Bitwa nad Berezyną (1812)

Bitwa nad Berezyną
	Inwazja na Rosję
	; Bitwa nad Berezyną.; Obraz pędzla Petera von Hessa
Czas	26–29 listopada 1812
Miejsce	nad rzeką Berezyną, niedaleko Borysowa
Terytorium	Imperium Rosyjskie (ziemie zabrane), obecnie Białoruś
Przyczyna	strata jedynego mostu na Berezynie pod Borysowem przez dywizje generała Jana Henryka Dąbrowskiego, zmusiła Napoleona I do rozegrania tej bitwy
Wynik	taktyczne zwycięstwo Rosjan, wojska Napoleona I wycofują się
Strony konfliktu
I Cesarstwo Francuskie; Księstwo Warszawskie	Imperium Rosyjskie
Dowódcy
Napoleon I	Michaił Kutuzow; Piotr Wittgenstein; Paweł Cziczagow
Siły
37 tys. zdolnych do walki; od 30 do 40 tys. maruderów	70 tys. (w bitwie udział wzięło 40 tys.)
Straty
od 30 do 40 tys., w dużej części maruderzy	13 tys.
	Położenie na mapie Białorusi miejsce bitwy
	54°19′29″N 28°21′16″E/54,324789 28,354531

Bitwa nad Berezyną – bitwa, która miała miejsce w dniach od 26 do 29 listopada 1812 nad rzeką Berezyną Dnieprową koło Borysowa.

Cofająca się spod Moskwy Wielka Armia cesarza Napoleona I została otoczona z trzech stron przez Rosjan – armie Kutuzowa, Wittgensteina i Cziczagowa. Napoleon I postanowił przeprawić się przez Berezynę pod Borysowem, gdzie znajdował się most. Jednak 21 listopada Rosjanie zdobyli Borysów i most, broniony przez 17. Dywizję generała Jana Henryka Dąbrowskiego, a wobec kontrataku zniszczony. Napoleon I postanowił przeprawić się w Studziance, o kilkanaście kilometrów na północ od Borysowa, gdzie saperzy francuscy generała Eblégo (zmarł z wyziębienia nad Berezyną) przy współudziale polskich znaleźli dogodny bród i zbudowali 26 listopada dwa mosty. Prace utrudniała nagła odwilż, która spowodowała załamanie się kry lodowej i wylanie rzeki. Napoleon I nie przewidział odwilży i w Orszy kazał zniszczyć jadące z armią pontony, a konie dać artylerii. Przez to budowa zamiast trwać pół dnia trwała 48 godzin.

28 listopada rozegrała się zacięta bitwa o utrzymanie przeprawy na obu brzegach Berezyny. Na lewym brzegu armia Wittgensteina szturmowała Studziankę, bronioną przez korpus Victora, po prawej admirał Cziczagow, który zorientował się, gdzie Francuzi zbudowali mosty, zaatakował pod Stachowem. Tutaj bitwa toczyła się cały dzień w wysokim sosnowym lesie, gdzie 9 tys. polskich żołnierzy pod dowództwem generałów Zajączka, Dąbrowskiego i Kniaziewicza utrzymało swoje stanowiska i przy stratach 3 tys. poległych odparło ataki Rosjan. Po zbudowanych mostach udało się przeprawić na drugi brzeg korpusowi Oudinota, de Beauharnais'a, Davouta, resztkom 5 Korpusu Polskiego i Neya. 29 listopada 1812 około godziny 9 rano na rozkaz cesarza Napoleona I podpalono mosty, po których nocą zdążył przejść marszałek Victor z resztką swojego korpusu. W ręce Rosjan wpadło około 10 tys. maruderów i rannych oraz olbrzymie łupy zrabowane w Moskwie. Widmo zagłady Wielkiej Armii zostało zażegnane dzięki talentowi Napoleona I, lecz sama sytuacja w jakiej znaleźli się Francuzi była tragiczna. Zdolnych do noszenia broni było zaledwie kilka tysięcy żołnierzy, głównie grenadierów Starej Gwardii, oraz około 50 tys. maruderów, którzy podążali na Wilno. Bitwa pod Berezyną wykazała niezwykłe męstwo i poświęcenie żołnierza francuskiego i polskiego. Mimo przewagi liczebnej Rosjanom nie udało się rozbić wycieńczonej i osłabionej odwrotem Wielkiej Armii.