Bitwa pod Śniadowem

Bitwa pod Śniadowem
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	1 sierpnia 1920
Miejsce	Śniadowo
Terytorium	Polska
Przyczyna	ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Siły
4 pułk pomorski 2 Brygada 15 DK
brak współrzędnych

Generał Lucjan Żeligowski, Wojna w roku 1920 - wspomnienia i rozważania^[1]

Bitwa pod Śniadowem – część bitwy pod Łomżą; walki polskiego 4 pułku pomorskiego z sowiecką 2 Brygadą 15 Dywizji Kawalerii w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego podczas wojny polsko-bolszewickiej.

Położenie ogólne wojsk

W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[2]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła dalszy odwrót wojsk polskich^[3]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę, a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk^[4][5].

Obrona wojsk polskich na linii Niemna i Szczary również nie spełniła oczekiwań. W walce z przeciwnikiem oddziały polskie poniosły duże straty i zbyt wcześnie zaczęły wycofanie na linię Bugu^[6][7].

W końcu lipca Front Północno-Wschodni znajdował się w odwrocie na linię Bugu i Narwi^[8]. Grupa gen. Władysława Junga została zepchnięta za Narew, a grupa gen. Daniela Konarzewskiego stała między Prużaną a Berezą Kartuską. Między obiema grupami, podległymi 4 Armii, wytworzyła się kilkudziesięciokilometrowa luka, w którą wtargnęły sowieckie 2 i 17 Dywizje Strzelców^[9]. Po obu stronach linii kolejowej Łuniniec – Brześć cofała się Grupa Poleska gen. Władysława Sikorskiego. Odwrót wojsk gen. Sikorskiego nie był wymuszony działaniami przeciwnika, ale wydarzeniami na północnym odcinku frontu^[10].

Plan polskiego Naczelnego Dowództwa zakładał, że 1. i 4 Armia oraz Grupa Poleska do 5 sierpnia będą bronić linii Narew – Orlanka oraz Leśna – Brześć i w ten sposób umożliwią przygotowanie kontrofensywy z rejonu Brześcia na lewe skrzydło wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Rozstrzygającą operację na linii Bug, Ostrołęka, Omulew doradzał też gen. Maxime Weygand^[11]. Warunkiem powodzenia było utrzymanie posiadającej wielkie znaczenie strategiczne Twierdzy Brzeskiej oraz pobicie 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego, co umożliwiłoby ściągnięcie nad Bug części sił polskich z Galicji^[12].

1 sierpnia Front Północno-Wschodni był nadal w odwrocie. Na północy polskiego frontu sowiecki 3 Korpus Kawalerii Gaja Gaja przeprawił się przez Narew, wyszedł na tyły grupy ppłk. Andrzeja Kopy i zagroził tyłom 1 Armii. W związku z tym oddziały polskie opuściły forty i prawy brzeg Narwi i wycofały się do Łomży^[13]. W tym czasie zarówno dowódca armii jak i dowódca frontu nie posiadali znaczących odwodów operacyjnych^[14]. W tym też dniu generał Tadeusz Rozwadowski nakazał generałowi Bolesławowi Roi skierowanie oddziałów pomorskich do Śniadowa, jako odwodów Naczelnego Dowództwa^[15].

Walki pod Śniadowem

31 lipca 1920 II batalion 4 pułku pomorskiego został załadowany w Grudziądzu na transport kolejowy i w południe 2 sierpnia wyładował się na stacji w Śniadowie. Był to pododdział sformowany z ochotników i wysłany na front po bardzo krótkim, zaledwie trzydniowym przeszkoleniu. Blisko połowę żołnierzy stanowili siedemnasto-osiemnastoletni chłopcy. Wielu z nich nie umiało sprawnie naładować broni. Z powodu pospiesznego wyjazdu na front, żołnierze mieli przy sobie tylko po sześćdziesiąt naboi^[16].

Po południu na nieprzygotowaną jeszcze polską obronę uderzyła 2 Brygada sowieckiej 15 Dywizji Kawalerii. Mimo zaskoczenia, batalion stawił zacięty opór ogniowy. Kiedy jednak kawaleria Gaja Gaja ruszyła do natarcia, w szeregach polskiego batalionu wybuchła panika. Część żołnierzy pochowała się w domach i została wzięta do niewoli, a część wycofywała się w nieładzie, ścigana przez Kozaków^[16].

Bilans walk

W walkach o Śniadowo II batalion 4 pułku pomorskiego został doszczętnie rozbity. Ocalało tylko około 170 żołnierzy. Cały tabor i broń maszynowa wpadły w ręce nieprzyjaciela. Resztki batalionu wycofały się do Modlina, gdzie dołączyły do macierzystego pułku. Pułk, przemianowany na 263 ochotniczy pułk piechoty, wziął udział w bitwie nad Wkrą^[16].

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Materiały do historii wojny 1918-1920 r. T. I/1 Bitwa Warszawska – Bitwa nad Bugiem 27 VII – 7 VIII 1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1935.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2004. ISBN 83-85621-46-6.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919-30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 - wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.