Bitwa morska pod Prewezą

Bitwa morska pod Prewezą

IV wojna wenecko-turecka 1536–1540
Bitwa pod Prewezą
Czas	28 września 1538
Miejsce	zachodnie brzegi Grecji
Terytorium	Morze Jońskie
Wynik	wygrana floty tureckiej
Strony konfliktu
Imperium Osmańskie Liga Święta Wenecja Hiszpania flota papieska Genua Zakon maltański
Dowódcy
Hajraddin Barbarossa Andrea Doria
Siły
122 galery, ok. 20 000 ludzi 162 galery, 140 barek, ok. 60 000 ludzi
Straty
ok. 400 zabitych, 800 rannych 13 okrętów zatopionych i zniszczonych, 36 okrętów zdobytych, 3 000 jeńców
Położenie na mapie Grecji miejsce bitwy
38°57′33,1200″N 20°45′01,0800″E/38,959200 20,750300

Bitwa morska pod Prewezą – starcie zbrojne, które miało miejsce dnia 28 września 1538 r. podczas IV wojny wenecko-tureckiej (1536–1540), będącej częścią zmagań Ligi Świętej, z Turcją u wybrzeży Prewezy położonej w północno-zachodniej Grecji, pomiędzy flotą osmańską a siłami antytureckiej Ligi Świętej zwołanej przez papieża Pawła III.

Wprowadzenie

W roku 1537 Hajraddin Barbarossa, głównodowodzący floty Osmanów, wpłynął na Morze Jońskie, oblegając wenecką twierdzę Korfu i pustosząc wybrzeża Kalabrii w południowej Italii. W odpowiedzi na zagrożenie ze strony tureckiej, papież Paweł III w lutym 1538 r. zwołał Ligę Świętą do której weszły prócz wojsk papieskich, Hiszpania, Wenecja i Genua. Eskadra sprzymierzonych latem tego samego roku liczyła 302 statki (162 galery i 140 barek), z czego 55 galer pochodziło z Wenecji, 49 z Hiszpanii, a 27 było własnością państwa kościelnego i zakonu joannitów. Dowódcą floty został Andrea Doria, admirał genueński na służbie cesarza Karola V. Eskadra turecka Barbarossy liczyła 122 większe i mniejsze galery.

Bitwa

Członkowie Ligi Świętej zdecydowali połączyć swoje floty w okolicy wyspy Korfu. Pierwsze dotarły na miejsce flota papieska pod wodzą Marco Grimaniego oraz flota wenecka dowodzona przez Vittore Capello. Dnia 22 września do sił tych dołączyła flota hiszpańsko-genueńska Andrea Dorii.

Na polecenie admirała Dorii, Grimani podjął próbę wyjścia na ląd w pobliżu twierdzy Preweza. Zmuszony był jednak wycofać się po niewielkiej potyczce z Turkami, która przyniosła znaczne straty chrześcijanom. Barbarossa tymczasem stacjonował na wyspie Kos, położonej na Morzu Egejskim, następnie po ataku na wyspę Kepallonia popłynął w kierunku Prevazy. Jeden z najstarszych generałów tureckich Sinan Reis, który dowodził flotą, naciskał na Barbarossę, aby ten wydał nakaz wyjścia na ląd pod Akcjum w zatoce Arta w pobliżu Prewezy. Barbarossa, który nie popierał tego planu, zgodził się w końcu na niego pod naciskiem żołnierzy i dowódców. Zejście na ląd nie powiodło się jednak. Wojska Murata Reisa pod ciężkim ostrzałem floty przeciwnika, musiały zawrócić na okręty.

Tymczasem siły tureckie w Akcjum wsparły flotę Barbarossy, co zmusiło Dorię do odpłynięcia na pełne morze. Chrześcijanie chcąc zdobyć Akcjum, musieli wysadzić swoich marynarzy na ląd. Doria obawiał się jednak porażki w walce na wyspie, a porażka Grimiego odpartego przez siły tureckie tylko potwierdziła jego obawy.

W chwili gdy siły chrześcijan próbowały bezskutecznie wylądować na wyspie, zerwały się niekorzystne wiatry, które stały się sprzymierzeńcem Turków. Nocą z dnia 27 na 28 września Doria popłynął 30 mil na południe, a po ustaniu wiatru zakotwiczył w pobliżu Sessoli koło wyspy Lefkada. Nocą Doria i jego dowódcy zdecydowali się zainscenizować atak na Lepanto, chcąc zmusić flotę Barbarossy do walki.

Rankiem zaskoczony Doria zauważył płynących w jego kierunku Turków. Flota Barbarossy liczyła 140 okrętów. Na przedzie płynęło 6 wielkich galer Turguta Reisa zbliżając się do wybrzeża. Chrześcijanie przeważali nad przeciwnikiem, stracili jednak ponad trzy godziny na zebranie pozostałych sił.

Słaby wiatr nie sprzyjał Dorii. Największy wenecki okręt flagowy Galeone di Venezia, uzbrojony w ciężkie działa stał unieruchomiony w odległości 4 mil od lądu i ok. 10 mil od Sessoli. Podczas gdy pozostałe jednostki chrześcijan ruszały z pomocą weneckiej jednostce, zostały okrążone przez okręty tureckie i wplątane w gwałtowną walkę, trwającą kilka godzin. W wyniku bitwy Turcy ponieśli znaczne straty w ludziach. Dopiero po tym jak wiatr ponownie zaczął wiać, jednostki Ligi Świętej na rozkaz Dorii rozpoczęły serię manewrów, mających na celu wywabienie Turków na pełne morze. Lewe skrzydło floty chrześcijańskiej tworzyły okręty Faerrante Gonzagi wicekróla Sycylii, prawe skrzydło zajęły jednostki rycerzy maltańskich. Doria wydał rozkaz czterem najszybszym galerom pod wodzą swojego bratanka Giovanii Dorii ustawienie się w centrum floty. Galery papieskie i weneckie pod wodzą Alessandro Bondumiera oraz statki genueńskie Francisco Dorii stały na końcu szyku.

Dowódcami floty tureckiej byli Turgut Reis, Salih Reis, Murat Reis i Guzelce Kaptan, których okręty rozmieszczono na skrzydłach. Turcy szybko sprowokowali galery weneckie i papieskie do walki. Sam Doria zwlekał z atakiem centrum na przeciwnika, ograniczając się do manewrów taktycznych. Pod koniec dnia Turcy zdobyli pewną liczbę jednostek chrześcijańskich, część zaś zatopili. Następnego ranka korzystając z pomyślnego wiatru, Doria podniósł kotwicę i opuścił miejsce bitwy kierując się na Korfu. Tym samym pozostawił okręty weneckie i papieskie okręty na łasce Turków.

Straty tureckie wyniosły 400 zabitych i 800 rannych, po stronie Osmanów nie było jednak zatopionej jednostki, pomimo że wiele okrętów miało poważne uszkodzenia od ostrzału armatniego. Turcy zatopili 2 galery weneckie i jedną papieską, a także 5 okrętów hiszpańskich z żołnierzami (wielu z nich dostało się do niewoli). Ponadto podpalili 5 statków handlowych z Wenecji i Raguzy, zdobyli 36 statków chrześcijańskich i wzięli do niewoli 3000 ludzi.

Następstwa bitwy

Bitwa umożliwiła Turkom na okres ponad 40 lat (do momentu bitwy pod Lepanto) panowanie na Morzu Śródziemnym. W roku 1539 Barbarossa zdobył prawie wszystkie przyczółki chrześcijan na Morzu Jońskim i Egejskim.

W roku 1540 doszło do podpisania układu pokojowego pomiędzy Wenecją i Turcją, na mocy którego Turcy przejęli kontrolę nad weneckimi posiadłościami w Morei i Dalmacji a także wyspami na Morzach Egejskim, Jońskim i wschodnim akwenem Adriatyku. Dodatkowo Wenecja zmuszona była do wypłaty 300 000 złotych dukatów na rzecz Turcji.

Zwycięstwo pod Prewezą w roku 1538 oraz bitwa morska pod Dżerbą w roku 1560 wzmocniła Turcję, osłabiając Wenecję i Hiszpanię na Morzu Śródziemnym. Dopiero w roku 1571 po bitwie pod Lepanto potęga Turcji na tym akwenie zostanie ostatecznie złamana.

Bibliografia

• Cook M.A: A History of the Ottoman Empire to 1730, Cambridge 1976. ISBN 0-521-20891-2
• Wolf John: The Barbary Coast: Algeria under the Turks, Norton 1979. ISBN 0-393-01205-0