Bitwa na wydmach

Bitwa na wydmach
Wojna francusko-hiszpańska (1635-1659)
Ilustracja
Wicehrabia de Turenne w bitwie na wydmach
Czas

14 czerwca 1658

Miejsce

okolice Dunkierki

Terytorium

Flandria

Wynik

wygrana Francuzów

Strony konfliktu
Królestwo Francji
Republika Anglii i Szkocji
Królestwo Hiszpanii
Dowódcy
Henri de TurenneDon Juan de Austria
Kondeusz Wielki
Siły
6000 piechoty
9000 kawalerii
7000 piechoty
8000 kawalerii
Straty
400 zabitych i rannych1000 zabitych
5000 jeńców
Położenie na mapie Francji
Mapa konturowa Francji, blisko górnej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
51,04°N 2,38°E/51,038300 2,377500

Bitwa na wydmach – starcie zbrojne, które miało miejsce 14 czerwca 1658 r. w trakcie wojny francusko-hiszpańskiej toczonej w latach 1635–1659. W roku 1657 doszło do zawarcia układu angielsko-francuskiego skierowanego przeciw Hiszpanii, przewidującego włączenie do walki floty angielskiej. Współdziałanie obu państw przesądziło w końcu o ostatecznej klęsce Hiszpanów. Wojska francuskie pod dowództwem marszałka Henri'ego de Turenne'a pokonały armię hiszpańską namiestnika Niderlandów Juana de Austria, syna Filipa IV[1].

Podłoże

W styczniu roku 1649 katolicka dynastia Stuartów straciła tron angielski, a król Karol I został ścięty przez wspierane przez Parlament siły Olivera Cromwella. Jego następca, Karol II, próbował wojować z Parlamentem, ale po klęsce w bitwie pod Worcester zbiegł do Francji. Ostatecznie związał się z panującymi w Hiszpanii i w Niderlandach Południowych Habsburgami.

Pod ich skrzydłami próbował sformować armię i armadę inwazyjną, a jednocześnie zorganizować wiernych mu rojalistów angielskich. Tymczasem nie cichło napięcie pomiędzy Francją i Hiszpanią. Oba kraje były po przeciwnych stronach w czasie wojny trzydziestoletniej, a młodziutki lecz ambitny król Francji Ludwik XIV z zainteresowaniem przyglądał się Niderlandom.

W latach 1648–1653 miały we Francji miejsce zatargi między dworem a parlamentem zwane ogólnie Frondą. Zakończyły się przegraną buntowników i ucieczką za granicę Kondeusza, który wstąpił na służbę władcy Hiszpanii. Wzdłuż granicy francusko-belgijskiej dochodziło do częstych starć, ale choć Kondeusz był znakomitym dowódcą, natrafił na równego sobie wicehrabiego de Turenne, nowego marszałka Francji.

W 1657 roku Francja sprzymierzyła się ze swą odwieczną rywalką – Anglią. Pierwszy minister, kardynał Jules Mazarin szukał pomocy, szczególnie w postaci silnej floty, a Cromwell możliwości ponownego postawienia stopy na kontynencie[2]. Jesienią zjednoczone wojska francusko-angielskie (3-tysięcznym kontyngentem angielskim dowodził William Lockhart) zajęły fortecę Mardyck i ruszyły w kierunku Dunkierki. Oblężenie miasta rozpoczęło się w maju 1658, gdy okręty angielskie dostarczyły 21-tysięczny korpus oblężniczy[3].

Juan de Austria zebrał pospiesznie swe siły i ruszył z odsieczą. W jego szeregach znalazło się około 2 000 rojalistów Karola II Stuarta, dowodzonych przez jego syna Jakuba, księcia Yorku.

Bitwa

Około 10 czerwca 1658 roku armia hiszpańska wyruszyła z Ypres i 13 czerwca rozbiła obóz nad brzegiem morza na północny wschód od Dunkierki. Dowiedziawszy się o ich obecności Turenne postanowił zaatakować pierwszy. Zostawił więc pod murami miasta znaczne siły piechoty z artylerią, a sam – na czele 6 000 piechoty i 9 000 kawalerii – ruszył na spotkanie przeciwnika.

Armia hiszpańska była rozlokowana prostopadle do wybrzeża, przy czym większość wojsk stała na piaszczystych wydmach graniczących z plażą. Ich lewe (południowe) skrzydło znajdowało się nad drogą prowadzącą do Dunkierki, a opierało o biegnący w tym samym kierunku kanał żeglowny Furnes-Dunkierka. Prawe skrzydło zajmowała piechota hiszpańska, w centrum stali rojaliści angielscy, a lewe skrzydło zajmowały mieszane siły niemiecko-walońsko-francuskie Kondeusza. Na tyłach ustawiło się 30 szwadronów kawalerii. Główny bastion stanowiła wybitna wydma wysokości 50 metrów, której mieli bronić wprawieni w bojach weterani hiszpańscy.

Turenne ustawił swą piechotę naprzeciw pozycji hiszpańskich z tym, że własną kawalerię podzielił na dwie siły uderzeniowe na skrzydłach, każdą w sile 40 szwadronów[4]. Wsparcie dawała mu artyleria okrętowa eskadry angielskiej, która od początku starcia ostrzeliwała pozycje przeciwnika.

Siły anglo-francuskie zjawiły się na placu boju około godziny 8:00. Turenne planował zatrzymanie oddziałów w odległości około pół kilometra od linii przeciwnika, przeformowanie i dopiero potem uderzenie. Nie wziął pod uwagę zapału bojowego jaki ogarnął "Czerwone Kurtki" na lewym skrzydle. Cromwellowscy protestanci nie zatrzymali się, lecz kontynuowali marsz (czasami na czworakach) w górę stromej piaszczystej wydmy. Gdy kilku z nich padło od kul przeciwnika, rzucili się do ataku i – mimo znacznych strat – opanowali szczyt wydmy. Kontratak kawalerii, a następnie kawalerii i piechoty, został odparty, a uderzenie jazdy francuskiej wzdłuż plaży spowodowało, że rojalistyczne centrum, a za nim siły Kondeusza, rzuciły się do ucieczki. O godzinie 12 w południe bitwa była skończona. Hiszpanie stracili 1000 zabitych i ponad 5 000 wziętych do niewoli, Francuzi i Anglicy 400, głównie "Czerwonych Kurtek"[5].

Rezultaty

W kilka dni po bitwie skapitulował hiszpański 3-tysięczny garnizon Dunkierki, a 7 listopada 1659 r. zawarto pokój pirenejski, na mocy którego Hiszpania zrzekła się Południowych Niderlandów na rzecz Francji.

Przypisy

  1. Gaxotte, s. 38.
  2. Po utracie Calais w roku 1558.
  3. Davis, s. 222.
  4. Davis, s. 223.
  5. Davis, s. 225.

Bibliografia

  • Paul K. Davis: 100 Decisive Battles from Ancient Times to the Present. Oxford University Press, 1999. ISBN 0-19-514366-9.
  • Pierre Gaxotte: Ludwik XIV. Warszawa: PIW, 1984. ISBN 83-06-01050-7.

Media użyte na tej stronie

France relief location map.jpg
Autor: Eric Gaba (Sting - fr:Sting), Licencja: CC BY-SA 4.0
Blank physical map of metropolitan France for geo-location purpose.
Scale : 1:14 816 000 (accuracy : about 3,7 km) for the bathymetry. More maps of France, view → Commons Atlas of France.
Legenda miejsce bitwy.svg
Symbol miejsca bitwy do legendy mapy
LariviereBatailleDunes.jpg
Battle of the Dunes (June 14th, 1658). In the foreground is the victorious French commander Turenne on a skewbald horse.[1]