Bitwa pod Alezją

Bitwa pod Alezją

Wojny galijskie
Czas	52 p.n.e.
Miejsce	wzgórze Auxois w pobliżu Dijon
Terytorium	Galia
Wynik	zwycięstwo Rzymian
Strony konfliktu
Republika rzymska Arwernowie i inne plemiona galijskie
Dowódcy
Gajusz Juliusz Cezar Wercyngetoryks
Siły
40 tys. legionistów (10 legionów), 10 tys. jazdy i auxiliów 60 tys. w Alezji 90 tys. odsieczy
Straty
12,8 tysięcy 40–250 tysięcy
Położenie na mapie Francji miejsce bitwy
47°32′14″N 4°30′01″E/47,537222 4,500278

Rekonstrukcja umocnień rzymskich

(c) Photo: Myrabella / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0

Pomnik Wercyngetoryksa w okolicy bitwy (Alise-Sainte-Reine)

Bitwa pod Alezją (Oblężenie Alezji) – bitwa stoczona pomiędzy oblegającymi galijskie miasto Alezja wojskami rzymskimi a siłami zbuntowanych Galów. Miała miejsce w 52 roku p.n.e. podczas podboju Galii przez Gajusza Juliusza Cezara. Działania sił rzymskich pod Alezją stanowią największą w historii antycznych wojen operację oblężniczą.

Geneza konfliktu

W latach 58–51 p.n.e. wódz rzymski Gajusz Juliusz Cezar, jako prokonsul Galii Przedalpejskiej, podbił całą Galię po kanał La Manche i Ocean Atlantycki. Zorganizował też zbrojne ekspedycje do Brytanii i poza Ren przeciwko plemionom germańskim. Te dwie kampanie odciągnęły większość sił Rzymu z Galii i pozwoliły jej mieszkańcom rozniecić serię powstań przeciwko rzymskiemu panowaniu. Po nieudanych pierwszych próbach, na początku 52 roku p.n.e. młody książę Arwernów Wercyngetoryks zgromadził poważne siły i stosując taktykę spalonej ziemi odniósł pewne sukcesy, przejściowo odcinając nawet główne siły Cezara w Galii Przedalpejskiej. Udało mu się ostatecznie zjednoczyć pod swym zwierzchnictwem wszystkie plemiona galijskie.

Alezja

Do decydującego starcia doszło pod Alezją (około 30 km na zachód od dzisiejszego Dijon), którą Cezar otoczył prawie wszystkimi legionami, jakimi wówczas dysponował. Twierdza ta położona na wysokim wzgórzu w widłach rzek Lutosa i Osera, praktycznie była niedostępna dla napastników. Dlatego Cezar zdecydował się na długotrwałe oblężenie i zmuszenie głodem obrońców do kapitulacji. Zapasy żywności w Alezji wystarczyły jedynie na około miesiąc.

Cezar otoczył twierdzę podwójnym 15-kilometrowym pasem fortyfikacji, wykorzystując przy tym dwie niewielkie rzeki, w których widłach znajdowała się Alezja. Pas wewnętrzny miał zabezpieczyć obozy Rzymian przed wypadami Galów z twierdzy, zaś zewnętrzny – przed atakami sił odsieczy galijskiej. Po kilku tygodniach ze wszystkich stron nadeszła odsiecz, kiedy części jazdy Galów udało się przedrzeć z oblężonego miasta przez rzymskie fortyfikacje na zewnątrz dla zgromadzenia sił, które miałyby przyjść z pomocą Alezji. Całość sił Cezara znajdowała się pomiędzy zewnętrzną i wewnętrzną linią fortyfikacji.

Wojska rzymskie liczyły około 50 tysięcy, Galów w otoczonej Alezji było ponad 90 tysięcy, zaś odsiecz galijskiego „pospolitego ruszenia” sięgała (według przekazów rzymskich) aż 250 tysięcy. Tę dysproporcję sił w dużym stopniu równoważyło lepsze wyszkolenie i uzbrojenie legionistów rzymskich, jak również stworzone linie fortyfikacji, opasujące oblężone miasto. Głównymi elementami tych linii były palisady z wieżami obronnymi oraz rowy chronione zaostrzonymi palami lub wypełnione wodą.

Przez kilka dni obie armie galijskie przeprowadzały zsynchronizowane ataki z zewnątrz, jak i z samej Alezji na umocnienia rzymskie, jednak bezskutecznie. Największe ostatnie uderzenie 60 tysięcy wojowników z armii „zewnętrznej” połączone z jednoczesnym atakiem obrońców zdołało przełamać zewnętrzne linie umocnień i wedrzeć się w głąb obrony Rzymian. Ostatecznie i tym razem Galowie zostali jednak odrzuceni przez piechotę Cezara wspieraną przez jazdę germańską (rzekomo wpadli w panikę na widok czerwonego płaszcza Cezara, który osobiście interweniował w bitwie). Starcie zakończyło się wielkimi stratami po stronie Galów, siły odsieczy poszły w całkowitą rozsypkę. Wercyngetoryks stracił wówczas nadzieję na zwycięstwo. Cezar wystosował ultimatum, w którym zażądał oddania się w niewolę galijskiego wodza, obiecując jednocześnie darowanie życia jego wojownikom.

Następstwa

Wercyngetoryks uznał swą klęskę i ofiarował się za swój lud. Po upadku Alezji Rzymianie bez większych trudności stłumili ostatnie ogniska galijskiego oporu, Cezar zaś zwolnił i odesłał do domu jeńców. Następnie zawarto porozumienie z naczelnikami plemion galijskich o umiarkowanych trybutach na rzecz Rzymu. Przez ponad cztery stulecia Galia była jedną z najważniejszych i najbardziej „zromanizowanych”, a także najbogatszą (poza Egiptem) prowincją rzymskiego imperium.

Podbój Galii przez Rzymian uznawany jest za moment przełomowy w procesie ewolucji państwa rzymskiego ku jednemu z najpotężniejszych imperiów w dziejach. Cezar jako dożywotni dyktator zadbał o swój własny splendor i chwałę, organizując cztery triumfy. W najważniejszym z nich wziął udział więziony w klatce sam Wercyngetoryks, który później został uduszony. Dziś uważany jest za bohatera narodowego Francji.

Bibliografia

Źródła

• Gajusz Juliusz Cezar: Wojna galijska. Wrocław: Ossolineum, 1978.

Opracowania

• Gerard Walter: Cezar. Warszawa: PIW, 1983, seria: biograficzna. ISBN 83-06-02994-1.
• Aleksander Krawczuk: Gajusz Juliusz Cezar. Wrocław: Ossolineum, 1972.
• Jean Markale: Wercyngetoryks. Warszawa: PIW, 1988, seria: biograficzna. ISBN 978-83-06-01539-3.
• The Harper Encyclopedia of Military History. New York: Harper-Collins, 1993. ISBN 0-06-270056-1.
• Tomasz Romański: Alezja 52 r. p.n.e. Warszawa: Bellona, 2006, seria: Historyczne bitwy. ISBN 83-11-10538-3.