Biskupi chełmińscy

Biskupi chełmińscy – biskupi diecezjalni i biskupi pomocniczy diecezji chełmińskiej.

Diecezja chełmińska, założona w 1243, a następnie powiększona o archidiakonat pomorski w 1821, istniała w swojej niezmienionej formie do 1992. Wtedy to papież Jan Paweł II po utworzeniu diecezji toruńskiej z jej południowych rubieży i przekazaniu terenów nadmorskich do archidiecezji gdańskiej (jej podstawowe terytorium w ramach Wolnego Miasta Gdańska wydzielono również z diecezji chełmińskiej w 1925) zmienił ostatecznie jej nazwę z chełmińskiej na pelplińską.

Od XIII do XVIII wieku siedzibą biskupów chełmińskich był zamek w Lubawie. U schyłku XVIII w., po I rozbiorze i konfiskacie dóbr biskupich i kapitulnych siedziba ordynariusza została przeniesiona do Chełmży. W 1821 bullą De salute animarum teren diecezji został znacznie poszerzony, a siedzibą biskupów od 1824 został Pelplin.

Biskupi

Biskupi diecezjalni

Okres pełnienia funkcji	Imię i nazwisko	Wizerunek	Uwagi
1245–1263	Heidenryk
1264–1274	Fryderyk von Hausen
1275–1291	Werner
1292–1301	Henryk
1303–1311	Herman		po jego śmierci nastała dziewięcioletnia sediswakancja
1319–1323	Mikołaj Afri
1323–1349	Otton
1349–1359	Jakub
1359–1363	Jan Schadland		następnie biskup diecezjalny Hildesheim, późniejszy biskup diecezjalny Wormacji i biskup diecezjalny Augsburga
1363–1385	Wikbold Dobilstein
1385–1390	Reinhard von Sayn
1390–1398	Mikołaj Schieffenburg		następnie biskup diecezjalny kamieński
1398–1402	Jan Kropidło		następnie biskup diecezjalny kujawsko-pomorski
1402–1416	Arnold Stapil
1416–1457	Jan Marienau
1457–1479	Wincenty Kiełbasa
1480–1495	Stefan z Niborka
1496–1507	Mikołaj Chrapicki
1508–1530	Jan Konopacki
1530–1538	Jan Dantyszek		następnie biskup diecezjalny warmiński
1538–1549	Tiedemann Giese		następnie biskup diecezjalny warmiński
1549–1551	Stanisław Hozjusz		następnie biskup diecezjalny warmiński, późniejszy wielki penitencjarz, kardynał
1551–1562	Jan Lubodzieski
1562–1571	Stanisław Żelisławski
1574–1595	Piotr Kostka
1595–1600	Piotr Tylicki		następnie biskup diecezjalny warmiński, późniejszy biskup diecezjalny kujawsko-pomorski i biskup diecezjalny krakowski
1600–1610	Wawrzyniec Gembicki		następnie biskup diecezjalny kujawsko-pomorski, późniejszy arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy
1611–1613	Maciej Konopacki
1614–1624	Jan Kuczborski
1624–1635	Jakub Zadzik		następnie biskup diecezjalny krakowski
1635–1639	Jan Lipski		następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy
1639–1646	Kasper Działyński
1646–1652	Andrzej Leszczyński		następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy
1653–1655	Jan Gembicki		następnie biskup diecezjalny płocki, późniejszy biskup diecezjalny kujawsko-pomorski
1656–1657	Jan Leszczyński		wcześniej biskup kijowski, zmarł przed ingresem
1658–1661	Adam Koss
1662–1674	Andrzej Olszowski		następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy
1676–1681	Jan Małachowski		następnie biskup diecezjalny krakowski
1681–1693	Kazimierz Jan z Bnina Opaliński
1693–1694	Kazimierz Jan Szczuka
1699–1712	Teodor Andrzej Potocki		następnie biskup diecezjalny warmiński, późniejszy arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski i Litwy
1719–1721	Jan Kazimierz de Alten Bokum
1723–1730	Feliks Ignacy Kretkowski
1731–1733	Tomasz Franciszek Czapski
1736–1739	Adam Stanisław Grabowski		następnie biskup diecezjalny kujawsko-pomorski, późniejszy biskup diecezjalny warmiński
1739–1746	Andrzej Stanisław Załuski		następnie biskup diecezjalny krakowski
1747–1758	Wojciech Stanisław Leski
1759–1785	Andrzej Ignacy Baier
1785–1795	Karol von Hohenzollern		następnie biskup diecezjalny warmiński
1795–1814	Franciszek Ksawery Rydzyński
1824–1832	Ignacy Matthy
1834–1856	Anastazy Sedlag
1857–1886	Jan Nepomucen Marwicz
1886–1898	Leon Redner
1899–1926	Augustyn Rosentreter
1926–1944	Stanisław Okoniewski
	Carl Maria Splett		administrator apostolski w latach 1939–1945
	Andrzej Wronka		administrator apostolski w latach 1945–1946
1946–1972	Kazimierz Kowalski
1973–1980	Bernard Czapliński
1981–1992	Marian Przykucki		następnie arcybiskup metropolita szczecińsko-kamieński

Biskupi pomocniczy

Okres pełnienia funkcji	Imię i nazwisko	Wizerunek	Uwagi
1645–1652	Piotr Jan Sokołowski
1650–1659	Jan Rakowski
1659–1677	Maciej Bystram
1687–1700	Tomasz Bogoria Skotnicki
1703–1727	Seweryn Szczuka
(1728)	Franciszek Ignacy Wysocki		nominat
1728–1749	Maciej Aleksander Sołtyk
1750–1784	Fabian Franciszek Pląskowski
1785–1806	Iwo Onufry Rogowski
1818–1831	Jan Jerzy Wilkxycki
1836–1848	Jan Stanisław Kutowski
1850–1854	Stanisław Dekowski
1856–1881	Jerzy Jeschke
1905–1906	Jan Trepnau
1907–1927	Jakub Klunder
1928–1942	Konstantyn Dominik
1948–1973	Bernard Czapliński		następnie biskup diecezjalny chełmiński
1962–1995	Zygfryd Kowalski
1982–1985	Edmund Piszcz		następnie administrator apostolski diecezji warmińskiej, późniejszy biskup diecezjalny warmiński (także arcybiskup metropolita)
1985–1987	Henryk Muszyński		następnie biskup diecezjalny włocławski, późniejszy arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski
1986–1992	Andrzej Śliwiński		następnie biskup diecezjalny elbląski
1988–1992	Jan Bernard Szlaga		następnie biskup diecezjalny pelpliński

Bibliografia

• Frydrychowicz R., Die Culmer Weihbischöfe. Ein Beitrag zur Diözesangeschichte, Danzig 1905.

Linki zewnętrzne