Bitwa pod Antoninem

Bitwa pod Antoninem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	8 sierpnia 1920
Miejsce	pod Antoninem
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	ofensywa Frontu Płd.-Zach.
Wynik	bitwa nierozstrzygnięta
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Juliusz Rómmel Siemion Budionny
Siły
1 Dywizja Jazdy 1 Armia Konna
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921 ^[1]

Bitwa pod Antoninem – walki polskiej 1 Dywizji Jazdy płk. Juliusza Rómmla z oddziałami sowieckiej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

W końcu lipca Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego planowało uderzenie na prawe skrzydło nacierających wojsk Michaiła Tuchaczewskiego. Do przeprowadzenia operacji zamierzano użyć także jednostek ściągniętych z Frontu Południowo-Wschodniego generała Edwarda Rydza-Śmigłego^[2]. Warunkiem sukcesu było wcześniejsze pobicie 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego w obszarze Brodów i Beresteczka^[3].

Po pięciu dniach bitwy, szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę polską. Jednak sytuacja na Froncie Północnym, a szczególnie upadek Brześcia, zmusiła Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego do przerwania bitwy^[4].

W tym czasie dowódca sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego Aleksander Jegorow nakazał 1 Armii Konnej Budionnego zdobyć Lwów. Jej dywizje wdarły się w słabo obsadzoną lukę między polskimi 2 i 6 Armią, a 7 sierpnia pod Szczurowicami sforsowały Styr. 6 i 14 Dywizja Kawalerii z 45 Dywizją Strzelców miały działać zaczepnie w kierunku na Radziechów–Chołojów–Dobrotwór–Kamionkę Strumiłową, zaś 4 i 11 Dywizja Kawalerii na Busk^[5]. Północne skrzydło 1 Armii Konnej osłaniała walcząca pod Łuckiem 24 Dywizja Strzelców, a południowe 45 Dywizja Strzelców^[6].

Działania opóźniające na tym kierunku prowadziła Grupa Operacyjna Jazdy generała Kazimierza Sawickiego^[7].

Walki pod Antoninem

Po bitwie pod Beresteczkiem i Brodami 1 Dywizja Jazdy płk. Juliusza Rómmla prowadziła działania opóźniające na linii Rudenko – Łąckie – Kulików. 8 sierpnia 14 pułk ułanów otrzymał bezpośrednio ze sztabu Grupy Operacyjnej Jazdy rozkaz odejścia z frontu i załadowania się na transporty kolejowe^[8]. O rozkazie nie został poinformowany ani dowódca dywizji, ani inni dowódcy pułków współdziałający na polu walki z 14 p.uł. Widząc odejście z pozycji obronnych szwadronów 14 p.uł, również dowódca 9 pułku ułanów dał komendę swoim pododdziałom do odejścia na zachód. W ślad za nim poszły inne pułki i opuściły wcześniej zajmowane stanowiska obronne. Tej kuriozalnej sytuacji nie wykrył przeciwnik i nie rozpoczął natarcia. Tylko dzięki temu płk Rómmel mógł interweniować i próbował uporządkować niezaplanowany odwrót swojej dywizji. Dalszymi działaniami planował kierować z folwarku Antonin. Tam też ześrodkował dywizjon 8 pułku ułanów mjr. Karola Rómmla^[8]. Tymczasem w oddziałach dywizji wybuchła panika. Szosą na Antonin pod naporem sowieckiej 14 Dywizji Kawalerii bezładnie wycofywały się przemieszane szwadrony 9., 12. i 11 pułku ułanów oraz artylerzyści 4 dywizjonu artylerii konnej. Tym razem Sowieci zauważyli zamieszanie w szeregach polskich i położyli ogień na skłębioną masę wojska, a do szarży szykowały się kozackie sotnie^[8][5].

Płk Rómmel bezskutecznie próbował opanować panikę. Przy sobie posiadał grupę około 50 oficerów i żołnierzy, a jedynym pułkiem, który w pełni zachował zdolność bojową był 1 pułk ułanów. Dowódca dywizji wysłał swojego szefa sztabu rtm. Stanisława Pragłowskiego, aby ten zbierał szwadrony w lesie za Antoninem, sam zaś, z zebraną pięćdziesięcioosobową grupą i 3 szwadronem 1 pułku ułanów, wykonał szarżę na Kozaków. Czerwonoarmiści nie przyjęli walki wręcz i wycofali się z pola bitwy, porzucając przy tym kilka taczanek. Szarżę ze stanowisk na skraju lasu wspierał dywizjon 8 pułku ułanów. W tym czasie udało się rtm. Pragłowskiemu uporządkować pułki i zorganizować obronę Radziechowa. Zgodnie z nowymi rozkazami, około 19:00 1 Dywizja Jazdy rozpoczęła dalszy odwrót w kierunku na Witków Nowy^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Franciszek Adam Arciszewski: Ostróg – Dubno – Brody. Walki 18 Dywizji Piechoty z konną armją Budiennego (1 lipca – 6 sierpnia 1920). Szkice. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy, 1923.
• Włodzimierz Nowak: Samhorodek – Komarów 1920. Walki jazdy polskiej z konnicą Budionnego, maj – wrzesień 1920. Warszawa: Bellona SA, 2010. ISBN 978-83-11-11897-3.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa lwowska 1920. Dokumenty operacyjne. T. 1. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2002. ISBN 83-7399-012-7.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.