Bitwa o handel
Bitwa o handel – polityka gospodarcza w Polsce w latach 1947–1949, mająca na celu ograniczenie i wyeliminowanie sektora prywatnego, jak również okiełznać elementy spekulanckie[1]. Zapoczątkowało ją wystąpienie Hilarego Minca na plenum KC PPR 13 i 14 kwietnia 1947[2][3]. U podstaw „bitwy o handel”, jak również późniejszych ograniczeń sektora prywatnego, legły przesłanki czysto ideologiczne, sprowadzające się do dostosowania organizacji obrotu towarowego do ogólnej koncepcji gospodarki centralnie kierowanej[4].
W celu realizacji zaplanowanych działań 2 czerwca 1947 uchwalono trzy ustawy:
- w sprawie zwalczania drożyzny i nadmiernych zysków w obrocie handlowym,
- o obywatelskich komisjach podatkowych i lustratorach społecznych,
- o zezwoleniach na prowadzenie przedsiębiorstw handlowych i budowlanych.
W 1947 r. utworzono przedsiębiorstwo państwowe Powszechne Domy Towarowe (PDT)[5], które w kolejnych latach zbudowało sieć kilkudziesięciu wielkich domów towarowych w 22 największych miastach[6]. Powszechne Domy Towarowe miały być konkurencją dla małych sklepów prywatnych[7].
Właścicielom sklepów, którzy zawyżali ceny, groziło do 5 lat więzienia[8]. Narzędziem władz w walce z przedsiębiorcami były m.in. koncesja, domiar oraz utrudnienia np. przy zakupie towarów w hurtowniach.
W trakcie „bitwy o handel” liczba prywatnych sklepów spadła z ponad 134 tys. w 1947 do około 78 tys. w 1949. Spowodowało to ogromne trudności w zaopatrywaniu ludności w towary codziennego użytku, gdyż przez cały czas likwidowano o wiele więcej prywatnych placówek niż powstawało nowych – „uspołecznionych”, które były nieefektywne.
„Bitwa o handel” zreorganizowała również ruch spółdzielczy – powstały m.in. Centralna Spółdzielnia Spożywców „Społem” i Centrala Rolniczych Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”[9].
Przypisy
- ↑ Góra 1979 ↓, s. 103.
- ↑ Muzeum Historii Polski Bitwa o handel
- ↑ „bitwa o handel”, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2022-06-26].
- ↑ Janusz Kaliński, „Następstwa „bitwy o handel” (1947-1948)” w: Społeczne skutki przekształceń własnościowych w Polsce 1944-1956, red. Tomasz Osiński, Lublin 2016, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-8098-067-9, s.205.
- ↑ Zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 29 listopada 1947 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Skarbu i Prezesem Centralnego Urzędu Planowania o utworzeniu przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą „Powszechne Domy Towarowe” (M.P. z 1948 r. nr 7, poz. 35).
- ↑ Mariola Balicka. Szklane domy. „Polityka”. 24 (2405), s. 40–42, 14 czerwca 2003. Warszawa: Polityka sp. z o.o. ska. ISSN 0032-3500.
- ↑ Encyklopedia Historia, Wyd. GREG, Kraków 2007, ISBN 978-83-7327-782-3, s. 38–39.
- ↑ Encyklopedia Historia.... s. 39.
- ↑ Encyklopedia Historia... s. 39.
Bibliografia
- Władysław Góra: Refleksje nad historią Polski Ludowej. Wyd. 1. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1979. ISBN 83-222-0048-X.
- Janusz Kaliński, „Następstwa „bitwy o handel” (1947-1948)” w: Społeczne skutki przekształceń własnościowych w Polsce 1944-1956, red. Tomasz Osiński, Lublin 2016, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-8098-067-9 s.199-211, wersja zdigitalizowana
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Powszechny Dom Towarowy na Woli z lotu ptaka