Bitwa nad rzeką Tałas

Bitwa nad rzeką Tałas
Ilustracja
Mapa Tienszanu z zaznaczoną rzeką Tałas
Czas

lipiec 751

Miejsce

rzeka Tałas, prawdopodobnie niedaleko miasta Taraz

Wynik

klęska Chińczyków

Strony konfliktu
Chiny, Dynastia TangArabowie, Abbasydzi
Dowódcy
Gao XianzhiZijad ibn Salih
Siły
ok. 30 tys.
Straty
znaczne, armia całkowicie rozbita
Położenie na mapie Kazachstanu
Mapa konturowa Kazachstanu, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
42°31′30″N 72°14′00″E/42,525000 72,233333

Bitwa nad rzeką Tałas – bitwa, która rozegrała się nad rzeką Tałas, na dzisiejszym pograniczu kazachsko-kirgiskim, w 751 roku n.e. między siłami arabskimi i ich lokalnymi sojusznikami z Samarkandy oraz Fergany a armią chińską i Karłukami. Klęska chińska przyczyniła się (choć nie była czynnikiem decydującym) do wycofania się Chin z Azji środkowej na następne 1000 lat i islamizacji tych terenów.

Tło konfliktu

W drugiej połowie VII w. imperium tybetańskie uzyskało silne wpływy na obszarze między Pamirem i Karakorum (okolice dzisiejszego Gilgitu w Pakistanie), co zagroziło protektoratom chińskiej dynastii Tang w południowej części Kotliny Kaszgarskiej. Tybetańczycy, sprzymierzywszy się z ludami tureckimi zdobyli Kaszgar i Hoten, co zmusiło Chińczyków do wycofania się do Turfanu; de facto utracili oni kontrolę nad szlakiem jedwabnym. Z końcem VII w. Tangowie odzyskali dzisiejszy południowy Xinjiang, ale zagrożenie ze strony Tybetańczyków i Turkutów uniemożliwiło im interwencje na zachód od Pamiru, gdzie wojska arabskie nacierały na Baktrię, Sogdianę i Ferganę[1].

W drugiej dekadzie VIII w. zachodni Turkuci, zjednoczeni pod wodzą plemienia Türgeszów, rozpoczęli ataki na obszary na południe od Tienszanu, oblegając m.in. Turfan i Kuqę; równolegle Tybetańczycy naciskali na Pamir, ostatecznie podbijając go w 736 roku. Jednocześnie jednak Tangowie rozpoczęli wzmacnianie swych sił w kotlinach Kaszgarskiej i Dżungarskiej[1].

Walki w latach 740. i 750.

W 744 roku koreański generał w służbie chińskiej, Gao Xianzhi (kor. Go Seonji) zdecydowanie pobił Türgeszów i przejął kontrolę nad doliną Ili i okolicami jeziora Issyk-kul – umożliwiając tym samym ruch chińskich oddziałów i przejmując dochody z handlu na szlakach handlowych wokół Tienszanu[1]. Następnie skierował się na południe i w 750 roku wyparł Tybetańczyków z Pamiru[2]. W tym samym czasie wybuchła wojna między królestwami Fergany i Czaczu (Szaszu, dzisiejszy Taszkent). To ostatnie sprzymierzyło się z Türgeszami, więc Fergana zwróciła się o pomoc do Tangów i uzyskawszy ją, zwyciężyła, a chińskie wojska, mimo przyjęcia kapitulacji przez Gao, splądrowały Czacz i uprowadziły króla do Chang’anu, gdzie został stracony. Następca tronu zbiegł do Samarkandy i poprosił o pomoc znajdujące się tam wojska arabskie[2].

Bitwa

Abbasydzki[2][3][a] gubernator Samarkandy, Zijad ibn Salih zgromadził znaczną armię i ruszył na pomoc. Gao Xianzhi, sprzymierzywszy się z turkuckim plemieniem Karłuków, wyszedł mu naprzeciw, mając łącznie ok. 30 tys. żołnierzy. Do starcia doszło nad rzeką Tałas w pobliżu miejscowości Atłach. W kluczowym momencie karłuccy sprzymierzeńcy przeszli na stronę arabską: armia chińska poniosła całkowitą klęskę, niedobitki uciekły na zachód[4].

Konsekwencje

Sama bitwa, jedyne w historii starcie armii chińskich i arabskich, nie była aż tak decydująca, jak ją się czasem opisuje. Arabowie nie kontynuowali ekspansji do Kotliny Kaszgarskiej, prawdopodobnie ze względu na niestabilną sytuację wewnątrz kalifatu, związaną z obaleniem Umajjadów przez Abbasydów[5][4]. Decydujące były wydarzenia w samych Chinach: w tym samym 751 roku poważną klęskę Tangom zadały wojska Nanzhao na południu, a na północy Kitanowie pobili armię generała An Lushana. Ten ostatni cztery lata później wywołał wielką rebelię, którą stłumiono dopiero w 763 roku za pomocą Ujgurów[6]. Spowodowała ona wycofanie wszystkich oddziałów z Xinjiangu do Chin właściwych. Kotliny Kaszgarską i Dżungarską podzielili między siebie Ujgurzy, Tybetańczycy i Karłucy, a chińskie wpływy nie sięgnęły ponownie poza Dunhuang aż do XVIII w., czasów dynastii Qing[1].

Wycofanie się Chińczyków z Azji Środkowej spowodowało powolną islamizację tych terenów; około XI w. ludy irańskie i centroazjatyckie były już w większości muzułmańskie. Tradycyjnie wiązano też bitwę nad Tałas z przejęciem przez Arabów od chińskich jeńców technologii wytwarzania papieru, niemniej był on eksportowany do Sogdiany już w III w. n.e., więc jego rozpowszechnienie się w krajach arabskich nie musi być bezpośrednio związane ze zwycięstwem z 751 roku[7]. Niemniej jeńcy chińscy trafili nawet do Bagdadu, stolicy kalifatu Abbasydów, a jeden z nich, Du Huan, po jedenastu latach powrócił do Chin i opisał swoje podróże (zachowały się tylko fragmenty w historii autorstwa jego brata, Du You)[3].

Uwagi

  1. ↑ Według Davida Graffa, op.cit., Zijad był gubernatorem umajjadzkim.

Przypisy

  1. ↑ a b c d James A. Millward: Eurasian crossroads: a history of Xinjiang. Columbia University Press, s. 33-36. ISBN 0-231-13924-1.
  2. ↑ a b c Christopher Beckwith: Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton University Press, 2015, s. 145. ISBN 0-691-13589-4.
  3. ↑ a b Xinru Liu: The Silk Road in world history. Oxford New York: Oxford University Press, 2010, s. 101. ISBN 978-0-19-533810-2. (ang.).
  4. ↑ a b David Graff: Medieval Chinese warfare, 300-900. London New York: Routledge, 2002, s. 215. ISBN 0-415-23955-9. (ang.).
  5. ↑ Hans J. Van Der Ven: Warfare in Chinese History. Boston: Brill, 2000, s. 131-132. ISBN 978-9004117747.
  6. ↑ Denis Twitchett: The Cambridge history of China. T. Sui and T'ang China, 589-906, Part I. Cambridge England New York: Cambridge University Press, 2008, s. 36-37. ISBN 978-0-521-21446-9. (ang.).
  7. ↑ Peter Golden: Central Asia in world history. Oxford New York: Oxford University Press, 2011, s. 60-61. ISBN 978-0-19-533819-5. (ang.).

Media użyte na tej stronie

U+2694.svg
zwei stilisierte gekreuzte Schwerter als Zeichen zur Nutzung in Karten, in der Genealogie, etc.; Unicode-Zeichen U+2694
Syrdaryamap.png
Autor: Background layer attributed to DEMIS Mapserver, map created by Shannon1, Licencja: CC BY-SA 4.0
Map of the Syr Darya Basin watershed, of the Syr Darya and Chu Rivers — in Central Asia.