Bitwa nad Ptyczą

Bitwa nad Ptyczą

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	14 października 1920
Miejsce	nad Ptyczą
Przyczyna	polska ofensywa jesienna
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Daniel Konarzewski Ludwik Łęgowski
Siły
14 Wielkopolska DP
Straty
1 ranny 100 jeńców
brak współrzędnych

Adam Przybylski
Wojna Polska 1918 ― 1921^[1]

Bitwa nad Ptyczą – walki polskiej 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty gen. Daniela Konarzewskiego z oddziałami Armii Czerwonej w czasie ofensywy jesiennej 1920 wojsk polskich w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

Po wielkiej bitwie nad Wisłą, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zreorganizowało struktury wojskowe; zlikwidowało między innymi dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armia^[2].

10 września, na odprawie w Brześciu ścisłych dowództw 2. i 4 Armii, marsz. Józef Piłsudski nakreślił zarys planu nowej bitwy z wojskami Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Rozpoczęły się prace sztabowe nad planem bitwy niemeńskiej^[2]. Toczona w dniach 20–28 września operacja zakończyła się dużym sukcesem militarnym Wojska Polskiego.

Jeszce w nocy z 25 na 26 września sztab Naczelnego Wodza przygotował dokumenty do kolejnej fazy operacji. Jej celem było wykonanie manewru okrążającego i ostateczne pobicie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego^[3]

W zasadzie rozegrany w dniach 28–29 września bój pod Lidą był zakończeniem kolejnego etapu walk^[4]. Bezpośrednio po nim polskie dywizje przystąpiły do pościgu za pobitym nieprzyjacielem. Pościg ten objął rozległy front od Niemna na północy, aż po Prypeć na południu^[5].

Z 2 Armii gen. Edwarda Śmigłego-Rydza wydzielono grupę pościgową „Mir” pod dowództwem pułkownika Stefana Dęba-Biernackiego w składzie: 1 Dywizja Piechoty Legionów oraz 2. i 4 Brygada Jazdy, która przekroczywszy Niemen na południowy wschód od Lidy, parła przez Nowogródek ku linii kolejowej Baranowicze – Mińsk, starając się zepchnąć sowiecką 15 Armię Augusta Korka i resztki 3 Armii Władimira Łazariewicza z drogi odwrotu na Mińsk^[6][7].

Polska 4 Armia gen. Leonarda Skierskiego parła czołowo i spychała 15 Armię na Mińsk i 16 Armię Nikołaja Sołłohuba na Słuck^[8]. Grupa generała Franciszka Krajowskiego w składzie 18 Dywizja Piechoty i grupa Bałachowicza szła od Pińska przez Łuniniec ku rzece Łań, odrzucając stojące przed nią oddziały sowieckiej 4 Armii Aleksandra Szuwajewa^[9]. Osiągnięta w pościgu 9 października przez polską 4 Armię linia frontu biegła wzdłuż rzeki Łań (grupa gen. Krajowskiego), przez Kleck i Nieśwież (11. i 16 Dywizja Piechoty) do Niemna pod Stołpcami (14. i 15 Dywizja Piechoty)^[9].

Wobec mającego nastąpić wkrótce rozejmu, wojska polskie dążyły do zajęcia korzystnej linii frontu^[10]. 11 października 58 pułk piechoty mjr. Pawła Chroboka zdobył Kojdanów. Właśnie w tym rejonie zaczęła koncentrować się cała 14 Wielkopolska Dywizja Piechoty, przygotowująca się do bitwy nad Ptyczą^[11].

Walki nad Ptyczą

Po zwycięskiej bitwie pod Kojdanowem w rejonie tego miasta skoncentrowała się do natarcia na Mińsk cała 14 Dywizja Piechoty gen. Daniela Konarzewskiego. Dowódca dywizji zdecydował przeprowadzić natarcie dwiema kolumnami^[12]:

kolumna główna dowodzona przez ppłk. Gustawa Paszkiewicza w składzie: 55. i 56 pułk piechoty, I batalion 58 pułku piechoty, II dywizjon 14 pułku artylerii polowej i kompania saperów maszerowała drogą Kojdanów – Mińsk,

kolumna boczna pod dowództwem gen. Michała Milewskiego w składzie: 57 pułk piechoty, 15 pułk ułanów, III dywizjon 14 pułku artylerii polowej i kompania saperów maszerowała na Mińsk przez Stańków^[13].

Maszerujący na czele kolumny głównej 56 pułk piechoty kpt. Ludwika Łęgowskiego toczył drobne potyczki z ustępującym przeciwnikiem. Wieczorem pułk próbował opanować przeprawy na Ptyczy. Wydzielony batalion doszedł tyralierą do rzeki nie stwierdzając nigdzie obecności nieprzyjaciela. Zastosowano też rozpoznanie ogniem i ostrzelano wschodni brzeg rzeki seriami karabinów maszynowych. Jako że przeciwnik nie odpowiedział ogniem, 9 i 12 kompania wbiegły na płonący most i próbowały gasić pożar. Wówczas dobrze ukryci czerwonoarmiści skutecznie ostrzelali polskich żołnierzy. Kompanie wycofały się na zachodni brzeg i prowadziły pojedynek ogniowy z piechotą sowiecką^[14].

Jeszcze przed świtem 15 października zorganizowana została 28 osobowa grupa wypadowa pod dowództwem ppor. Edwarda Kabza. Wykorzystując panujące ciemności i ukształtowanie terenu, mały oddział przeszedł Ptycz w bród i dotarł do lasu nieobsadzonego przez wroga. O świcie na północ i południe od lasu zauważono silnie obsadzone okopy sowieckie Oddział podzielił się na dwie grupy i jednocześnie uderzył na pozycje nieprzyjaciela, obrzucając okopy granatami. Gwałtowny atak całkowicie zaskoczył Sowietów, którzy nie zorientowali się w siłach polskiego oddziału. Wykorzystał to I batalion; wznowił natarcie od zachodu i zdobył przyczółek na wschodnim brzegu rzeki^[13]. W południe, przez uratowany most i przyczółek, przeszły siły główne kolumny ppłk. Paszkiewicza, a dla obrony przeprawy pozostawiono dwie kompanie 56 pp. Tymczasem w rejon mostu wyszedł sowiecki kontratak, wykonany siłami briańskiego pułku strzelców, i polskie kompanie zepchnięte zostały na zachodni brzeg. Tutaj otrzymały wzmocnienie w postaci kompanii technicznej pułku i artylerzystów 12 dywizjonu artylerii ciężkiej. Jednocześnie zaalarmowany odgłosami walki kpt. Łęgowski zawrócił trzy kompanie 56 pp. Wspólne natarcie polskich kompanii z zachodu i wschodu zmusiło nieprzyjaciela do odwrotu^[15].

Bilans walk

Śmiała akcja małego oddziału umożliwiła 56 pułkowi piechoty sforsowanie silnie bronionej Ptyczy i otworzyła 14 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty drogę na Mińsk. Polacy stracili jednego rannego, wzięli do niewoli ponad 100 jeńców, w tym dowódcę pułku, i zdobyli trzy ckm-y^[16][17].

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.}
• Tadeusz Kutrzeba: Bitwa nad Niemnem (wrzesień-październik 1920 roku). Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy. Napoleon V (reprint), 1926. ISBN 978-83-7889-669-2.
• Jerzy Łapiński: Zarys historji wojennej 58-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2004. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918–1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lech Wyszczelski: Operacja Niemeńska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-43-6.