Biskupi wrocławscy

Biskupi wrocławscybiskupi diecezjalni i biskupi pomocniczy diecezji wrocławskiej (od 1930 archidiecezji).

Biskupi

Biskupi diecezjalni

Lata urzędowaniaBiskupUwagi
1000–?[a]Jan

Diecezja wrocławska, utworzona na zjeździe gnieźnieńskim w 1000 roku, upadła w wyniku tzw. reakcji pogańskiej (1031/1032) i najazdu czeskiego księcia Brzetysława I (1038). Obrabowano i zburzono niedawno wzniesioną katedrę, a na jej gruzach wzniesiono świątynię pogańską[1]. Zniszczone lub wywiezione zostały księgi diecezji przez co wczesne dzieje diecezji z czasów pierwszego biskupa Jana są nieznane. Upadła również dawna struktura administracyjna. Cały Śląsk znalazł się w granicach Czech, a biskup praski Sewer planował włączenie regionu do swojej diecezji praskiej. Choć po stronie Polaków wystąpił w 1039 król niemiecki Henryk III Salicki, ostatecznie, podczas arbitrażu w 1041 uznał on zabór Śląska przez Czechów za fakt dokonany, choć niewykluczone, że Polsce zwrócono jakąś część tego regionu[b]. Książę polski Kazimierz Odnowiciel dążył do odzyskania terenów zagarniętych przez Czechy i do odnowienia diecezji wrocławskiej. Wysiłki te po kilku latach przyniosły rezultat. Prawdopodobnie na synodzie w Moguncji w październiku 1049 papież Leon IX zgodził się na reaktywowanie diecezji na Śląsku, być może podporządkowując ją metropolii magdeburskiej[c]. Rok później, w wyniku wojny polsko-czeskiej Śląsk został odzyskany, choć na mocy decyzji cesarza Henryka III z 1054 Polska musiała Czechom płacić czynsz z tego terytorium.

W roku 1051[d] Kazimierz Odnowiciel pierwszym biskupem restytuowanej diecezji śląskiej mianował Hieronima. Rozpoczął on wprawdzie odbudowę katedry wrocławskiej, jednak jego siedzibą był najprawdopodobniej nie Wrocław, lecz Ryczyn[2]. Pochodził on z okolic Kolonii[3].

Lata urzędowaniaBiskupUwagi
1051–1062Hieronimprawdopodobnie rezydował w Ryczynie
1063−1072Jan I
1074−1111Piotr IW 1075 prawdopodobnie siedzibę diecezji przeniesiono do Wrocławia
1112−1120Żyrosław I
1120−1126Heymo
1126−1140Robert I
1140−1142Robert IInastępnie biskup diecezjalny krakowski
1142−1146Konrad
1146−1149Janik Archbishop of Gniezno.PNGJan Gryfitanastępnie arcybiskup metropolita gnieźnieński
1149−1169Walter z Malonne
1170/1171−1198Żyrosław II
1198−1201Jarosław opolski
1201−1207Cyprian
1207−1232Wawrzyniec
1232−1268Tomasz I
1268−1270Władysław wrocławskiadministrator apostolski, jednocześnie arcybiskup metropolita Salzburga
1270−1292Tomasz II Zaremba
1292−1301Jan Romka
1302−1319Henryk z Wierzbna seal 1318.PNGHenryk z Wierzbna
1319−1326Wit de Habdankbiskup elekt
1319−1326Lutold z Kromieryżabiskup elekt
1326−1341Nankier.JPGNanker
1342−1376Przecław z Pogorzeli.jpgPrzecław z Pogorzeli
1382−14172014 Nysa, kościół św. Jakuba Starszego 098.JPGWacław II legnicki
1417−1447Konrad IV Starszy
1447−1456Biskup Piotr Nowak.jpgPiotr II Nowak
1456−1467Jodok z Rożemberku.jpgJodok z Rożemberka
1468−1482Rudolf von Ruedesheim.jpgRudolf von Rüdesheim
1482−1506JanRoth.jpgJan IV Roth
1506−1520Jan Thurzo-nagrobek.JPGJan V Thurzo
1520−1539Jakub von Salzaumożliwił rozwój reformacji na Śląsku
1539−1562Baltazar von Promnitzzwolennik reformacji
1562−1574Kaspar von Logau
1574−1585MartinvonGerstmann.jpgMarcin Gerstmann
1586−1596Two altarpieces Silverwork masterpieces from Wroclaw Cathedral Exhibition 2019 P13 Andreas Jerin portrait.jpgAndreas Jerin
1596−1599Bonawentura Hahnbiskup elekt
1599−1600Paweł Albertbiskup elekt
1600−1608Jan VI von Sitsch
1608−1624Karl innerösterreich.jpgKarol Habsburg
1625−1655Charles Ferdinand Vasa.PNGKarol Ferdynand Wazaod 1640 również biskup diecezjalny płocki
1656−1662Jan van den Hoecke - Archduke Leopold Wilhelm in armor (1614-1662).jpgLeopold Wilhelm Habsburg
1663−1664Cornelis Sustermans - Archduke Charles Joseph (1649-1664) with squirrel, aged four to five years.jpgKarol Józef Habsburgjednocześnie biskup diecezjalny ołomuniecki i pasawski
1665−1671Sebastian von Rostock portrait.jpgSebastian von Rostock
1671−1682Friedrich-Kardinal.jpgFriedrich von Hessenkardynał
1683−1732Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg.jpgFranz Ludwig von Pfalz-Neuburgjednocześnie w latach 1716–1729 arcybiskup Trewiru, od 1694 biskup diecezjalny Wormacji, od 1729 arcybiskup Moguncji
1732−1747Philipp Ludwig von Sinzendorf.jpgPhilipp Ludwig von Sinzendorfkardynał
1747−1795Schaffgotsch portrait.jpgPhilipp Gotthard von Schaffgotsch
1795−1817Joseph Christian Franz Hohenlohe-Bartenstein4.jpgJoseph Christian Hohenlohe-Bartenstein
1824−1832Emmanuel von Schimonsky
1836−1840Leopold von Sedlnitzky
1843−1844Knauer.jpgJoseph Knauer
1845−1853Diepenbrock portrait.jpgMelchior von Diepenbrockkardynał
1853−1881Förster Portrait.jpgHeinrich Förster
1882−1886Robert Herzog
1887−1914Georg Kardinal Kopp.pngGeorg von Koppkardynał
1914−1945Bundesarchiv Bild 146-2005-0065, Kardinal Dr. Adolf Bertram.jpgAdolf Bertramod 1930 arcybiskup metropolita, kardynał
Kominek1.jpgBolesław Kominekdelegat Prymasa Polski w latach 1956−1967, administrator apostolski w latach 1967−1972, następnie arcybiskup metropolita
1972−1974Kardynał Bolesław Kominek.jpgBolesław Kominekarcybiskup metropolita, kardynał
1976−2004Kard. Henryk Gulbinowicz.jpgHenryk Gulbinowiczarcybiskup metropolita, kardynał
2004–2013Abp. Marian Gołębiewski.jpgMarian Gołębiewskiarcybiskup metropolita
od 2013Józef Kupny.jpgJózef Kupnyarcybiskup metropolita

Biskupi pomocniczy

Lata urzędowaniaBiskupUwagi
ok. 1255−ok. 1260Witnastępnie biskup pomocniczy poznański
?–ok. 1268Salwiusznastępnie biskup diecezjalny Trebinje, późniejszy arcybiskup metropolita Dubrownika
1270–ok. 1275Herbord
XIII w.Iwan
ok. 1299Pawełnastępnie biskup pomocniczy gnieźnieński
ok. 1303–?Mikołaj
ok. 1303–?Hartung
1307−ok. 1325Paweł z Bancz
1339−1345Stefan
1346−1365Franciszek Rothwitz
1350−1378Tomasz
1361−1370Maciej ze Środy
1365−1398Dersław Schwenkfeld
1398−1411Mikołaj z Bolesławia
1405−1435Bernard z Wrocławia
1412−ok. 1430Tilmann Wessel
1431−1446Jan Panwitz
1446−1470Jan Erler
1447−1449Bernardnastępnie biskup pomocniczy poznański
1454−1457Franciszek Kuhschmalz
1456−1466Jan Pelletz
1476−1504Jan Ambrosii-nagrobek.JPGJan Ambrosii
1492–1510Jan Filipec
1505–1538Heinrich Füllstein
1539−1545Johann Thiel
1577−1602Adam Weisskopf
1604−1613Georg Scultetus
1614–1615Franz Ursinus
1617−1624Martin Kolsdorf
1626−1661Johann Balthasar Liesch von HornauWsławił się niezwykłym okrucieństwem i bezwzględnością w zwalczaniu rzekomych czarów. W tym celu doprowadził do wybudowania specjalnego pieca w którym spalono co najmniej 27 kobiet oskarżonych o czary.
1641−1646Kasper Karas
1662−1693Karl Franz Neander von Petersheide
1694−1703Johann Brunetti
1703–1718Stefan Antoni Mdzewski
1704−1706Franz Engelbert Barbo
1709−1714Anton Ignaz Müntzer
1714−1742Elias Daniel Sommerfeld
1743−1760Franz Dominik Almesloe
1761−1781Jan Maurycy Strachwitzw latach 1766–1781 wikariusz apostolski dla diecezji wrocławskiej (w granicach Królestwa Prus)
1781−1805Anton Ferdinand von Rothkirch und Pantenw latach 1781−1795 wikariusz apostolski dla diecezji wrocławskiej (w granicach Królestwa Prus)
1798−1823Emmanuel von Schimonskynastępnie biskup diecezjalny wrocławski
1826−1830Karl Aulock
1831−1835Joseph Schuberth
1838−1857Daniel Latussek
1858−1860Bernard Bogedain.jpgBernard Bogedain
1861−1875Adrian Włodarski
1875−1900Hermann Gleich 2.jpgHermann Gleich
1883−1891Franciszek Śniegoń.JPGFranciszek Śniegoń
1900−1911Heinrich Marx
1910−1919Karl Augustin
1920−1940Valentin Wojciech JS.jpgWalenty Wojciech
1923−1929Bundesarchiv Bild 102-00360, Josef Deitmer-2.jpgJosef Deitmer
1940−1946BpJosephFerche1947.jpgJoseph Ferchenastępnie biskup pomocniczy koloński
1957−1974Andrzej Wronka.jpgAndrzej Wronkado 1967 formalnie biskup pomocniczy gnieźnieński
1960−1983Bp. Wincenty Urban.jpgWincenty Urbando 1967 formalnie biskup pomocniczy gnieźnieński
1962−1973Paweł Latusekdo 1967 formalnie biskup pomocniczy gnieźnieński
1973−1978Józef Marek
1977−1992Tadeusz Rybaknastępnie biskup diecezjalny legnicki
1978−1992Adam Dyczkowski.pngAdam Dyczkowskinastępnie biskup pomocniczy legnicki, późniejszy biskup diecezjalny zielonogórsko-gorzowski
1985−2000Biskup Józef Pazdur.jpgJózef Pazdur
1988−2004Jan Tyrawa (2018).jpgJan Tyrawanastępnie biskup diecezjalny bydgoski
1996−2012Edward Janiak (2018; 2).jpgEdward Janiaknastępnie biskup diecezjalny kaliski
2006–2021Bp Andrzej Siemieniewski.jpgAndrzej Siemieniewskinastępnie biskup diecezjalny legnicki
od 2016Bp Jacek Kiciński CMF.jpgJacek Kiciński
od 2022Maciej Małyga

Zobacz też

Uwagi

  1. Nie jest znana data śmierci pierwszego biskupa Jana i imiona jego ewentualnych następców do 1046. Daty do Żyrosława II są mocno problematyczne.
  2. Tomasz Jurek uważa, że już w 1041 Polska odzyskała cały Śląsk oprócz ziemi Golęszyców, którą przyłączyła w 1050 (s. 40-44). Jest to jednak pogląd odosobniony (Klaudia Dróżdż, Kazimierz Odnowiciel. Polska w okresie upadku i odbudowy, Wodzisław Śląski 2009, s. 107-108).
  3. Hipoteza o podporządkowaniu Wrocławia Magdeburgowi nie jest pozbawiona pewnych trudności, z brewe papieża Grzegorza VII z 20 kwietnia 1075 wynika bowiem, że polscy biskupi pozbawieni byli wówczas stałego zwierzchnictwa metropolitalnego. Jednakże z bulli Innocentego II z 4 czerwca 1133 wiadomo, że Leon IX przyznał arcybiskupom magdeburskim jakieś bliżej dotychczas nieustalone przywileje dotyczące zwierzchnictwa nad ziemiami polskimi (Jurek, s. 50-51.). Jurek tłumaczy te sprzeczności tym, że zwierzchnictwo to strona polska zaakceptowała bardzo niechętnie i w następnych latach doszło do rozluźnienia więzi z Magdeburgiem (s. 52-54).
  4. Datę tę podają wszystkie dawne katalogi biskupów wrocławskich z wyjątkiem tzw. edycji henrykowskiej, która datuje jego ordynację na rok 1046 (Jurek, s. 37-38).

Przypisy

  1. C. Buśko, M. Goliński, M. Kaczmarek, L. Ziątkowski: C. Buśko,Historia Wrocławia, t. 1, Od pradziejów do końca czasów habsburskich. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001, s. 39.
  2. Tomasz Jurek. Ryczyn biskupi. Studium z dziejów Kościoła polskiego w XI wieku. „Roczniki historyczne”. LX, s. 44, 45, 1994. 
  3. Józef Pater: Poczet biskupów wrocławskich.. Wrocław: Wydawnictwo DTSK Silesia, 2000, s. 13. ISBN 83-85689-88-5.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jan Ambrosii-nagrobek.JPG
Autor: Bonio, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nagrobek wrocławskiego biskupa pomocniczego Jana Ambrosii
Edward Janiak (2018; 2).jpg
Autor: Joanna Adamik, Licencja: PDM-owner
Bp Edward Janiak podczas uroczystości jubileuszowych z udziałem legata papieskiego z okazji 1050-lecia archidiecezji poznańskiej
Rudolf von Ruedesheim.jpg
Nagrobek biskupa Rudolfa von Rüdesheim
Cornelis Sustermans - Archduke Charles Joseph (1649-1664) with squirrel, aged four to five years.jpg
Archduke Charles Joseph (1649-1664) with squirrel, aged four to five years
Jan Tyrawa (2018).jpg
Autor: https://www.flickr.com/photos/archidiecezjakrakow/ Joanna Adamik, Licencja: PDM-owner
Bp Jan Tyrawa podczas Mszy świętej z okazji 200-lecia diecezji siedleckiej i zakończenia prac Drugiego Synodu Diecezji Siedleckiej, Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP w Siedlcach
Friedrich-Kardinal.jpg
Kardynał Fryderyk Hessen-Darmstadt
Jan Thurzo-nagrobek.JPG
Autor: Bonio, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nagrobek biskupa Jana Thurzona w katedrze wrocławskiej
BpJosephFerche1947.jpg
Biskup Joseph Ferche
Bp Jacek Kiciński CMF.jpg
Autor: Wojtas2610, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bp Jacek Kiciński CMF w dniu sakry
Sebastian von Rostock portrait.jpg
Portrait des Breslauer Bischofs Sebastian von Rostock; Kupferstich, 288 x 188 mm (Blatt); Wolfenbüttel, Herzog August Bibliothek, Inventar-Nr. A 25563
Knauer.jpg
Biskup wrocławski Joseph Knauer
Jodok z Rożemberku.jpg
Nagrobek biskupa Jodoka z Rożemerka
Bundesarchiv Bild 146-2005-0065, Kardinal Dr. Adolf Bertram.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 146-2005-0065 / Götz, H. / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Kardinal Fürstbischof Dr. Bertram
Joseph Christian Franz Hohenlohe-Bartenstein4.jpg
Joseph Christian Franz zu Hohenlohe-Waldenburg-Bartenstein (1740-1817), Fürstbischof von Breslau
Przecław z Pogorzeli.jpg
Nagrobek Przecława z Pogorzeli
Biskup Piotr Nowak.jpg
Nagrobek Biskupa Piotra Nowaka
Henryk z Wierzbna seal 1318.PNG
Henryk z Wierzbna seal
Kardynał Bolesław Kominek.jpg
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kardynał Bolesław Kominek podczas wizytacji kanonicznej w kamiennogórskiej parafii pw śś Piotra i Pawła 20.05.1973 r
2014 Nysa, kościół św. Jakuba Starszego 098.JPG
Autor: Jacek Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Nysa, kościół par. p.w. św. Jakuba Starszego i św. Agnieszki, 1430, XIX, po 1945, nagrobek Wacław II legnickiego
Hermann Gleich 2.jpg
Hermann Gleich, biskup sufragan wrocławski w latach 1875 - 1900.
Bp Andrzej Siemieniewski.jpg
Autor: MNG, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bp Andrzej Siemieniewski
Bp. Wincenty Urban.jpg
Autor: Aw58, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bp. Wincenty Urban ( skan zdj. z dn. 8.08.1983 r.)
Andrzej Wronka.jpg
Andrzej Wronka (ur. 21 października 1897 w Biskupicach Zabarycznych, zm. 29 sierpnia 1974 we Wrocławiu) – polski duchowny rzymskokatolicki, biskup pomocniczy wrocławski w latach 1957–1974
Józef Kupny.jpg
Autor: w26, Licencja: CC BY-SA 3.0
abp Józef Kupny
Förster Portrait.jpg
Portrait des Breslauer Bischofs Heinrich Förster
Biskup Józef Pazdur.jpg
Autor: Karol Wozikowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Biskup Józef Pazdur
Abp. Marian Gołębiewski.jpg
(c) Fot.: Bartosz Senderek / Creative Commons BY-SA-2.5 / Wikimedia Commons
Kard. Henryk Gulbinowicz.jpg
Autor: Janusz Wojtowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
kard. Henryk Gulbinowicz
Schaffgotsch portrait.jpg
Portrait des Breslauer Bischofs Philipp Gotthard Graf von Schaffgotsch
Kominek1.jpg
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC BY-SA 3.0
Arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek
Bundesarchiv Bild 102-00360, Josef Deitmer-2.jpg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Bundesarchiv-Logo-ohne-Wappen.svg

Tytuł Josef Deitmer 

Dodatkowe informacje: Weihbischof von Berlin Dr. Josef Carl Maria Deitmer 

Osoby na fotografii:

  • Deitmer, Josef Dr.: Weihbischof von Berlin, Deutschland

Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Korekty i alternatywne opisy są wpisane oddzielnie od opisu oryginalnego. Dodatkowe błędy można zgłaszać na tej stronie w celu poinformowania Niemieckiego Archiwum Federalnego.


Oryginalny opis Archiwum:

JanRoth.jpg
Epitaph für Bischof Johann IV. Roth im Breslauer Dom.
MartinvonGerstmann.jpg
Martin von Gerstmann (1527–1585)
Charles Ferdinand Vasa.PNG
Portret Charles Ferdinand Vasa
Two altarpieces Silverwork masterpieces from Wroclaw Cathedral Exhibition 2019 P13 Andreas Jerin portrait.jpg
Autor: Fallaner, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dwa ołtarze. Srebrne arcydzieła z wrocławskiej katedry. Wystawa w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Portret Andreasa Jerina najprawdopodobniej autorstwa Marcina Kobera z 1587 roku.
Janik Archbishop of Gniezno.PNG
Janik Archbishop of Gniezno
Adam Dyczkowski.png
Autor: mediatekajp2, Licencja: CC BY 3.0
Biskup Adam Dyczkowski (1932-2021).
Philipp Ludwig von Sinzendorf.jpg
Philipp Ludwig von Sinzendorf (1671-1742), Obrist-Hofkanzler
kontrola autorytatywna
Bernard Bogedain.jpg
biskup pomocniczy wrocławski
Georg Kardinal Kopp.png
Georg Kardinal Kopp, Fürstbischof von Breslau
Valentin Wojciech JS.jpg
Biskup sufragan wrocławski Walenty Wojciech
Franciszek Śniegoń.JPG
Franciszek Śniegoń
Karl innerösterreich.jpg
Portrait des Breslauer Bischofs Erzherzog Karl von Innerösterreich