Bitwa o Bolonię

Bitwa o Bolonię

II wojna światowa, kampania włoska, cześć ofensywy wiosennej
Wkroczenie oddziałów 2 Korpusu Polskiego do Bolonii. W samochodzie generałowie Zygmunt Bohusz-Szyszko i Klemens Rudnicki (za kierownicą)
Czas	9–21 kwietnia 1945
Miejsce	Bolonia
Terytorium	Włochy
Wynik	zwycięstwo aliantów
Strony konfliktu
III Rzesza  Polska  Wielka Brytania  Stany Zjednoczone  Włochy  Brazylia[a]
Dowódcy
Richard Heidrich Zygmunt Bohusz-Szyszko
Siły
LXXVI Korpus Pancerny 2 Korpus Polski
Straty
n/n 234–300 poległych
Położenie na mapie Włoch miejsce bitwy
44°29′38″N 11°20′34″E/44,493889 11,342778

Bitwa o Bolonię (operacja „Buckland”) – jedna z ostatnich bitew stoczonych przez wojska alianckie na froncie włoskim w 1945 roku.

Zamiar działania dowódcy 15 GA

Na froncie włoskim, po zwycięstwach w operacji jesienno-zimowej 1944 roku, 15 Grupa Armii przeszła do obrony na południe od Bolonii. Wiosną 1945 roku dowódca 15 GA gen. Clark zamierzał wznowić operacje i stosując „manewr kleszczowy”^[1] odciąć siły niemieckie od przepraw przez Pad i zniszczyć je w Dolinie Lombardzkiej. Brytyjska 8 Armia miała uderzyć z rejonu Rawenny na Ferrarę i Modenę, a amerykańska 5 Armia – prowadzić natarcie z rejonu na południe od Bolonii w kierunku północnym i wyjść w dolinę Padu^[2]. Główne uderzenie na kierunku działania 8 Armii wykonywał 2 Korpus Polski i brytyjski V Korpus. Miały one przełamać obronę niemiecką nad rzeką Senio, zdobyć przyczółki za Santerno, a następnie rozwijać natarcie: V Korpus na Argentę, 2 KP na Mordano i Castel San Pietro^[2].

Działania 2 Korpusu Polskiego

Do marca 1945 roku 2 Korpus Polski prowadził walki pozycyjne. Oddziały obsadzały obronę nad rzeką Senio, prowadziły rozpoznanie przeciwnika i pojedynki ogniowe artylerii.

Dowódca 8 Armii gen. Mac Creery przydzielił 2 Korpusowi następujące jednostki brytyjskie^[3]:

• 43 Zmotoryzowana Brygada „Gurkha” (trzy bataliony piechoty)
• 7 Brygada Pancerna (dwa pułki czołgów typu „Churchill” i jeden pułk czołgów typu „Sherman”)
• część 25 Brygady Saperów Szturmowych – dowództwo, 51 pułk czołgów i trzy szwadrony specjalne, jeden wyposażony w czołgi miotacze płomieni typu „Krokodyl”, drugi w czołgi niszczyciele min typu „Flail” oraz trzeci w czołgi mosty typu „Ark”
• dwa pułki artylerii: (15 Fletd R.A. samobieżny i 78, Med. R.A. ciężki)
• 14/20 pułk huzarów (w tym dywizjon pojazdów opancerzonych typu „Kangur” zdolny do przewożenia jednego batalionu piechoty)
• jeden szwadron zapasowy 27 pułku ułanów (lancers)
• jednostki włoskie: batalion piechoty (Brygada „Maiella”)

Schemat bitwy o Bolonię

W marcu korpus, działający w ramach brytyjskiej 8 Armii, otrzymał zadanie sforsowania Senio na północ od Faenzy i nacierania na głównym kierunku uderzenia armii^[4]. We współdziałaniu z dywizją nowozelandzką Polacy mieli rozwinąć natarcie, przeciąć drogi odwrotu na kierunku Ferrara – Bolonia, po czym odciąć Bolonię od niemieckich sił głównych manewrem oskrzydlającym z północy. Dowódca korpusu^[b] postanowił forsować Senio siłami 3 Dywizji Strzelców Karpackich, rozwinąć wyłom uderzeniem 5 Kresowej Dywizji Piechoty i dalej, przy wsparciu 2 Brygady Pancernej, opanować rejon na północ od Bolonii^[4].

9 kwietnia 1945, po kilkugodzinnym ogniowym przygotowaniu natarcia, 3 Dywizja Strzelców Karpackich rozpoczęła forsowanie Senio. Jedna z fal własnych bombowców^[c] omyłkowo położyła dywan na oddziały dywizji. Zginęło 34, a rannych zostało 188 żołnierzy^[5]. Mimo to dywizja kontynuowała forsowanie, przełamała niemiecką obronę nad Senio, a następnie nad rzeką Santerno. Rozwijając natarcie, Polacy forsowali liczne w tym rejonie przeszkody wodne i zdobywali miejscowości zawczasu przygotowane do obrony.

Sukcesy oddziałów polskich i brytyjskich walczących w ramach 8 Armii od wschodu i amerykańskiej 5 Armii od południa zmusiły Niemców do odwrotu. 2 Korpus przeszedł do działań pościgowych^[4].

Na kierunku pomocniczym^[6] działało zgrupowanie „Rud” pod dowództwem płk. Klemensa Rudnickiego. W jego składzie walczyła 3 Brygada Strzelców Karpackich i 4 Wołyńska Brygada Piechoty^[d]. Prowadząc pościg po szosie Nr 9, zgrupowanie odcięło niemieckie pozycje rozmieszczone w górach i 17 kwietnia zdobyło Castel San Pietro. 20 kwietnia oddziały korpusu sforsowały rzeki Gaiana i Idice. 21 kwietnia o 6:05 9 Batalion Strzelców Karpackich wkroczył jako pierwszy do Bolonii i zawiesił nad miastem polską flagę.

Działanie zgrupowania RUD w pierwszej fazie bitwy

6 kwietnia wchodzące w skład zgrupowania RUD nowo sformowane 3 Brygada Strzelców Karpackich i 4 Wołyńska Brygada Piechoty zluzowały oddziały 3 DSK i 5 KDP i przejęły obronę całego pasa obrony 2 Korpusu. Pod ich osłoną przegrupowano wojska i utworzono zgrupowania uderzeniowe. Z chwilą podejścia na podstawy wyjściowe do natarcia oddziałów głównego zgrupowania przełamującego (wzmocniona 3 DSK), pas obrony RUD zmniejszony został o odcinek przełamania dywizji^[7].

Zgrupowanie uderzeniowe „Rud” w składzie 3 BSK, 4 WBP, 7 pak, 5 pal, brytyjski pal, szwadron czołgów i kompania saperów^[8] działało w tej fazie bitwy na pomocniczym kierunku^[e]. Osią działania była droga nr 9: Imola – Bolonia. Taktyka jego działania polegało początkowo na pozorowaniu natarcia. Wieczorem 9 kwietnia, 3 BSK wykonała kilka wypadów siłami kompanii. 10 kwietnia dowódca zgrupowania oddał do dyspozycji dowódcy 3 BSK swój 10 batalion. 11 kwietnia przeszły do natarcia bataliony 4 WBP wspierane ogniem 7 pułku artylerii konnej^[8]. Styczność bojową osiągnęły 12 kwietnia nad rzeką Santewrno w rejonie Castelnuovo^[9]. Wieczorem, współdziałając z wykonującymi główne uderzenie oddziałami 3 DSK zaatakowała linie obronne przeciwnika na rzekach Saatemo i Sanguinara. W tym samym czasie 3 Brygada Strzelców Karpackich, wykonując manewr obejścia od południa, zajęła Castel Bolognese. 13 kwietnia zgrupowanie „Rud” wyszło nad kanał di Molira i dotarło do wschodniego skraju Imoli. Dowódca zgrupowania postanowił zdobyć miasto manewrem oskrzydlającym od północy z kierunku Il Ponte Santa. Manewr wykonywała 4 Wołyńska Brygada Piechoty, a 3 BSK wiązała przeciwnika od czoła^[9]. W godzinach popołudniowych 14 kwietnia 4 WBSK wzmocniona brytyjskim pcz z 7 BPanc, uderzyła z rejonu na południe od Chiusura. Przeciwnik nie stawiał większego oporu. Wieczorem zdobyto Il Ponte Sarito. Wykorzystując manewr 4 Brygady, 3 BSK zajęła Imolię^[9].

Zabezpieczenie medyczne natarcia

W pierwszej fazie działania zabezpieczenie medyczne 2 Korpusu realizowane było w oparciu o rozwinięte w rejonie Forli Centrum Szpitalne: 3 i 5 polowe szpitale ewakuacyjne^[10]. W tym systemie pierwszą pomoc chirurgiczną miało zapewnić wysunięte Centrum Chirurgiczne.

Główną arterią komunikacyjną była droga nr 9. Ranni, poprzez Szpital Wojenny w Miramare di Romagna trafiali do Centrum Szpitalnego w rejonie Forli oraz do 161 Szpitala Wojennego w Ankonie^[10]. W okresie od 17 do 21 kwietnia zorganizowano w rejonie Faenzy wysunięte Centrum Chirurgiczne, które następnie przesunięto do Bagnara di Romagna^[10].

Epilog

Żołnierze 2 Korpusu Polskiego po bitwie o Bolonię – generałowie Władysław Anders (1. z prawej) i Bronisław Rakowski (2. z prawej) na wieży czołgu M4 Sherman

Wyzwolenie Bolonii miało duże znaczenie dla ostatecznej klęski Niemiec na froncie włoskim^[4]. Oddziały 2 Korpusu Polskiego wkroczyły do miasta witane owacyjnie przez ludność^[4]. Z rozkazu dowódcy 8 Armii Polacy pozostali w tym rejonie, nie biorąc już udziału w dalszym pościgu. 9 batalion strzelców karpackich uzyskał miano „bolońskiego”, a 17 dowódców otrzymało honorowe obywatelstwo miasta^[4]. Senat Bolonii wręczył żołnierzom polskim 215 specjalnie wybitych pamiątkowych medali z napisem „Al liberatori che primi entrarono in Bologna 21 Aprile 1945 – per benem erenza”^[f][4].

Straty polskie poniesione w bitwie bolońskiej wyniosły 600 rannych oraz 300 poległych żołnierzy^[4]. Inne źródła podają 234 poległych i 1228 rannych^[2]. Witold Biegański podaje: straty podane przez kwatermistrzostwo 2 KP: poległych – 170 oficerów i 210 szeregowych; rannych – 87 oficerów i 1121 szeregowych; razem 258 oficerów i 1338 szeregowych. Dane późniejsze: łącznie 1489, w tym 249 poległych, 1219 rannych i 12 zaginionych. Według Gustawa Łowczowskiego: 234 zabitych (w tym 17 oficerów), 1228 rannych (w tym 88 oficerów) i 7 zaginionych^[10].

Walki o Bolonię zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic po 1990 r. – „BOLONIA 9 – 21 IV 1945”.

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Wojsko Polskie 1939-1945 : barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984. ISBN 83-223-2055-8.
• Wojciech Narębski: Działania 5 Wileńskiej Brygady Piechoty podczas kampanii włoskiej 1944–45. Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, 2005. ISBN 83-87865-49-4.
• A. Blum, M. Przedrzymirski, J. Wisz, J. Paśnicki: Artyleria polska. Bitwa o Bolonię. Koło Oficerów Artylerii. Londyn 1990.
• Witold Biegański: Bolonia 1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1986. ISBN 83-11-07363-5.
• Witold Biegański. Bitwa o Bolonię. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3, s. 183–204, 1985. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
• (red.)Krzysztof Komorowski: Boje Polskie 1939–1945. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009. ISBN 978-83-7399-353-2.
• Stefan J. Drue: 7 P.A.K. Szkic historyczny zmechanizowanego pułku artylerii konnej 1942-1947. Londyn: Instytut Polski. Komisja Historyczna, 1991. ISBN 0-9517561-0-9.