Biskupice (powiat wielicki)

Biskupice
wieś
Ilustracja
Widok na wieś od wschodu z górującym kościołem św. Marcina
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

wielicki

Gmina

Biskupice

Liczba ludności (2014)

961[1]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-020[2]

Tablice rejestracyjne

KWI

SIMC

0314879

Położenie na mapie gminy Biskupice
Mapa konturowa gminy Biskupice, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Biskupice”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Biskupice”
Położenie na mapie powiatu wielickiego
Mapa konturowa powiatu wielickiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Biskupice”
Ziemia49°57′35″N 20°07′28″E/49,959722 20,124444
Strona internetowa

Biskupicewieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, w gminie Biskupice.

Siedziba gminy Biskupice (mimo że gmina bierze swoją nazwę od nazwy wsi) znajduje się w pobliskich Tomaszkowicach.

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie szczyrzyckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[3]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Części wsi

Integralne części wsi Biskupice[4][5]
SIMCNazwaRodzaj
0314885Bukowiecczęść wsi
0314891Pacówkiczęść wsi
0314900Rymarówkaczęść wsi
0314916Słomianaczęść wsi

Historia

Z zachowanych przekazów historycznych wiadomo, że prawie wszystkie wsie dzisiejszej gminy Biskupice istniały już w XII wieku, a takie jak Biskupice i Bodzanów nawet wcześniej.

Prowadzone w ostatnich dziesięcioleciach tego wieku badania archeologiczne wykazały, że Biskupice i Bodzanów istniały już w okresie prehistorycznym i były zamieszkane przez ludność zajmującą się wyrębem lasów, pasterstwem i rolnictwem, a w wypadku Biskupic nawet warzeniem soli.

Wykopaliska w Bukowej Górze w Biskupicach dowodzą, że już w epoce brązu istniał tu obronny gród – jeszcze obecnie można dopatrzeć się pozostałości kolistych wałów i innych urządzeń obronnych.

Wiadomości z okresu historycznego zawdzięczamy zachowanym zabytkom pisanym głównie z nadaniem dla zakonów benedyktynów z Tyńca i cystersów z Mogiły. Te dwa zakony mają duży wkład nie tylko w podniesienie gospodarki rolnej i hodowlanej, ale także w zachowanie wiedzy historycznej. Jednym z pierwszych dokumentów historycznych jest zapis związany z organizacją parafii wielickiej. W roku 1044 benedyktyni z Tyńca jako księża powstającej parafii wielickiej otrzymali uposażenie składające się ze źródeł solnych w Wieliczce oraz dwóch wsi, a mianowicie Bodzanowa i Siercza. Z zapisu tego wnioskujemy, że tereny wokół Wieliczki stanowiły własność królewską (nadania dokonał Kazimierz Odnowiciel), a na mocy darowizny królewskiej stały się własnością zakonu benedyktynów.

Jeśli chodzi o Biskupice to wiadomym jest, że przed rokiem 1223 istniał tu już kościół pod wezwaniem św. Marcina, a wieś była własnością Biskupów krakowskich, ale mieli tu też swoje beneficjum kanonicy regularni z Krakowa aż do roku 1780. Już w XIII wieku istniał w Biskupicach duży kamieniołom, z którego dostarczono kamienia do budowy zamków i murów obronnych. Między innymi z kamienia biskupickiego wybudowany został w Wieliczce istniejący do dziś tzw. „Dom pośród żupy”.

Wszystkie wsie były zakładane na tzw. „surowym kamieniu”, tzn. w miejscu wcześniej nie zabudowanym i niezamieszkanym, np. w lasach, które w celach osadniczych wyrąbywano. Dopiero po najazdach tatarskich (1241–1287), w następstwie ogromnych zniszczeń materialnych i wśród ludności, wsie były ponownie lokowane, a osadzano w nich ludność różnego pochodzenia.

10 grudnia 1943 wieś została spacyfikowana przez niemieckich okupantów. W wyniku tej akcji śmierć poniosło 25 mieszkańców. Większość rozstrzelano w Podłęży[6].

Zabytki

Kościół pw. św. Marcina w Biskupicach

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7]:

  • Kościół św. Marcina – Kościół ten istniał już przed rokiem 1223 i był w posiadaniu biskupów krakowskich, zbudowany na miejscu pogańskiej gontyny[8]. Kościół składa się z pięciu części. Najstarsza część prezbiterium z około XIII w. z równie starą chrzcielnicą z polichromią wczesnopiętnastowieczną i XVIII-wiecznym barokowym ołtarzem z antepedium, na którym jest znak Kalinowskiego, strażnika wojskowego, uczestnika wojen szwedzkich, moskiewskich, kozackich i tureckich, zmarłego w 1673 roku. Obok kościoła stoi ośmioboczna kaplica z XVI wieku, w której czczony jest obraz Matki Boskiej Szkaplerznej z przesłonami. Trzecia część – nawa główna, w której są dwa ołtarze, ławki i konfesjonał. Czwarta – przedłużenie nawy i chór, gdzie są organy i piąta część – wieża kościoła wybudowana w 1888 roku na wzór wieży Kościoła Mariackiego w Krakowie. Po zniszczeniu w 1914 roku obiekt został odbudowany. Z najstarszego wyposażenia zachował się kamienny portal, natomiast ołtarze, chrzcielnica i stalle są z XVII i XVIII w.
  • Zespół dworski – dwór z oficyną i parkiem z XIX/XX oraz kapliczka pw. św. Jana Nepomucena.

Inne

  • Grodzisko na szczycie Bukowej Góry[9];
  • Pomnik Bohaterów Narodowych w Biskupicach – odsłonięty w 1963 roku, przypominający bohaterstwo synów tej ziemi, których miejsca pochówku w większości nie są znane. Na pomniku wyryto nazwisko o. Narcyza Turchana z zakonu reformatów, w czasie okupacji gwardiana kościoła i klasztoru we Włocławku, który zginął w obozie w Dachau. W poszukiwaniu partyzantów hitlerowcy urządzili w dniu 10 grudnia 1943 roku w Biskupicach obławę. Kilka osób ratujących się ucieczką zgładzono na miejscu, 11 zostało rozstrzelanych w Podłężu a resztę wywieziono do Oświęcimia.

Osoby związane z Biskupicami

Przypisy

  1. Strona gminy. www.biskupice.pl. [dostęp 2015-04-03].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 66 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
  4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. GUS. Rejestr TERYT
  6. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 166-167.
  7. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021.
  8. Folder biskupice. www.biskupice.pl. [dostęp 2015-04-03].
  9. Gabriel Leńczyk: Katalog grodzisk i zamczysk z terenu małopolski. Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 1983.

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Biskupice kościół 1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół w Biskupicach
Biskupice-WidokNaWieśOdWschodu-POL, Biskupice.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 3.0
Widok na Biskupice (wieś w Powiecie Wielickim) od wschodu, z górującym Kościołem św. Marcina. 2016