zdaniem lekarzy jego stan zdrowia się poprawił[209]. Anne Graham Lotz doniosła, że 10 października 2011 roku poddany został tlenoterapii[210]. 30 listopada znów został przyjęty do szpitala z powodu zapalenia płuc[211]. 7 grudnia wrócił do domu, Franklin oświadczył, że Graham pracuje nad nową książką o zbawieniu[212]. Została ona wydana w 2012 roku.

Billy Graham zmarł 21 lutego 2018 roku[213].

28 lutego i 1 marca 2018 roku Graham został czwartym prywatnym obywatelem w historii Stanów Zjednoczonych pochowanym w rotundzie Kapitolu Stanów Zjednoczonych w Waszyngtonie[214][215].

Poglądy

Biblia jest kluczem i autorytatywnym źródłem, do niej należy się zwracać z każdym problemem. Prawda jest poza czasem i poza wiecznością, i się nie zmienia[216]. Piekło oznacza separację od Boga. Wytykamy pogan i dawnych bałwochwalców, ale różnimy się od nich tylko tym, że nasze bożki wykonane są ze lśniącego chromu i stali. Chrystus zajął na krzyżu miejsce, na którym my powinniśmy się znaleźć. On również zniósł męczarnie piekielne, które miały być naszym udziałem. Przez śmierć Chrystusa grzech został ukrzyżowany. Istnieje więcej dowodów potwierdzających zmartwychwstanie Chrystusa, niż na to, że kiedykolwiek żył Cezar. Zmartwychwstanie oznacza, że Chrystus jest tym za kogo się podawał, że jest Bogiem[217].

Wielość kościołów może dezorientować, wyboru należy dokonywać z modlitwą. Prawdziwy chrześcijanin chodzi do kościoła po to, aby wraz z innymi oddać chwałę Bogu. Fakt kuszenia nie oznacza, że obcowanie z Bogiem zostało przerwane, pokusa jako taka nie jest grzechem. Szatan może tylko kusić, ale nie może zmusić do ulegania pokusie[218].

Oceny i kontrowersje

85 tysięcy ludzi na stadionie w Cleveland (1994)

Billy Graham głosił w 185 krajach, zaś liczba osób, do których przemawiał, przekroczyła 210 milionów[219]. Według szacunków współpracowników Grahama liczba osób, które po jego kazaniach publicznie uznały Jezusa Chrystusa za swojego zbawiciela przekroczyła 3,2 miliona[5], łączna liczba osób, które słyszały kazania Grahama – osobiście, przez radio lub telewizję – przekroczyła natomiast 2,2 miliarda[8]. Liczba Amerykanów, którzy słuchali go osobiście, wynosi 35 milionów[14]. W połowie 1957 roku jego imię było znane dla 85% Amerykanów, a 75% oceniało go pozytywnie[220]. Prawdopodobnie przemawiał do największej liczby słuchaczy w historii[8]. W połowie lat 60. stał się osobą, która dodawała świętości wydarzeniom, autorytetem dla prezydentów, przed wypowiedzeniem wojny zasięgano jego opinii, w połowie lat 70. zaczęto go określać mianem „pastora Ameryki”[221]

W jego służbie nie było żadnych skandali finansowych ani seksualnych[156][138]. Mieszkał w skromnym domu, nie przyjmował „ofiar miłości”, pobierał stałą pensję od swojej misji (BGEA), odrzucił oferty z telewizji (milion dolarów) oraz Hollywoodu, nigdy nie zbudował „Kościoła Billy’ego Grahama”[222]. Gdy kończył służbę, 96% Amerykanów określało siebie jako wierzących, a liczba ewangelikalnych chrześcijan osiągnęła 40%[138]. Gdy zaczynał służbę ewangelizacyjną, naród amerykański poszukiwał nowej tożsamości religijnej. Graham miał wielki wpływ na jej kształtowanie. Stworzył nowy typ kultury religijnej, bazujący na mediach[223], zacierał różnice pomiędzy polityką a religią, a apolitycznych amerykańskich chrześcijan zachęcił do angażowania się w politykę[224].

Jednak w jego rodzinnym stanie nie popierał go Kościół episkopalny, a także znaczna część baptystów. Jeden z jego biografów, Stanley High, ocenił, że zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i Wielkiej Brytanii, miał większe wsparcie ze strony prezbiterian niż baptystów[225]. Grahama wspierali niemieccy biskupi luterańscy, tacy jak Otto Dibelius oraz Hanns Lilje[226].

Graham głosił w latach 1949 do 2005. W tym czasie dokonało się wiele zmian w Ameryce i na świecie, jak również w chrześcijaństwie. Zniesiono komunizm, pojawiły się nowe ruchy społeczne i nurty teologiczne, AIDS stało się problemem globalnym, jednak przesłanie Grahama pozostało dokładnie to samo – świat zmierza do destrukcji[227]. Kazania Grahama badane z punktu widzenia teologicznego, etycznego, homiletycznego oraz estetycznego niejednokrotnie nie spełniają podstawowych zaleceń tych dyscyplin i tym samym jego sukces staje się zagadką. Większość ludzi „nawrócona” na jego ewangelizacjach prędzej czy później wracała do swoich grzechów. Jednak niektórzy z nich zmieniali swój tryb życia, stawali się religijni, a ich religijność – jak ocenia Thomas G. Long – przekraczała nawet poziom Grahama[228].

Latem 1949 roku, Charles Templeton, wtedy współpracujący z Grahamem ewangelista, podczas przygotowań do kampanii w Los Angeles poradził mu, by zmodernizował swój sposób głoszenia i nie robił tego w taki sposób jak 50 lat temu – „musisz się nauczyć nowego żargonu, bo inaczej nie odniesiesz sukcesu”. Graham odpowiedział: „Nie jest jeszcze za późno, by zostać farmerem”[222]. Po kampanii w Los Angeles oskarżano go, że zamierza cofnąć religię o sto lat. Graham odpowiedział, że nie zamierza cofać religii o zaledwie 100, ale 1900 lat, do czasów Dziejów Apostolskich[8]. Templeton stał się agnostykiem, stwierdzając, że znaczna część nauczania Grahama to „dziecinne nonsensy”[229].

Teolodzy chrześcijańscy na ogół nie zajmowali się oceną Grahama i uważali, że jest niewart krytyki, niemniej niektórzy wytykali mu anachronizm, braki w teologicznym przygotowaniu, przyznając jednocześnie, że jego praca ewangelizacyjna daje pozytywne efekty oraz że jest on głęboko religijny. Krytykę ze strony teologów rozpoczął Reinhold Niebuhr w 1957 roku[230], który wytknął Grahamowi, iż traktuje „krew Chrystusa” jako panaceum na wszystko, jako środek uwalniający od wszelkich grzechów, nie mówi natomiast nic o doświadczeniach, jakie czekają w życiu każdego chrześcijanina[228][231]. Niebuhr zarzucił też Grahamowi obskurantyzm[232]. W roku 1960 William G. McLoughlin, chrześcijański historyk, zarzucił Grahamowi anachronizm i ożywienie fundamentalizmu[230]. McLoughlin nazwał go też nieoficjalnym kapelanem Białego Domu, który pomaga Eisenhowerowi i Nixonowi przy podejmowaniu decyzji[233].

Graham zawsze był przeciwny nawracaniu Żydów[234][235]. Odnosząc się jedynie do Chrystusa, nie agitował na rzecz konkretnego chrześcijańskiego kościoła. W kazaniach nie poruszał nigdy kwestii dzielących denominacje i wyznania chrześcijańskie[236]. Jego ekumenizm i ponadkonfesyjny charakter jego posługi był zawsze krytykowany przez fundamentalistów protestanckich. Fundamentaliści chrześcijańscy zawsze byli najbardziej surowymi krytykami Grahama[237][238].

Biblioteka Billy’ego Grahama

Na swoich krucjatach zarówno protestantów, jak i katolików odsyłał do swoich Kościołów[235]. Z tego powodu fundamentaliści protestanccy z Południa uważają go za fałszywego proroka, zwodziciela i agenta Antychrysta. Ich zdaniem 80% nawróceń, jakie miały miejsce pod wpływem wystąpień Grahama, jest powierzchownych i krótkotrwałych. Wielu spośród „nawróconych” nadal uczęszcza do Kościoła katolickiego lub liberalnych Kościołów protestanckich, co zdaniem owych krytyków jest dowodem na brak nawrócenia, zaś większość „uwolnień” dotyczy spraw trywialnych, np. uwolnienia z nałogu nikotynowego. Krytycy zarzucają mu, że tylko 2% „nawróconych” nie było przedtem chrześcijanami. Wytyka mu się ekumenizm zarówno w stronę Kościoła katolickiego („koń trojański”)[k], jak i liberalnych Kościołów protestanckich[239][238]. Zarzuca mu się współpracę z masonerią[240][241].

Z punktu widzenia fundamentalnych protestantów, protestanci liberalni byli odstępcami, ponieważ wyparli się kluczowych doktryn biblijnych, takich jak nieomylność Pisma Świętego, narodzenie z dziewicy, bóstwo Chrystusa i Jego fizyczne zmartwychwstanie. Katolicy natomiast nie są dla nich nawet prawdziwymi chrześcijanami, ponieważ oprócz wiary w Chrystusa mają jeszcze Magisterium Kościoła, któremu muszą się podporządkować. Krytyka Grahama ze strony fundamentalistów odbywa się na dziesiątkach tysięcy stron internetowych. Cytują oni wypowiedzi Grahama z początku lat 50., w których krytykował zarówno liberalnych protestantów, jak i katolików. Graham na przestrzeni sześćdziesięciu lat tak naprawdę nie zmienił swego teologicznego przesłania, ale stał się bardziej tolerancyjny. W 1978 w wywiadzie dla McCall's przyznał, że stał się bardziej tolerancyjny, a jego kontakty z katolikami i luteranami oddaliły go od tradycji południowych baptystów i pomogły mu w ewolucji jego nastawienia do innych tradycji chrześcijańskich[238].

31 maja 1997 roku w programie Roberta Schullera powiedział, że muzułmanie, buddyści oraz wyznawcy innych religii mogą być zbawieni, o ile żyją zgodnie ze swoim sumieniem[242][243]. Wywołało to wielkie kontrowersje w środowisku fundamentalistycznych protestantów[244][245].

Przynależność konfesyjna Grahama traktowana zwykle była w środowisku baptystycznym jako powód do chluby, niemniej często to się wiązało z problematycznymi elementami, ze względu na jego ekumenizm. Graham pozytywnie wypowiadał się o papieżach, Jana Pawła II uznał za wzór głosiciela Chrystusa, prowadził ewangelizacje w świątyniach katolickich i prawosławnych, uznawał chrzest niemowląt, sprzeciwiał się akcjom nawracania Żydów. Wpływało to na nieufność względem Grahama w jego własnym środowisku, a także wrogość[202].

Reputacja Grahama została nadszarpnięta podczas afery Watergate, ponieważ był bliskim przyjacielem Nixona[246]. Po roku 1974 obniżyła się popularność Grahama w USA, co przełożyło się na miejsce zajmowane dotychczas w rankingu najbardziej podziwianych ludzi na świecie (w latach 1969-1974 był na drugim miejscu), spadł również nakład miesięcznika „Decision” (w roku 1974 uzyskał rekordowy nakład – 5 milionów egzemplarzy)[108][l]. W roku 2002 ujawniono magnetofonowe nagrania rozmów z prezydentem Nixonem z 1972 roku („taśmy Watergate”), w których zgodził się ze stwierdzeniem Nixona, że Żydzi kontrolują amerykańską prasę. Graham po ujawnieniu nagrań wyznał, że nie pamięta tej rozmowy, niemniej przeprasza Żydów za swoje komentarze[247][248]. W 2009 roku ujawniono kolejne taśmy, w których Graham używa sformułowania „synagoga Szatana”[249]. Christopher Hitchens nazwał Grahama „okropnym złym człowiekiem” (a disgustingly evil man)[222].

Graham przyjaźnił się i utrzymywał kontakt z wieloma prezydentami. Przyjaźń ta nie odbywała się w teologicznej próżni. Ich perspektywa była odmienna od fundamentalnej perspektywy południowych baptystów, do których należał Graham. Ta jego teologiczne otwartość stała się czynnikiem generującym krytyczne oceny[250]. Grahamowi wytyka się zwłaszcza przyjaźń z dwoma najbardziej kontrowersyjnymi prezydentami USA (Nixon i Clinton)[84] oraz fakt, że zbyt gorliwie zwalczał komunizm i tym samym oddalał się od swego prawdziwego powołania, jakim było głoszenie Ewangelii[251]. W swoich publicznych wystąpieniach bywał ekstrawagancki i potrafił uderzyć w nutę katastroficzną (Ameryka wkrótce upadnie tak, jak upadł Rzym i Niemcy)[252]. Cecil Bothwell, polityk i pisarz, wytknął Grahamowi, że popierał wszystkie interwencje zbrojne Stanów Zjednoczonych w ciągu 60 lat. Graham krytykował nawet Kinga za sprzeciw wobec wojny w Wietnamie[253].

Nagrody i wyróżnienia

Medal kongresu

Graham otrzymał wiele nagród i wyróżnień, był też często wyróżniany przez badaczy, określany jako Greatest Living American, zaliczany do najbardziej podziwianych ludzi w Stanach Zjednoczonych oraz na świecie[21]. Według United States Postal Service Graham był jednym z nielicznych Amerykanów, poza urzędującym prezydentem, który mógł otrzymać pocztę zaadresowaną na jego imię oraz nazwę kraju: „Billy Graham, America”[232].

Uzyskał siódme miejsce na liście najbardziej podziwianych osób XX wieku Instytutu Gallupa. W latach 1948–2010 był najczęściej pojawiającą się osobą na liście najbardziej podziwianych ludzi Instytutu Gallupa (54 razy, Reagan 31 razy)[232][86]. W latach 1969–1974 był na drugim miejscu tej listy[108].

W 1967 roku został pierwszym protestantem, który otrzymał doktorat honoris causa od Belmont Abbey College, rzymskokatolickiej uczelni, co wywołało zaskoczenie zarówno w środowisku katolickim, jak i protestanckim[254]. Graham otrzymał wiele doktoratów honoris causa od licznych amerykańskich i zagranicznych instytucji. W 1981 roku od ChAT-u[255] i był to jego 27. doktorat honorowy[m].

W 1971 roku otrzymał nagrodę od National Conference of Christians and Jews[14]. Po ujawnieniu taśm z rozmów z Nixonem, Abraham Foxman z Anti-Defamation League wezwał Grahama do zwrócenia nagrody[256]. Otrzymał też National Interreligious Award od American Jewish Committee za wysiłki na rzecz żydowsko-chrześcijańskiego pojednania; komitet nazwał go jednym z największych chrześcijańskich przyjaciół Żydów stulecia[133].

W 1972 roku otrzymał „Sylvanus Thayer Award” od wojskowej uczelni West Point. Nagroda przyznana została w kontekście jego wsparcia dla wojny w Wietnamie, a przyznawana jest każdego roku dla obywatela, który nienagannie reprezentuje „obowiązek, honor i ojczyznę”[257].

W 1972 roku otrzymał Międzynarodowe Odznaczenie Franciszkańskie za wkład do prawdziwego ekumenizmu oraz szczery i autentyczny ewangelizm[258].

W 1974 roku otrzymał Medal Jerzego Waszyngtona za patriotyzm[14].

W 1979 roku zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, metropolita Bazyli, wyróżnił Grahama Orderem św. Marii Magdaleny[259].

W 1982 roku otrzymał Nagrodę Templetona za wprowadzenie chrześcijańskiego przesłania do elektronicznego świata radia i telewizji[260][261].

W 1983 roku otrzymał od Reagana jedno z najwyższych amerykańskich cywilnych wyróżnień – Medal Wolności[232][262][263].

W 1986 roku został nagrodzony za służbę publiczną najwyższym stanowym wyróżnieniem Karoliny PółnocnejNorth Carolina Award (Nagroda Karoliny Północnej)[264].

15 października 1989 roku otrzymał 6900-ną gwiazdę w Hollywood Walk of Fame za zasługi w radiu, telewizji i służbie ewangelizacyjnej. Jest pierwszym duchownym, który otrzymał to wyróżnienie[14][265][266].

W maju 1996 roku prezydent Bill Clinton oraz reprezentujący większość senacką Bob Dole nagrodzili Billy’ego Grahama oraz jego żonę Ruth, Złotym Medalem Kongresu, jednym z najwyższych amerykańskich cywilnych wyróżnień, za służbę dla moralności, równości rasowej, religii oraz filantropię. Ceremonia odbyła się w Kapitolu Stanów Zjednoczonych. Był to 114 przypadek przyznania tego wyróżnienia od roku 1776[267][268].

30 maja 1999 roku został zaproszony, by wygłosić modlitwę przed rozpoczęciem wyścigów samochodowych Indianapolis 500[269].

W 2000 roku była pierwsza dama Stanów Zjednoczonych Nancy Reagan podarowała Grahamowi Ronald Reagan Freedom Award (Nagroda Wolności Ronalda Reagana). Graham był wieloletnim przyjacielem Reaganów[270].

W grudniu 2001 roku otrzymał Order Imperium Brytyjskiego (KBE), za jego służbę dla religii przez ponad 60 lat[18].

15 czerwca 2006 roku Południowa Konwencja Baptystów postawiła w Greensboro posąg z brązu dla Grahama, upamiętniający jego zasługi dla ich kościoła[271].

31 maja 2007 roku 27 milionów dolarów zostało przekazanych na rzecz Billy Graham Library (Biblioteki Billy’ego Grahama) w Charlotte. W uroczystości uczestniczyli byli prezydenci Jimmy Carter, George H.W. Bush, oraz Bill Clinton[112]. Autostrada w Charlotte otrzymała imię Grahama[272], podobnie jak I-240 w pobliżu domu Grahama w Asheville. Graham gościł na pierwszej okładce pism: Time, Newsweek, Life, U.S. News and World Report, Parade i wielu innych[273].

Książki

Barack Obama i Billy Graham

Billy Graham jest autorem wielu książek, osiemnaście z nich zyskało w Stanach Zjednoczonych status bestsellera[269]. Wszystkie jego książki doczekały się przekładów. Najważniejszą jego książką jest Peace with God (1953), która przetłumaczona została na 38 języków i sprzedana w nakładzie ponad 2 milionów egzemplarzy[111]. The Jesus Generation (1971) został sprzedany w liczbie 200,000 egzemplarzy już w pierwszych dwóch tygodniach, Angels: God’s Secret Agents (1975) sprzedany w nakładzie 1 miliona egzemplarzy w przeciągu pierwszych 90 dni[21]. Innym jego bestsellerem był The Secret to Happiness (1955)[274]. Książka How to be Born Again (1977) już w pierwszym wydruku uzyskała 800 tysięcy egzemplarzy, co stało się nowym rekordem (poprzedni wynosił 200 tysięcy)[275][276]. Approaching Hoofbeats: The Four Horsemen of the Apocalypse (1983) przez 15 tygodni gościł na liście bestsellerów prowadzonej przez „The New York Times[277][278]. Just As I Am: The Autobiography of Billy Graham (1997), jednego tygodnia znalazła się na szczycie trzech list bestsellerów[279].

Wydania oryginalne

Jego książkowy dorobek obejmuje następujące pozycje[280]:

  1. Calling Youth to Christ (1947)
  2. America’s Hour of Decision (1951)
  3. I Saw Your Sons at War (1953)
  4. Peace with God (1953, 1984)
  5. Freedom from the Seven Deadly Sins (1955)
  6. The Secret of Happiness (1955, 1985)
  7. Billy Graham Talks to Teenagers (1958)
  8. My Answer (1960)
  9. Billy Graham Answers Your Questions (1960)
  10. World Aflame (1965)
  11. The Challenge (1969)
  12. The Jesus Generation (1971)
  13. Angels: God’s Secret Agents (1975, 1985)
  14. How to Be Born Again (1977)
  15. The Holy Spirit (1978)
  16. Till Armageddon (1981)
  17. Approaching Hoofbeats: The Four Horsemen of the Apocalypse (1983)
  18. A Biblical Standard for Evangelists (1984)
  19. Unto the Hills (1986)
  20. Facing Death and the Life After (1987)
  21. Answers to Life’s Problems (1988)
  22. Hope for the Troubled Heart (1991)
  23. Storm Warning (1992) (wydanie w języku polskim: Zwiastun burzy, wydawnictwo „Vocatio”)
  24. Just As I Am: The Autobiography of Billy Graham (1997, 2007)
  25. Hope for Each Day (2002)
  26. The Key to Personal Peace (2003)
  27. Living in God’s Love: The New York Crusade (2005)
  28. The Journey: How to Live by Faith in an Uncertain World (2006)
  29. Nearing Home: Life, Faith, and Finishing Well (2011)
  30. The Heaven Answer Book (2012)
  31. The Reason for Hope: Salvation (2013)[281]

Polskie przekłady

  • Siedem głównych grzechów, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, Warszawa 1966, 1985
  • Pokój z Bogiem, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, Warszawa 1966; Licht der Welt, Korntal 1982; Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, Warszawa 1978, 1990
  • Źródło naszego szczęścia, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, Warszawa 1971
  • Musicie się na nowo narodzić, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, Warszawa 1978, 1985, 1990; wydanie IV poprawione pod nowym tytułem: Jak narodzić się na nowo?, tłum. Konstanty Wiazowski, Wydawnictwo CLC, Katowice 2015 ISBN 978-83-64837-03-6
  • Podejmij decyzję!, Wydawnictwo Kościoła Metodystycznego, Warszawa 1984
  • Tajemnica szczęścia, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, Warszawa 1985
  • Aniołowie. Niewidzialni posłańcy Boga, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, Warszawa 1987
  • Duch Święty, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, Warszawa 1987
  • Vademecum chrześcijańskiego doradcy, Wydawnictwo Słowo i Życie, Warszawa 1990
  • Śmierć a co dalej?, Wydawnictwo „Słowo Prawdy”, Warszawa 1992
  • Zwiastun burzy, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, Warszawa 1995
  • Podróż. Jak żyć wiarą w wątpiącym świecie, Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, Poznań 2007
  • Taki, jaki jestem. Autobiografia, Wydawnictwo Theologos, Ostróda 2010
  • Zbawienie moją nadzieją, Wydawnictwo CLC, Katowice 2014
  • Zbliżając się do domu. Jak żyć? Jak wierzyć? Jak dobrze bieg ukończyć?, tłum. Zbigniew Kasprzyk, Wydawnictwo CLC, Katowice 2015 ISBN 978-83-64837-06-7

Prekursorzy

Zobacz też

Uwagi

  1. Graham wspomina po latach: „Nasze życie towarzyskie było poddane restrykcjom. Wyjścia na randki musiały być wcześniej ustalone i podporządkowane kodeksowi dziekana. Podczas randki nie wolno było siedzieć razem z dziewczyną na tej samej kanapie czy fotelu. Cały czas było się pod czujnym okiem przyzwoitki, która niczym jastrząb bacznie nas obserwowała. (...) Nauczanie wszystkich tematów było dogmatyczne, bez możliwości zadawania pytań. Interpretacja doktryny, etyki i zagadnień akademickich w wydaniu dr. Jonesa była jedyną dopuszczalną” (Bill Graham: Taki, jaki jestem. (przeł.) J. Marcol. Wydawnictwo THEOLOGOS, 2010, s. 66-67. ISBN 978-83-927002-5-8.).
  2. „The coming of Christ was foretold centuries before the Messiah came, by type, by symbol, and by prophecy. The smoke from every Jewish altar was an index finger pointing to the Lamb of God who would take away the sins of the world. One thousand years rolled by and still no Messiah. Two thousand years and still no Christ … Three thousand … Five thousand…” (Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 73.
  3. Później, w dyskusjach z ateistami, lubił stosować argument z powszechności wiary – nigdy nie odkryto plemienia, które by w coś nie wierzyło.
  4. William Martin, biograf Grahama, twierdzi, że Hearst jeszcze w 1946 roku dał polecenie „puff YFC” (Youth for Christ), a Graham należał do YFC. (John Dart, Billy Graham Recalls Help From Hearst, Los Angeles Times, June 07, 1997.).
  5. „The invitation was a little more difficult last night” – pisze do swojej żony, Ruth – „and fewer people came. The moment I walked down from the platform the Holy Spirit said to me, »You did not preach Christ and the Cross as you should.« I looked back over my sermon and I remember that I had exalted Christ a little less, perhaps, and it was one of the few occasions that I did not touch on His death, burial, and resurrection as the heart of the message. The Lord taught me a lesson.” Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 60.
  6. 25 listopada 2011 na pytanie jednego z czytelników odpowiedział: „The only sin God can’t forgive is the one we refuse to ask Him to forgive. God loves us, and no matter what we’ve done, He wants to forgive us and welcome us home. The Bible’s promise is true: »If we confess our sins, he is faithful and just and will forgive us our sins and purify us from all unrighteousness« (1 John 1:9).” (Billy Graham. My Answer. „The Wichita Eagle”, 2011-11-25. )
  7. Wiosną 1955 roku gdy głosił w Narodowym Prezbiteriańskim Kościele w Waszyngtonie, przybył prezydent z małżonką, wielu członków rządu, kongresmenów i senatorów. „Strange to say, all nervousness and fear had left me. I felt perfectly calm and confident. I felt the Spirit of God in my heart and I knew He had given me a message for that hour. During the entire service I did not see the President once, though I knew where he was sitting. In fact, I forgot all about the fact that he was in the audience. I preached the Gospel as straight and as clearly as I have ever preached it. I felt that there was power and authority in the message. As soon as I was through, I gave thanks to God for the power He had given” (Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 29.).
  8. Z Reaganem Graham zaprzyjaźnił się w roku 1966, gdy ten został gubernatorem Kalifornii (Steven P. Miller: Billy Graham and the Rise of the Republican South. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2009, s. 209.)
  9. Bush wspomniał w swej książce, że do roku 1985 był alkoholikiem i „synem marnotrawnym”, i nigdy by nie został prezydentem USA, gdyby w pewien weekend 1985 roku, w rodzinnym domu w Kennebunkport (Maine), nie spotkał Billy’ego Grahama. Od tego czasu stał się innym człowiekiem. (George W. Bush, A Charge to Keep, New York: William Morrow, 1999, s. 136.).
  10. Według Clintona, w kilka miesięcy po tej ewangelizacji, regularnie słał pieniądze na misję Grahama, a robił to w tajemnicy przed rodzicami. (David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. Thomas Nelson Inc, 2007, s. 242.).
  11. Wiele jego krucjat przeprowadzonych zostało we współpracy z Kościołem katolickim. Podczas krucjaty w Milwaukee (1978), abp Rembert Weakland wysłał list do kapłanów swojej diecezji z instrukcją, by udzielili Grahamowi wsparcia. Krucjata w Polsce (1978) była finansowana m.in. przez Kościół katolicki, a kapłani katoliccy dzielili z nim mównicę. Głosił w kościele św. Anny w Krakowie. (Wilson Ewin: Evangelism: (Billy Graham) The Trojan Horse of the 1990's. Cephas Ministry Inc. [dostęp 2014-08-26]., Billy Graham’s Sad Disobedience to the Word of God. Way of Life Literature, 2010-10-12. [dostęp 2014-08-26].)
  12. Nixon był świadom, że afera może zaszkodzić Grahamowi i dlatego po ujawnieniu afery wydał polecenie dla swej administracji, by nie dopuszczać doń Grahama.
  13. W 1959 roku miał trzy honorowe doktoraty. (Billy Graham: his History and his Message. „The Sydnay Morning Herald”, 1959-04-09. ). Odmówił przyjęcia około dwudziestu doktoratów.

Przypisy

  1. Phil Mccausland: Billy Graham, evangelist pastor and counselor to presidents, dead at age 99. nbcnews.com, 2018-02-21. [dostęp 2018-02-21]. (ang.).
  2. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. Thomas Nelson Inc, 2007, s. 22.
  3. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 21.
  4. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 16.
  5. a b c d e f g h i j k l m Nancy Gibbs, Richard N. Ostling. God’s Billy Pulpit. „Time Magazine”, 1993-11-15. 
  6. Who led Billy Graham to Christ and the elder gods, Wheaton.edu [dostęp 2011-05-12] [zarchiwizowane z adresu 2000-06-01].
  7. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 71.
  8. a b c d e f g h i j Barry M. Horstman. Billy Graham: A Man With A Mission. (Special Section). „The Cincinnati Post”, 2002-06-27. Baptist History and Heritage. 
  9. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 72.
  10. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 73–74.
  11. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 82.
  12. Sociology and Anthropology Department. Wheaton College. [dostęp 2011-11-20].
  13. John Pollock: The Billy Graham Story: The Authorized Biography. Grand Rapids: Zondervan, 2003, s. 23. ISBN 978-0-310-25126-2.
  14. a b c d e f g Billy Graham Biography. Billy Graham Evangelistic Association. [dostęp 2019-02-01].
  15. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 137.
  16. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 139.
  17. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 140–141.
  18. a b c Billy Graham (1918-). North Carolina History Project. [dostęp 2011-11-20]. (ang.).
  19. History – Christian College. Northwestern College. [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-29)].
  20. Jocelyn Y. Stewart. Ruth Graham, 87; had active role as wife of evangelist. „Los Angeles Times”, 2007-06-15. [dostęp 2011-12-02]. 
  21. a b c Maynard Good Stoddard. Billy Graham: the world is his pulpit. „The Saturday Evening Post”. 258 (2), s. 42-45, 1986-03-01. 
  22. Patricia Cornwell: Ruth, A Portrait: The story of Ruth Bell Graham. Galilee Trade; New Ed edition, 1998-10-20, s. 304. ISBN 978-0385489003.
  23. a b Billy Graham. Biography. Cross Faith Ministry. [dostęp 2012-01-22]. (ang.).
  24. Lillian Kwon. Ruth Graham: Anchor of Faith. „Christian Post Reporter”, Fri, Jun. 15 2007. [dostęp 2011-11-22]. 
  25. Lonnette Harrell: Billy Graham Celebrates Life at 89. Reflections on Living Without Ruth Graham. Associated Content. [dostęp 2011-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-18)].
  26. Michael F. Haverlouck: America Remembers Ruth Graham. The Christian Broadcasting Network, Saturday, June 23, 2007. [dostęp 2011-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  27. Billy Graham Turns 93, Says Old Age Is Not for Sissies. The Christian Post > Church & Ministries, Mon, Nov. 07 2011. [dostęp 2011-11-24].
  28. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 79.
  29. The Graham Family. UNC-TV. [dostęp 2012-04-01].
  30. Anne Graham Lotz Books. christianbook.com. [dostęp 2017-11-07].
  31. Keri Wyatt Kent. A Reverent Maverick. „Christianity Today”, s. 46-50, October 2008. 
  32. Gustav Niebuhr. Billy Graham’s Son Seen as Possible Successor in Ministry. „The Washington Post”, 1993-01-10. 
  33. Tony Carnes. Ministries: Ned Graham's Woes Shake East Gates. „Christianity Today”, December 6 1999. [dostęp 2014-08-24]. 
  34. Sabine Schmidt & Stephan Volke, Ewa Cieplik (przeł. ). Prostota wiary. „Chrześcijanin”. Nr 3-4, s. 5-6, 1993. 
  35. About – Tullian Tchividjian. The Gospel Coalition. [dostęp 2011-11-25].
  36. Will Graham, grandson of famed evangelist, takes up the crusade. „International Herald Tribune”, Oct. 8, 2006. 
  37. Will Graham Celebrations. BGEA. [dostęp 2011-11-22].
  38. Marvin Olasky: Salt, not sugar: twenty years of WORLD-class reporting. „WORLD”, 2006, s. 78.
  39. Announcing the Billy Graham Revival. „Charlotte’s Own”, November 9-23, 1947. 
  40. a b c Billy Graham Crusade Statistics Chronological. [w:] BGEA [on-line]. BGEA, 2005. [dostęp 2014-08-25].
  41. a b c Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 43.
  42. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 133.
  43. a b c d Harold Bloom: Billy Graham: The Preacher. [w:] The 2010 TIME 100 [on-line]. Time, 1999-06-14. [dostęp 2011-11-09].
  44. a b John Dart. Billy Graham Recalls Help From Hearst. „Los Angeles Times”, 1997-06-007. [dostęp 2011-11-07]. 
  45. a b c d e f g h i j k l Randall E. King. When worlds collide: politics, religion, and media at the 1970 East Tennessee Billy Graham Crusade. (appearance by President Richard M. Nixon). „Journal of Church and State”, 1997-03-22. 
  46. Cecilia Rasmussen. Billy Graham’s star was born at his 1949 revival in Los Angeles. „Los Angeles Times”, 2007-09-002. [dostęp 2011-11-07]. 
  47. Cecil Bothwell: The Prince of War: Billy Graham’s Crusade for a Wholly Christian Empire. Asheviile, N.C.: Brave Ulysses Books, 2007, s. 25. ISBN 978-0-6151-6272-0.
  48. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 67.
  49. a b Jason W. Stevens: God-fearing and free: a spiritual history of America’s Cold War. Harvard University Press, 2010, s. 174.
  50. a b c Billy Graham: his History and his Message. „The Sydnay Morning Herald”, 1959-04-09. [dostęp 2011-11-22]. 
  51. a b Roger Bruns: Billy Graham: a biography. Greenwood Publishing Group, 2004, s. IX.
  52. LIFE, 7 June 1954, s. 159.
  53. a b c Sandra Donovan: Billy Graham. Twenty-First Century Books, 2006, s. 62. ISBN 978-0-8225-5953-5.
  54. Sebastien Fath, Billy Graham’s global impact on western continental Europe. The example of France ASCH 2007 Conference (Salt Lake City), 14th of April, 2007.
  55. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 31.
  56. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 28.
  57. Lee Strobel: The Case for Faith: A Journalist Investigates the Toughest Objections to Christianity. Zondervan, 2009, s. 193.
  58. a b c d Andy Newman. Graham Ends Crusade in City Urging Repentance and Hope. „New York Times”, 2005-06-27. [dostęp 2011-11-21]. 
  59. a b c James Burkhart Gilbert: Men in the middle: searching for masculinity in the 1950s. University of Chicago Press, 2005, s. 125. ISBN 0-226-29324-6.
  60. NY 1957 Crusade. [w:] Wheton Education [on-line]. Wheton College & BGEA, 2005. [dostęp 2011-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-05)].
  61. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. Thomas Nelson Inc, 2007, s. 130.
  62. The Billy Sunday Campaign in New York. „Metropolitan Tower”, 1917-02-01. Wheaton Education. [dostęp 2011-11-21].  BGEA New York Crusade].
  63. Edward Mc Carthy. Graham’s Sermon Causes Gang Leaders To Plan To Attend Church. „The Gadsden Times”, 1960-Oct-09. [dostęp 2011-12-07]. 
  64. a b Stuart Piggin. Billy Graham in Australia, 1959 – Was it Revival?. „Lucas: An Evangelical History Review”. No. 6, s. 1-30, Oct 1989. [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05]. 
  65. John Pollock: The Billy Graham Story: The Authorized Biography. London: Hodder and Stoughton, 1966, s. 95. (ang.).
  66. Evangelism: Graham Meets Communism. „Time Magazine”, Friday, July 21, 1967. 
  67. Billy Graham w Polsce. Michał Stankiewicz (red.). Warszawa: Słowo Prawdy, 1979.
  68. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 155.
  69. Billy Graham. Wizyta w ZSRR. „Słowo Prawdy, Numer 9”, s. 14-15, wrzesień 2008. 
  70. Carol Marbin. Graham ready for Crusade. „Boca Raton News”, 1985-Feb-14. [dostęp 2011-12-05]. 
  71. a b c Michael Duffy, Nancy Gibbs. Billy Graham: A Spiritual Gift to All. „TIME”, 2007-05-31. [dostęp 2020-11-22]. 
  72. Howard O. Jones, In Places Near And Far, Evangelical Christian Library [dostęp 2011-11-25].
  73. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. Thomas Nelson Inc, 2007, s. 110.
  74. a b Prophecy and Politics. Christianity Today. [dostęp 2011-11-21].
  75. War and Peace in Korea. CCEL. [dostęp 2011-11-21].
  76. Hughes Oliphant Old: The Reading and Preaching of the Scriptures in the Worship of the Christian. Cz. 7: Our Own Time. Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing, 2009, s. 83. ISBN 978-0-8028-1771-6.
  77. a b K.Y. Eunice. Evangelist Billy Graham Declines Invitation for London Crusade. „Christian Today”, Thursday, July 14, 2005. [dostęp 2011-12-29]. 
  78. Roger Bruns: Billy Graham: a biography. Greenwood Publishing Group, 2004, s. IX. ISBN 0-313-32718-1.
  79. Ari L. Goldman. Billy Graham Is Back to Save New York. „New York Times”, 1991-09-16. [dostęp 2011-11-21]. 
  80. W. Bird. 250.000 hear Graham In New York’s Central Park. „Christianity Today”. 35 nr 12, s. 32-34, 1991-10-12. 
  81. Clemens Höges. Alles Geheime ans Licht. SPIEGEL-Redakteur Clemens Höges über die Missions-Show des Predigers Billy Graham. „Der Spiegel”. Ausgabe 12/1993, 22. März 1993. 
  82. Deborah Hart Strober, Gerald S. Strober: Billy Graham: A Narrative and Oral Biography. Jossey-Bass, 2006, s. 5-6.
  83. Crusade cities. BGEA. [dostęp 2011-11-21].
  84. a b c Stephen Whitfield, The Reverend Billy Graham: The Preacher in American Politics, Revue LISA/LISA e-journal.
  85. Hughes Oliphant Old: The Reading and Preaching of the Scriptures in the Worship of the Christian. Cz. 7: Our Own Time. Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing, 2009, s. 82. ISBN 978-0-8028-1771-6.
  86. a b Greg Hanson: What Would Jesus Say to... Billy Graham?. Sunrise Wesleyan Church. [dostęp 2011-11-27].
  87. John Pollock: The Billy Graham Story: The Authorized Biography. London: Hodder and Stoughton, 1966, s. 296-300. (ang.).
  88. James Burkhart Gilbert: Men in the middle: searching for masculinity in the 1950s. Chicago: University of Chicago Press, 2005, s. 127-128. ISBN 0-226-29324-6.
  89. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 63.
  90. a b Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 18.
  91. Michael Goshen: Obama, Hitler, Graham and Reagan’s Hand movements analyzed with NLP. The Red Carpet Broadcast. [dostęp 2011-11-25].
  92. a b Billy Graham’s Last Crusade. CBS Interactive Inc., 2009-02-11. [dostęp 2011-11-22].
  93. (Chapter 10) The Non Establishment Awakening, [w:] Paul R. Dienstberger, The American Republic: A Nation of Christians, 2000 [dostęp 2011-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2008-11-19].
  94. Melvin L. Butler: Globalization of Gospel. W: Encyclopedia of American Gospel Music. ed. W. K. McNeil. Routledge: 2005, s. 139.
  95. Don Cusic: The Sound of Light: A History of Gospel Music. Popular: 1990, s. 182.
  96. Olgierd Krzysztof Benedyktowicz. JA. „Pielgrzym Polski”. 1, 1979. , cytuję za: Billy Graham w Polsce. Michał Stankiewicz (red.). Warszawa: Słowo Prawdy, 1979, s. 216-218.
  97. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 148.
  98. John Pollock: The Billy Graham Story: The Authorized Biography. London: Hodder and Stoughton, 1966, s. 298. (ang.).
  99. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 38.
  100. James Burkhart Gilbert: Men in the middle: searching for masculinity in the 1950s. Chicago: University of Chicago Press, 2005, s. 126–127. ISBN 0-226-29324-6.
  101. William Martin: A Prophet With Honor: The Billy Graham Story. New York: William Morrow, 1992, s. 466.
  102. James Burkhart Gilbert: Men in the middle: searching for masculinity in the 1950s. Chicago: University of Chicago Press, 2005, s. 122. ISBN 0-226-29324-6.
  103. Andrzej Seweryn. Jubileusz wielkiego ewangelisty – dr Billy Graham skończył 90 lat. „Słowo Prawdy”. Numer 9, s. 6, wrzesień 2008. 
  104. BGEA website. BGEA. [dostęp 2011-11-21].
  105. Franklin Graham – Ministry Watch. BGEA. [dostęp 2011-11-21].
  106. Christian Smith, Michael Emerson: American Evangelicalism: Embattled and Thriving. Chicago: University of Chicago Press, 1998, s. 12. ISBN 0-226-76418-4.
  107. BGEA: Decision Magazine – Collection 506. [w:] Wheaton College [on-line]. Billy Graham Center Archives. [dostęp 2011-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-27)].
  108. a b c Billy Graham. „Chrześcijanin”. 9, s. 7, 1978. 
  109. Billy Graham Crusade. In-Tune Productions 2009. [dostęp 2011-11-22].
  110. David Wallechinsky, Irving Wallace: Biography of Famous Preacher and Evangelical Billy Graham. Part 3. Trivia Library. [dostęp 2011-11-22].
  111. a b Andrzej Seweryn. Jubileusz wielkiego ewangelisty – dr Billy Graham skończył 90 lat. „Słowo Prawdy”. Numer 9, s. 7, wrzesień 2008. 
  112. a b Ed Stoddard: Ex-U.S. presidents attend Graham library launch. Reuters, May 31, 2007. [dostęp 2021-04-06].
  113. Miles J. Stanford: DR. BILLY GRAHAM (circa 1970). [w:] withChrist.org [on-line]. Internet Archuive.
  114. Opening Greetings by Dr. Billy Graham, U.S.A. Honorary Chairman of the Congress. www2.wheaton.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-17)]. Billy Graham Center
  115. Stains on the Altar. www2.wheaton.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-17)]. Closing address by Dr. Billy Graham, Billy Graham Center
  116. a b 1966 World Congress on Evangelism. lausanne.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-08)]. The Lausanne Movement
  117. Audio Recordings (in some cases with Texts) from the World Congress on Evangelism, held in Berlin, Germany in 1966 Billy Graham Center
  118. Sherwood Eliot Wirt: Billy: A Personal Look at Billy Graham, the World’s Best-loved Evangelist. Wheaton, Illinois: 1997, s. 218.
  119. Sherwood Eliot Wirt: Billy: A Personal Look at Billy Graham, the World’s Best-loved Evangelist. Wheaton, Illinois: 1997, s. 222.
  120. Manila 1989 Documents. lausanne.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-07)].
  121. Cape Town 2010: The Third Lausanne Congress on World Evangelization. lausanne.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-10)]. The Lausanne Movement 2013
  122. Sherwood Eliot Wirt: Billy: A Personal Look at Billy Graham, the World’s Best-loved Evangelist. Wheaton, Illinois: 1997, s. 217-229.
  123. Jody Veenker & Ted Olsen. Billy Graham Too Ill for Amsterdam 2000. „Christianity Today”, 2000-07-01. 
  124. David Aikman. Preachers, Politics and Temptation: Interview. „Time”, s. 12, 1990-05-28. 
  125. Rev. Billy Graham on his lasting legacy, Today Show, 23 czerwca 2005 [dostęp 2011-11-05].
  126. a b c Martin E. Marty: Under God, indivisible: 1941-1960. T. 2. University of Chicago Press, 1996, s. 153.
  127. Steven P. Miller: Billy Graham and the Rise of the Republican South. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2009, s. 22.
  128. Billy Graham biography. [w:] A&E Television Networks [on-line]. Bio Tru Story. [dostęp 2011-11-25].
  129. Sherwood Eliot Wirt: Billy: A Personal Look at Billy Graham, the World’s Best-loved Evangelist. Wheaton, Illinois: Crossway Books, 1997, s. 155.
  130. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 108.
  131. William Martin: A Prophet With Honor: The Billy Graham Story. New York: William Morrow, 1992, s. 465.
  132. Steven P. Miller: Billy Graham and the Rise of the Republican South. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2009, s. 28-33.
  133. a b David Firestone. Billy Graham Responds to Lingering Anger Over 1972 Remarks on Jews. „New York Times”, 2002-03-17. [dostęp 2011-11-25]. 
  134. Michael G. Long: The Legacy of Billy Graham: Critical Reflections on America’s Greatest Evangelist. Westminster: John Knox Press, 2008, s. 150.
  135. Steven P. Miller: Billy Graham and the Rise of the Republican South. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2009, s. 36.
  136. Barry M. Horstman. Billy Graham: A Man woth a Mission. „The Cincinati Post”, 2002-06-27. 
  137. a b John Stoehr: How Billy Graham shook up the solid South. Dixie storms. Independent Weekly. [dostęp 2011-11-22].
  138. a b c d e Harold Bloom. Billy Graham. „Time World, Wednesday”, Aug. 15, 2007. [dostęp 2011-11-21]. 
  139. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 262.
  140. Richard Chartres. The Moscow peace conference, May 1982. „Religion in Communist Lands”. 10 (3), 1982. DOI: 10.1080/09637498208431044. [dostęp 2012-02-20]. 
  141. March 1991 CIB Bulletin.
  142. Quotation of section. Procinwarn.com. [dostęp 2011-11-06].
  143. Bill Graham: Taki, jaki jestem. (przeł.) J. Marcol. Wydawnictwo THEOLOGOS, 2010, s. 22-23. ISBN 978-83-927002-5-8.
  144. Preacher power: America’s God squad. „The Independent”, 2007-07-25. 
  145. a b c d e f Achim Nkosi Maseko: Church Schism & Corruption. Durban: 2008, s. 399. ISBN 978-1-4092-2186-9.
  146. Jon Meacham. Pilgrim’s Progress. „Newsweek”, s. 4, 2006-08-14. [dostęp 2011-09-20]. 
  147. Steven P. Miller: Billy Graham and the Rise of the Republican South. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2009.
  148. Billy Graham and the Rise of the Republican South. University of Pennsylvania Press. [dostęp 2011-11-07].
  149. a b Billy Graham: Pastor to Presidents. [w:] BGEA [on-line]. BGEA, 2011. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-24)].
  150. Marshall Frady: Billy Graham: A Parable of American Righteousness. Simon and Schuster, 2006, s. 252. ISBN 978-0-7432-9143-9.
  151. Bill Graham: Taki, jaki jestem. (przeł.) J. Marcol. Wydawnictwo THEOLOGOS, 2010, s. 17-22.
  152. Merle Miller: Plain Speaking: An Oral Biography of Harry S. Truman. New York: Putnam, 1974, s. 363.
  153. a b c d The President Preacher; In Crisis, White House Turns to Billy Graham. „The Washington Post”, 1991-01-18. 
  154. Sandra Donovan: Billy Graham. Twenty-First Century Books, 2006, s. 73.
  155. William G. McLoughlin. The Essence of Billy Graham; A Warm but Honest Biography of the Evangelist. „The Washington Post”, 1991-10-25. 
  156. a b c Harold Bloom. BILLY GRAHAM: The Preacher. „Time Magazine”, Monday, June 14, 1999. [dostęp 2011-11-22]. 
  157. Sandra Donovan: Billy Graham. Twenty-First Century Books, 2006, s. 70.
  158. a b Sandra Donovan: Billy Graham. Twenty-First Century Books, 2006, s. 71.
  159. John Pollock: The Billy Graham Story: The Authorized Biography. London: Hodder and Stoughton, 1966, s. 282-283. (ang.).
  160. a b John Pollock: The Billy Graham Story: The Authorized Biography. London: Hodder and Stoughton, 1966, s. 284. (ang.).
  161. Grant Wacker: Charles Atlas with a Halo: America’s Billy Graham. Religion-online. [dostęp 2011-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-09-05)].
  162. The 1989 Inauguration. [w:] Wheaton College [on-line]. Billy Graham Center Archives, 2010-01-10. [dostęp 2011-11-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-06)].
  163. The Transition; Billy Graham to lead Prayers. The New York Times, 09.12.1992. [dostęp 2007-12-24].
  164. Steven Waldman: Inaugural Prayers Through History – The Ultimate Archive. beliefnet. [dostęp 2016-02-29].
  165. Presidential Inaugural Prayers and Sermons of Billy and Franklin Graham. [w:] Wheaton College [on-line]. Billy Graham Center Archives, 2005. [dostęp 2011-11-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-29)].
  166. Ross Douthat. God and Politics. „New York Times”, 2009-04-16. [dostęp 2011-11-21]. 
  167. Billy Graham: Pastor to Presidents. [w:] BGEA [on-line]. BGEA. [dostęp 2011-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-30)].
  168. Peter Baker, Obama Visits the Rev. Billy Graham, The New York Times, 25 kwietnia 2010 [dostęp 2011-11-08].
  169. Jeff Rivenbark: More than 1,000 attend Bush book signing at Billy Graham Library. Web Content Producer, December 17, 2010. [dostęp 2019-08-24].
  170. George W. and Laura Bush Make History at Billy Graham Library. BGEA. [dostęp 2011-11-22].
  171. Billy Graham, in Rare Public Appearance, Meets With George W. Bush in North Carolina. Fox News Network, 2010-12-20. [dostęp 2011-11-22].
  172. Eric Marrapodi: Billy Graham buys election ads after Romney meeting. [w:] Eric Marrapodi [on-line]. CNN Belief Blog, October 18th, 2012.
  173. William Martin, A. Larry Ross, and Michael Hamilton. Has Billy Graham Suddenly Turned Political?. „Christianity Today”, 2012-10-19. 
  174. Nancy Gibbs, Richard N. Ostling. A Christian In Winter: Billy Graham at 75. „TIME Magazine”, Nov. 15, 1993. TIME. 
  175. Thomas B. Rosenstiel. Nixon Eulogized as a National Day of Mourning Is Set. „Los Angeles Times”, 1994-04-24. [dostęp 2011-12-02]. 
  176. 37th President: THE PROGRAM; Nixon’s Funeral. „New York Times”, 1994-04-27. [dostęp 2011-11-10]. 
  177. Martin Weil, Eleanor Randolph. Richard M. Nixon, 37th President, Dies. „The Washington Post”, s. 1, 1994-04-23. [dostęp 2011-11-25]. 
  178. Remarks by Former Senator John Danforth. New York Times, 2004-06-11. [dostęp 2011-11-21].
  179. Sandra Donovan: Billy Graham. Twenty-First Century Books, 2006, s. 56. ISBN 978-0-8225-5953-5.
  180. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956, s. 152.
  181. a b Robert S. Ellwood: 1950, Crossroads of American Religious ife. Westminster John Knox Press, 2000, s. 197.
  182. Bill Graham: Taki, jaki jestem. (przeł.) J. Marcol. Wydawnictwo THEOLOGOS, 2010, s. 213.
  183. Robert S. Ellwood: 1950, Crossroads of American Religious Life. Westminster John Knox Press, 2000, s. 197-198.
  184. Billy Graham's „Mr. Texas” Film Premiere, Hollywood Bowl, 1951. [w:] Los Angeles Examiner Collection, 1920-1961 [on-line]. University of Southern California. [dostęp 2013-08-01].
  185. Bill Graham: Taki, jaki jestem. (przeł.) J. Marcol. Wydawnictwo THEOLOGOS, 2010, s. 214.
  186. Religion: First Christian Western. „Time Magazine”, Monday, Oct. 08, 1951. [dostęp 2013-08-01]. 
  187. Peter T. Chattaway. Billy Graham Goes to the Movies. „Christianity Today”, 2005-08-23. [dostęp 2013-08-01]. 
  188. Billy Graham IMDb
  189. Eric Paddon: „Man in the 5th Dimension” In 70mm News. [w:] in70mm.com [on-line]. The 70mm Newsletter, 8. September 2002. [dostęp 2011-11-21].
  190. Man in the 5th Dimension IMDb [data dostępu 2011-11-11].
  191. Foster Hirsch: Love, Sex, Death & The Meaning of Life: The Films of Woody Allen. Da Capo Press, 2000, s. 52. ISBN 0-306-81017-4.
  192. When Woody Allen met Billy Graham. Dangerous Minds, 2011-06-23. [dostęp 2011-11-21].
  193. Marc Duvoisin. Billy Graham – Hollywood Star Walk. „Los Angeles Times”, 2010-06-25. [dostęp 2011-11-21]. 
  194. Billy Graham: God’s Ambassador IMDb.
  195. Billy Graham Movie Prepares for Oct. 10 Release. „The Christian Post”, 2008-06-29. 
  196. Marc Malkin. Holy Double Take, Batman! Here Comes a New Caped Crusader. „E! Online”, 2008-09-25. 
  197. Josh Kimball. 'Epiphany Prize’ Nominees for Most Inspiring Movie, TV Program Announced. „The Christian Post”, 2009-02-06. 
  198. Billy: The Early Years. A response from Franklin Graham. Billy Graham Evangelistic Association, 2008-08-18. [dostęp 2014-08-26].
  199. Johs Kimball. Franklin Graham Among ‘Billy’ Movie Critics. „The Christian Post Reporter”, 2008-08-26. 
  200. Kris Rasmussen. Billy Graham and Woody Allen Talk Religion. „Newsweek”, Monday October 6, 2008. 
  201. Billy Graham (Character). imdb.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-04)]. IMDb
  202. a b Tadeusz J. Zieliński. Billy Graham – ewangelista niezwyczajny. „Słowo Prawdy”. Numer 9, s. 12, wrzesień 2008. 
  203. Billy Graham Lays Off 10 Percent Of Staff. Huffington Post News, 03-26-2009. [dostęp 2011-11-22].
  204. Achim Nkosi Maseko: Church Schism & Corruption. Durban: 2008, s. 397. ISBN 978-1-4092-2186-9.
  205. Tim Funk. Lion in Winter: Billy Graham, Hearing and Sight Failing, Pays a Visit. „The Charlotte Observer”, April 21 2010. 
  206. Billy Graham Gets Glimpse Of Renovated Library. WSOCTV, 2010-04-20. [dostęp 2014-08-26].
  207. Evangelist Billy Graham in good spirits at hospital. MSNBC, 2011-05-12. [dostęp 2011-05-12].
  208. Billy Graham hospitalized for pneumonia. Cable News Network, 2011-05-11. [dostęp 2011-11-15].
  209. Billy Graham released from hospital after being treated for pneumonia. thestar.com, 2011-05-15.
  210. Taking The Reins Of Billy Graham’s Legacy. NPR.org, 2011-10-10.
  211. US evangelist Billy Graham diagnosed with pneumonia. „Otago Daily Times”, Friday, 2 Dec 2011. [dostęp 2011-12-02]. 
  212. Billy Graham’s son says his father is recovering well from latest bout with pneumonia. „Washington Post”, 2011-12-14. 
  213. Laurie Goodstein. Billy Graham, 99, Dies; Pastor Filled Stadiums and Counseled Presidents. „NYTimes”, 2018-02-21. [dostęp 2018-02-21]. 
  214. Special Event – Honoring Rev. Billy Graham, U.S. Capitol Visitor Center, February 28, 2018
  215. Emily Cochrane: Billy Graham to Lie in Honor at the U.S. Capitol. [w:] The New York Times [on-line]. February 22, 2018. [dostęp 2020-06-07].
  216. M. Kwiecień (opr.). Zwiastowanie, wyjaśnienia i rady ewangelisty Billy Grahama. „Chrześcijanin”. Nr 11, s. 16, 1980. 
  217. Kwiecień 1980, s. 19.
  218. Kwiecień 1980, s. 23.
  219. Michael G. Long: The legacy of Billy Graham: critical reflections on America’s greatest evangelist. Westminster: John Knox Press, 2008, s. 3.
  220. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 131.
  221. Grant Wacker. Billy Graham's America. „Church History”. 78#3, s. 489-511, 2009. 
  222. a b c Nancy Gibbs, Michael Duffy. Why Christopher Hitchens Is Wrong About Billy Graham. „Time Magazine”, Tuesday, Sept. 18, 2007. [dostęp 2020-11-20]. 
  223. Uta Andrea Balbier. ’Billy Graham’s Crusades In the 1950s: Neo-Evangelicalism Between Civil Religion, Media, and Consumerism. „Bulletin of the GHI”. 44, s. 71, Spring 2009. German Historical Institute. 
  224. Uta Andrea Balbier. ’Billy Graham’s Crusades In the 1950s: Neo-Evangelicalism Between Civil Religion, Media, and Consumerism. „Bulletin of the GHI”. 44, s. 79-80, Spring 2009. German Historical Institute. [dostęp 2012-01-05]. 
  225. Stanley High: Billy Graham The Personal Story Of The Man His Message And His Mission. New York: McGraw-Hill Book Company, 1956.
  226. Uta Andrea Balbier. Billy Graham in West Germany: German Protestantism between Americanization and Rechristianization, 1954–70. „Zeithistorische Forschungen”, 7 (2010). [dostęp 2011-12-10]. 
  227. Michael G. Long: The legacy of Billy Graham: critical reflections on America’s greatest evangelist. Westminster John Knox Press, 2008. s. 4, 7.
  228. a b Michael G. Long: The legacy of Billy Graham: critical reflections on America’s greatest evangelist. Westminster John Knox Press, 2008. s. 10.
  229. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 63.
  230. a b Michael G. Long: The legacy of Billy Graham: critical reflections on America’s greatest evangelist. Westminster John Knox Press, 2008, s. XII-XIII.
  231. Steven Patrick Miller: Billy Graham and the rise of the republican south. University of Pennsylvania Press, 2009, s. 23.
  232. a b c d The Billy pulpit: Graham’s career in the mainline. Christian Century, 2003-11-15. s. 2. [dostęp 2007-08-18].
  233. William G. McLoughlin: Revivals, Awakenings, and Reform. Chicago: The University of Chicago, 1980, s. 186. ISBN 0-226-56092-9.
  234. Pilgrim’s Progress, Newsweek, 14 sierpnia 2006, s. 5 [dostęp 2014-08-26] [zarchiwizowane z adresu 2010-03-05].
  235. a b Jacob Climo, Maria G. Cattell: Social memory and history: anthropological perspectives. Rowman Altamira, 2002, s. 37. ISBN 0-7591-0177-9. [dostęp 2011-12-08].
  236. Cathy Burns: Billy Graham and His Friends: A Hiden Agedna. 2001, s. 16-23. ISBN 1-891117-17-3.
  237. Michael G. Long: The legacy of Billy Graham: critical reflections on America’s greatest evangelist. Westminster John Knox Press, 2008, s. XIII.
  238. a b c David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 256.
  239. Billy Graham’s Active Role in Satanic Ritual Abuse. Cutting Edge. [dostęp 2001-11-06].
  240. Dr. Graham’s Organization Denies That He Is A Freemason !!. The Cutting Edge. [dostęp 2001-11-06].
  241. Billy Graham Worships. The Masonic Phalic God. Endtime Ministries. [dostęp 2011-11-06].
  242. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 258.
  243. Robert E. Kofahl: Billy Graham Believes Catholic Doctrine of Salvation Without Bible, Gospel, or Name of Christ. Bible Bulletin Board. [dostęp 2011-11-06].
  244. Texe Marrs: Billy Graham Exposed! Billy Graham is a Great Deceiver. [dostęp 2011-11-06].
  245. Billy Graham Denies Christ. Pursuing the Word. [dostęp 2011-11-06].
  246. Steven P. Miller: Billy Graham and the Rise of the Republican South. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2009. [dostęp 2011-11-06].
  247. Achim Nkosi Maseko: Church Schism & Corruption. Durban: 2008, s. 400. ISBN 978-1-4092-2186-9.
  248. Billy Graham Apologizes for '72 Remarks. „Los Angeles Times”, 2002-03-002. [dostęp 2011-11-06]. 
  249. Cathy Lynn Grossman, In Nixon tapes, Billy Graham refers to 'synagogue of Satan’, USA Today, 24 czerwca 2009 [dostęp 2012-01-15].
  250. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 255.
  251. Nancy Gibbs & Michael Duffy: The Preacher and the Presidents: Billy Graham in the White House. New York, NY: Center Street: 2007.
  252. Robert S. Ellwood: 1950, crossroads of American religious life. Westminster John Knox Press, 2000, s. 198. [dostęp 2011-11-06].
  253. Cecil Bothwell: The Prince of War: Billy Graham’s Crusade for a Wholly Christian Empire. Asheviile, N.C.: Brave Ulysses Books, 2007. ISBN 978-0-6151-6272-0.
  254. Corey Friedman: Former Belmont Abbey College president dies at 85. Gaston Gazette, 2009-10-10. [dostęp 2011-11-25].
  255. Jerzy Gryniakow, Sprawozdanie z działalności ChAT w Warszawie za rok akademicki 1980/81, Rocznik Teologiczny XXIII, z. 2/1981, s. 152.
  256. Rabbi: ADL ‘defamed’ Billy Graham. WorldNetDaily, 2002-03-008. [dostęp 2011-11-25].
  257. Andrew J. Bacevich: The new American militarism: how Americans are seduced by war. Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 140. ISBN 978-0-19-517338-3. [dostęp 2011-12-09].
  258. M.H. Reynolds: Billy Graham, the Pope, and the Bible. Fundamental Evangelistic Association.
  259. Billy Graham w Polsce. Michał Stankiewicz (red.). Warszawa: Słowo Prawdy, 1979, s. 12.
  260. Previous Prize Winners. Templeton Prize. [dostęp 2011-11-22].
  261. „British physicist wins religious prize”. BBC News. March 14, 2002. [data dostępu November 18, 2011].
  262. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 224.
  263. God in the White House. God in America. [dostęp 2011-11-25].
  264. A Man in Full; even those familiar with Billy Graham’s life, exhibit may offer revelations, News and Record, Piedmont Triad, North Carolina, 3 czerwca 2001 [dostęp 2009-09-09] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-11].
  265. Sheryl Stolberg. Billy Graham Now a Hollywood Star: Religion: The world’s best-known evangelist gives the film capital some advice as his plaque is dedicated on the Walk of Fame. „Los Angeles Times”, 1989-10-16. [dostęp 2011-11-25]. 
  266. Sheryl Stolberg. Billy Graham Now a Hollywood Star. „Los Angeles Times”, 1989-10-16. [dostęp 2012-11-25]. 
  267. David Aikman: Billy Graham: His Life and Influence. 2007, s. 244.
  268. Billy and Ruth Graham awarded Congressional Gold Medal for service. „Knight-Ridder News Service”, 1996-05-02. [dostęp 2007-08-18]. 
  269. a b IRL: Indy 500 – Billy Graham to give Race Day Invocation. motorsport.com. [dostęp 2011-11-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].
  270. The Ronald Reagan Freedom Award. Ronald Reagan Presidential Foundation. [dostęp 2007-02-24].
  271. Jeff Robinson: Southern Baptists dedicate statue of Billy Graham. Baptist Press. [dostęp 2011-11-22].
  272. A Family at Cross-Purposes. „Washington Post”, 2006-12-13. [dostęp 2011-10-28]. 
  273. Billy Graham Crusade. In-Tune Productions, 2009. [dostęp 2011-11-20]. (ang.).
  274. Billy Graham – Institute for the Study of American Evangelicals. Wheaton College, 2008. [dostęp 2011-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-11)]. (ang.).
  275. BILLY GRAHAM-WORLD-WIDE SYMBOL OF EVANGELISM. Du Page Heritage Gallery. [dostęp 2011-11-20]. (ang.).
  276. Gregory Curtis. Word of the profits. „Texas Monthly”, s. 186, November 1977. [dostęp 2011-11-20]. 
  277. New York Times Best Seller List. February 5 1984 Non-Fiction. New York Times. [dostęp 2011-11-18]. (ang.).
  278. New York Times Best Seller List, April 15 1984 Non-Fiction [dostęp 2011-11-18].
  279. New York Times Best Seller List, June 29 1997 Non-Fiction [dostęp 2011-11-18].
  280. Billy Graham: Just As I Am. New York: HarperCollins Worldwide, 1997.
  281. B. Graham: The Reason for Hope: Salvation. Nashville, Tennessee: W Publisher Group, 2013. ISBN 978-0-8499-4761-2.

Bibliografia

Biografie
Krucjaty

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Order BritEmp (civil) rib.PNG
Baretka Orderu Imperium Brytyjskiego (cywilnego; od 1936).
Billy Graham - L0055 860Fo30141612210030.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY 4.0
Bildet er hentet fra Arkivverket.

Billy Graham

  • Arkivinstitusjon : Riksarkivet
  • Arkivnavn : Billedbladet NÅ
  • Sted : Norge, Oslo, Oslo, Ullevål stadion
  • Emneord: kristendom, forkynnelse, møter
  • Avbildet: Graham, Billy
Billy Graham Signature.svg
Signature of Billy Graham.
Billy Graham.JPG
Autor: Paul M. Walsh, Licencja: CC BY 2.0
Franklin and Billy Graham, in Cleveland Stadium, in Cleveland Ohio, in June 1994
Billy-graham-library-and-homestead.JPG
Billy Graham Homestead and Library
Rev. Billy Graham Lying in Honor (40120992874).jpg

Rev. Billy Graham: minister, evangelist and adviser to presidents. Died February 21, 2018, in Montreat, North Carolina.

He lay in honor February 28, 2018 - March 1, 2018. Authority for use of the Rotunda granted by House Concurrent Resolution 107, 115th Congress, 2d Session, agreed to February 26, 2018.

<a href="https://www.aoc.gov/nations-stage/lying-state-honor" rel="nofollow">More details about Lying in Honor.</a>


This official Architect of the Capitol photograph is being made available for educational, scholarly, news or personal purposes (not advertising or any other commercial use). When any of these images is used the photographic credit line should read “Architect of the Capitol.” These images may not be used in any way that would imply endorsement by the Architect of the Capitol or the United States Congress of a product, service or point of view. For more information visit <a href="http://www.aoc.gov/terms" rel="nofollow">www.aoc.gov/terms</a>.
Billy-graham-library-and-grounds.JPG
Billy Graham Library and Grounds
Graham Crusade.JPG
Autor: Escapedtowisconsin Photo/Paul M. Walsh, Licencja: CC BY-SA 3.0
Evangelist Billy Graham, at a Crusade in Cleveland Ohio, on June 11, 1994. This was the first time the Billy Graham Crusade had tried a Youth Night, and there were about 85,000 that attended the concert, at Cleveland Stadium, on the shores of Lake Erie. Photo Paul M. Walsh
Bundesarchiv Bild 194-0798-22, Düsseldorf, Veranstaltung mit Billy Graham.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 194-0798-22 / Lachmann, Hans / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Billy Graham in Duisburg, Sommer 1954
Ruth and Billy Graham Congressional Gold Medal.jpg
Bronze duplicate of Ruth and Billy Graham Congressional Gold Medal
Barack Obama and Billy Graham.jpg
President Barack Obama meets with Rev. Billy Graham at his house in Montreat, N.C., April 25, 2010. (Official White House Photo by Pete Souza)
Bundesarchiv Bild 194-0798-37, Düsseldorf, Veranstaltung mit Billy Graham.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 194-0798-37 / Lachmann, Hans / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Billy Graham in Duisburg, Sommer 1954
B. Graham Słowo Prawdy 1966 nr 9.jpg
Billy Graham on the front page of "Słowo Prawdy" 1966 nr 9 page 1
Billy Graham in het Feyenoord stadion.ogv
Autor: Polygoon Hollands Nieuws, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wystąpienie kaznodziei ewangelicznego Billy'ego Grahama na stadionie Feyenoord w Rotterdamie, 30 czerwca 1955
President Ronald Reagan presenting the Presidential Medal of Freedom to Billy Graham in the East Room.jpg
President Ronald Reagan Presenting the Presidential Medal of Freedom to Billy Graham in the East Room, 2/23/1983
Graham Crusade Smith.JPG
Autor: Escapedtowisconsin Photo/Paul M. Walsh, Licencja: CC BY-SA 3.0
Evangelist Billy Graham, at a Crusade in Cleveland Ohio, on June 11, 1994. Gets a hug from singer Michael W. Smith (in Black and White shirt), and also Toby Mac, (in orange), the lead singer for the Band DC Talk. This was the first time the Billy Graham Crusade had tried a Youth Night, and there were about 85,000 that attended the concert, at Cleveland Stadium, on the shores of Lake Erie. /Photo Paul M. Walsh
Presidential Medal of Freedom (ribbon).svg
Autor: SaluteVII, Licencja: CC BY-SA 4.0
Presidential Medal of Freedom (ribbon)