Bitwa nad Granikiem

Bitwa nad Granikiem
Czas	maj 334 p.n.e.
Miejsce	nad rzeką Granikos
Terytorium	perskie
Wynik	zwycięstwo Macedonii
Strony konfliktu
Macedonia Achemenidzi
Dowódcy
Aleksander Macedoński Parmenion Arsites Mitrydates† Memnon z Rodos
Siły
6000 kawalerii ok. 36 000 piechoty 7000 Greków ze Związku Korynckiego 15 000 kawalerii 10 000 piechoty 5000 greckich najemników
Straty
ok. 150 ok. 4000 zabitych 2000 jeńców
Położenie na mapie Turcji miejsce bitwy
40°13′41″N 27°14′32″E/40,228056 27,242222

Bitwa nad Granikiem – starcie zbrojne, które miało miejsce w maju roku 334 p.n.e. podczas wyprawy Aleksandra Macedońskiego przeciwko Persji. Bitwa została wygrana przez Aleksandra i zapoczątkowała jego pasmo sukcesów w Azji.

Podłoże

W roku 334 p.n.e. Aleksander Macedoński na czele 43 000 piechoty i ponad 6000 jazdy przekroczył Hellespont i znalazł się w Azji Mniejszej. Armia grecka udała się najpierw w kierunku Troi, gdzie Aleksander uczcił bohaterów Iliady.

Stąd wyruszył przeciwko armii zachodnich satrapii perskich, która oczekiwała go nad rzeką Granikos, prawdopodobnie na wysokości dzisiejszego miasta Biga. Po stronie perskiej stały także najemne oddziały greckie: 1500 konnicy pod dowództwem Memnona i 5000 hoplitów.

Persowie pod wodzą Arsitesa oczekiwali wojsk Aleksandra na przeciwległym, umocnionym, wysokim brzegu rzeki. Dowódca greckich najemników Memnon uważał, że najbardziej skutecznym sposobem walki z Macedończykiem byłoby zastosowanie taktyki „spalonej ziemi”, by Aleksander, pozbawiony żywności, musiał zawrócić z wygłodzoną armią – spotkało się to jednak z ostrym sprzeciwem satrapów perskich, wyraźnie lekceważących Aleksandra^[1].

Bitwa

Gdy armia Aleksandra znalazła się nad rzeką było już późne popołudnie. Wódz macedoński chciał uderzać natychmiast, ale przeważył rozsądek Parmeniona, który w ataku przez płytką, ale rwącą rzekę widział ogrom strat i niechybną klęskę. Aleksander ustąpił. Wysłani w dół rzeki zwiadowcy znaleźli dogodny bród, którym Macedończycy – niedostrzeżeni przez Persów – przeszli na wschodni brzeg Graniku i o świcie rozwinęli szyk bitewny^[2].

Wojska macedońskie zostały ustawione przez Aleksandra następująco:

• lewe skrzydło: jazda tesalska, grecka i tracka
• środek: piechota (6 takseis falangi)
• prawe skrzydło: jazda hetajrów, Agrianie (procarze), łucznicy

Wojska perskie: w pierwszej linii wystawiona była jazda, za nią piechota, w tym najemnicy greccy.

O losach bitwy decydować miała konnica, przy czym wodzowie perscy, rozpoznawszy Aleksandra po wspaniałym pancerzu i hełmie, ustawili naprzeciw niego swe doborowe oddziały^[3].

Aleksander rozpoczął bitwę pozorując atak prawego skrzydła na tyły wroga, by nagle – zmieniając oś szarży – uderzyć wprost ku centrum, gdzie znajdowali się wszyscy dowódcy perscy. W starciu, jakie się wówczas wywiązało, Aleksander omal nie zginął, ale ostatecznie rozstrzygnął je na swoją korzyść^[4].

W tym samym czasie uzbrojona w sarisy falanga zaatakowała frontalnie jazdę perską. To również zakończyło się sukcesem dzięki zamieszaniu wśród Persów spowodowanych wspomnianym atakiem konnicy dowodzonej przez Aleksandra. Ostatecznie szalę zwycięstwa na korzyść Macedończyków przeważyło zabicie przez Aleksandra Mitrydatesa, zięcia króla perskiego Dariusza. Cała armia perska rzuciła się do ucieczki nie ścigana przez Aleksandra^[5].

Na polu zostali jedynie hoplici – najemnicy greccy, którzy zamierzali pertraktować celem przejścia na stronę Aleksandra, lecz zostali potraktowani jak zdrajcy, okrążeni i w znacznej części wybici. Ledwie 2000 kapitulowało zdając się na łaskę zwycięzcy. Zakuto ich w kajdany i odesłano do Macedonii do niewolniczej pracy w kopalniach. W ten sposób Aleksander karał odstępców i dawał znak innym najemnikom, że ich los jest przesądzony^[5].

Znaczenie

• Macedonia przejęła kontrolę nad greckimi miastami położonymi nad azjatyckim wybrzeżem Morza Śródziemnego.
• Persja w przeciągu następnego roku straciła całą Azję Mniejszą.

Kontrowersje

Według części historyków starożytnych, jak Plutarch, Arystobulos czy Flawiusz Arrian (opierających się na zapiskach Kallistenesa, propagandzisty Aleksandra), co bezkrytycznie powtarzają niektórzy badacze nowożytni (np. N.G.L. Hammond w swej pracy Dzieje Grecji^[6]), falanga forsowała rzekę frontalnie w obliczu nieprzyjaciela. Odmiennie Diodor Sycylijski, który przeprowadził logiczny wywód i dowiódł, że szyk armii perskiej (konnica na czele, piechota z tyłu) miał sens tylko w sytuacji, gdy wojska Aleksandra znalazły się po tej samej stronie rzeki^[7]. Peter Green, który jest zwolennikiem wersji Diodora, uważa że być może doszło nawet do próby frontalnego ataku, ale został on krwawo odparty i postąpiono zgodnie z sugestią Parmeniona, a później Kallistenes stworzył propagandowy zapis zgodnie z życzeniem chcącego uchodzić za niezwyciężonego Aleksandra^[7].

Przypisy

Bibliografia

• Peter Green: Aleksander Wielki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.
• Nicholas G.L. Hammond: Dzieje Grecji. Warszawa: PWN, 1973.