Birginiak

Birginiak
Polysticta stelleri[1]
(Pallas, 1769)
Ilustracja
Samiec w szacie godowej
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

blaszkodziobe

Rodzina

kaczkowate

Podrodzina

kaczki

Plemię

Mergini

Rodzaj

Polysticta[2]
Eyton, 1836

Gatunek

birginiak

Synonimy
  • Anas Stelleri Pallas, 1769[3]
  • Eniconetta stelleri (Pallas, 1769)[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]
Status iucn3.1 VU pl.svg

Birginiak[6], kaczka srokata, kaczka pstrokata[4] (Polysticta stelleri) – gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Narażony na wyginięcie.

Systematyka

Birginiak jest jedynym przedstawicielem monotypowego rodzaju Polysticta[6][7]. Nie wyróżnia się podgatunków[7].

Morfologia

Wygląd
Samiec w szacie godowej ma głowę i szyję białe, u dołu szyi czarna obroża, od której w linii pośrodkowej biegnie pas do żuchwy. Kantarek i tył głowy zielony. Grzbiet biały z czarnym pasem pośrodku, ciągnącym się od obroży do czarnych ogona i pokrywy ogonowej. Części proksymalne wierzchu skrzydeł białe, dystalne czarne, lusterko niebieskie z białym obwiedzeniem. Boki i brzuch rdzawe. Na bokach parzysta czarna, okrągła plama. Dziób i nogi szare. Samica i młode ciemnobrązowe z delikatnym ciemnym deseniem, lusterko niebieskie z białym obramowaniem. Samiec w upierzeniu spoczynkowym mniej kontrastowy i jaśniejszy. Młode podobne do samicy.
Wymiary średnie[8][9]
długość ciała ok. 45–50 cm
rozpiętość skrzydeł ok. 70–75 cm
masa ciała ok. 500–1000 g

Zasięg występowania

Syberia na wschód od półwyspu Tajmyr oraz Wyspa Świętego Wawrzyńca i Alaska. Nieregularnie gnieździ się w Laponii. Zimuje na brzegach Morza Beringa, a mała populacja europejska na brzegach Morza Północnego i na Bałtyku. Sporadycznie zimuje na zachodnim wybrzeżu Kanady.

Do Polski sporadycznie zalatuje. Do 2016 odnotowano 101 stwierdzeń, łącznie obserwowano 236 osobników[10].

Ekologia i zachowanie

Biotop
Niewielkie jeziora w pobliżu morskiego brzegu w strefie tundry. Zimuje na morskim wybrzeżu.
Gniazdo
Na lądzie w pobliżu wody.
Jaja
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w lipcu – czerwcu 5 do 10 jaj w kolorze od bladożółtego po oliwkowozielonkawy, o średnich wymiarach 59×41 mm i średniej masie 58 g.
Wysiadywanie
Jaja wysiadywane są przez okres około 26 dni przez samicę. Pisklęta usamodzielniają się po około 44–45 dniach.
Pożywienie
Głównie drobne zwierzęta.

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii VU (narażony na wyginięcie). Liczebność światowej populacji szacuje się na około 130–150 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[5].

W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[11].

Zobacz też

Przypisy

  1. Polysticta stelleri, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. Polysticta, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2013-11-25] (ang.).
  3. Carboneras 1992 ↓, s. 621.
  4. a b Denis Lepage: Birginiak (Polysticta stelleri) (Pallas, 1769). Avibase. [dostęp 2019-09-27].
  5. a b Polysticta stelleri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  6. a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-11].
  7. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-11]. (ang.).
  8. Busse i in. 1991 ↓, s. 49.
  9. Sterry i in. 2002 ↓, s. 84.
  10. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017. 
  11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

  • Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
  • Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
  • Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 VU pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Stellersdrake2.jpg
Steller's Eider, male (Polysticta stelleri)