Biskupice Radłowskie
.svg) | Ten artykuł od 2011-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
| Artykuł | 50°7′21″N 20°51′37″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 50°7'59.9"N, 20°52'0.1"E, 50°7'14.48"N, 20°51'33.95"E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 1360 m |
| wieś | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) | 1019[1] |
| Kod pocztowy | 33-130[2] |
| Tablice rejestracyjne | KTA |
| SIMC | 0827828 |
Położenie na mapie gminy Radłów _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Radłów") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego  | |
 50°07′21″N 20°51′37″E/50,122500 20,860278 | |
Biskupice Radłowskie – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Radłów w zakolu Dunajca.
Lokalizacja
Biskupice Radłowskie leżą na lewym brzegu dolnego Dunajca, w zakolu będącym częścią Niziny Nadwiślańskiej. Wieś położona jest około 6 km od Radłowa, 15 km od Tarnowa i 67 km od Krakowa. Leży na styku dróg wojewódzkich:
- 975 – z Dąbrowy Tarnowskiej przez Wierzchosławice, Wojnicz, Zakliczyn do Nowego Sącza,
- 964 – przez Szczurową i Niepołomice do Wieliczki i Krakowa.
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0827834 | Nart | część wsi |
| 0827840 | Wólka | przysiółek |
Historia
Wieś powstała prawdopodobnie w XVI wieku i weszła w skład dóbr kościelnych należących do biskupstwa krakowskiego. W 1450 w Biskupicach Radłowskich postawiony został znak graniczny wyznaczający zasięg dóbr kościelnych. Na słupie granicznym umieszczono napis, który w języku polskim znaczy:
Ten znak posiadłości duchowne rozdziela i pańskie. 1450 rok 4 maj. Na prawo daję duchowieństwu na lewo przyznaję panom.
Po I rozbiorze Polski Biskupice Radłowskie wraz z całymi dobrami należącymi do biskupstwa krakowskiego weszły administracyjnie w skład państwa austriackiego. W 1782 wieś wraz z kluczem radłowskim i pozostałymi ziemiami biskupstwa została upaństwowiona przez cesarza Józef II Habsburg w ramach reform zwanych reformami józefińskimi[6].
Z Biskupic synowie chłopscy trafiali do szkół parafialnych i katedralnych. Długosz wspominał o Biskupicach przy Radłowie, podkreślając że jest to wieś „dobrze prosperująca, licząca 17 łanów, 3 karczmy, najlepszy dwór biskupi w kluczu radłowskim”. Kilku chłopów z Biskupic walczyło w Bitwie pod Grunwaldem (Długosz). Najstarsze nazwiska mieszkańców Biskupic to wywodzące się od profesji właściciela: Tracz, Kluza, Mierzwa, Lira, Pęcak, Mączka, Cholewa. Nieco później pojawiły się nazwiska szlacheckie: Radłowski, Marcinkowski, Szumlański. Jeszcze później nazwiska cudzoziemskie: Kosman, Wenc, Sznicl, Zacharka oraz nazwiska żydowskie.
W 1848 po przeprowadzonym przez władze austriackie uwłaszczeniu chłopów wieś oraz posiadana przez chłopów ziemia stała się ich własnością. Właścicielami reszty dóbr ziemskich pozostałych po uwłaszczeniu byli kolejni dziedzice. Jednym z nich był Florian Helcel[7].
Miejscowość doświadczyła licznych klęsk związanych z najazdem szwedzkim, przemarszem wojsk kwarcianych idących na Kraków, wojsk Rakoczego, a także działań wojennych związanych rozbiorami Polski oraz I i II wojny światowej. W 1882 roku w Biskupicach Radłowskich, staraniem Rady Gminy, powstała Szkoła Podstawowa. W okresie międzywojennym we wsi działały liczne organizacje społeczne, polityczne i gospodarcze: Koło Stronnictwa Ludowego, Koło Młodzieży Wici, Koło Rolnicze, Straż Pożarna, Kasa Stefczyka, filia mleczarni oraz sklep spożywczy. Obok murowanej szkoły wybudowana została remiza strażacka.
8 września 1939 roku, podczas bitwy o Biskupice Radłowskie, wieś została w 80% spalona. Zniszczony został również most na Dunajcu. Dla upamiętnienia żołnierzy poległych w tej bitwie został wybudowany pomnik. Podczas II wojny światowej we wsi działała zbrojna organizacja ruchu ludowego Batalionów Chłopskich.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
W uznaniu zasług Biskupice Radłowskie zostały w 1983 roku odznaczone Krzyżem Walecznych. 16 czerwca 1991 wieś obchodziła 600-lecie istnienia.
Zabytki
- Słup graniczny z 1450 roku
- Cmentarz wojenny nr 257 – Biskupice Radłowskie Zawodzie
- Cmentarz wojenny nr 258 – Biskupice Radłowskie Zawodzie
- Cmentarz wojenny nr 259 – Biskupice Radłowskie
_-_DSC04624_v2.jpg)
.jpg)
Plan zabudowy
Plan zabudowy Biskupic Radłowskich przypomina miasteczko z głównym placem – rynkiem oraz siecią krzyżujących się ulic. Obecnie w rynku znajdują się: filia Gminnej Biblioteki Publicznej, przychodnia zdrowia, remiza Ochotniczej Straży Pożarnej, zabytkowa figura Św. Jana, oraz kościół pod wezwaniem NMP Częstochowskiej. Obok kościoła znajduje się zabytkowa kapliczka z 1876 roku. Opodal wsi, na przeciwległym brzegu Dunajca, działa odkrywkowa kopalnia kruszywa.
Nazwy ulic Biskupic Radłowkich:
Batalionów Chłopskich, Bohaterów Września, Jasna, Kościelna, Krótka, Nowa, Polna, Sportowa, Stanisława Mierzwy, Szkolna, Wincentego Witosa, Wólka, Zagumnie, Zawodzie, Lipowa, Jana Dąb-Kocioła, Spacerowa.
Ważne obiekty
- Pomnik Bohaterów Września 1939, ku czci żołnierzy 3 i 4 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz 20 PP oraz 21 Dywizji Armii „Kraków” poległych 7 i 8 września 1939 roku w obronie mostu na Dunajcu (wzniesiony w 1969 roku, w 2015 przebudowany).
- Kościół parafialny pw. NMP Częstochowskiej (ziemię pod budowę kościoła przekazały siostry Kuklewicz, 2 października 1983 ks. biskup Jerzy Ablewicz położył kamień węgielny pod budowę; poświęcenie odbyło się 30 czerwca 1991 przez ks. biskupa ordynariusza Józefa Życińskiego),
- Kapliczka przy kościele z figurką Matki Boskiej z 1876 roku.
- Biblioteka publiczna (wyróżniona w 1984 Dyplomem dyr. Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Tarnowie),
- Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Stanisława Mierzwy
- Remiza strażacka
- Boisko sportowe
Urodzeni w Biskupicach
- Stanisław Mierzwa – polski adwokat i działacz ruchu ludowego: Stronnictwa Ludowego i Polskiego Stronnictwa Ludowego[8].
Przypisy
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 66 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
- ↑ Władysław Konieczny, Dwór w Dołędze, Tarnów 2009, s.9,10.
- ↑ Filip Sulimierski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom I, Warszawa 1880, s.239.
- ↑ Życiorys, www.stanislaw.mierzwa.org.pl [dostęp 2018-10-01] (pol.).
Bibliografia
- Pomniki Pamięci Narodowej z dni walk i męczeństwa na terenie województwa tarnowskiego; Oprac.: R. Hycnar, A. Pietrzykowa, F. Turzański, St. Wróbel, K. Głomb; wydawcy: ZBoWiD Zarząd wojewódzki w Tarnowie, Tarnów 1984
Linki zewnętrzne
- Strona Urzędu Gminy Radłów
- Strona o Biskupicach Radłowskich. biskupice-radlowskie.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-03)].
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz wojenny nr 259 - Biskupice Radłowskie
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
(c) Przemysław Czopor, CC BY 3.0
Cmentarz wojenny z I wojny śwuatowej nr 258 w Biskupicach Radłowskich, powiat tarnowski, gmina Radłów
Autor: DentArt, Licencja: CC BY-SA 4.0
Biskupice Radłowskie. Pomnik Bohaterów Września 1939.
Autor: DentArt, Licencja: CC BY-SA 4.0
Słup graniczny w Biskupicach Radłowskich. Herb fundatora - Dębno.
Biskupice Radłowskie in powiat Tarnów, in Poland
Autor: Pablo000, Paweł Zaręba, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cmentarz wojenny nr 257 - Biskupice Radłowskie Zawodzie
Autor: Pesell, Licencja: CC BY-SA 4.0
Słup graniczny z 1450 r. majątku ziemskiego biskupstwa krakowskiego we wsi Biskupice Radłowskie
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Biskupice Radłowskie 274 - rzymskokatolicki kościół parafialny p.w. MB Częstochowskiej