Bitwa pod Barem (IV 1920)

Bitwa pod Barem
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	27 kwietnia 1920
Miejsce	Bar[a]
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	wyprawa kijowska
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Piotr Kończyc Iona Jakir
Siły
12 Dywizja Piechoty 52 pułk piechoty 45 Dywizja Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[2]

Bitwa pod Barem – walki polskiego 52 pułku piechoty kpt. Piotra Kończyca z oddziałami sowieckiej 45 Dywizji Strzelców, toczone w okresie pierwszej fazy operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie^[3][4]. Zgrupowane na froncie od Starej Uszycy nad Dniestrem po Prypeć trzy polskie armie uderzyły na wschód. Po stronie sowieckiej broniły się sowieckie 12 Armia Siergieja Mieżeninowa i 14 Armia Ijeronima Uborewicza, posiadające w swoim składzie siedem dywizji strzelców i jedną dywizję kawalerii^[5].

Główne uderzenie wykonywała 3 Armia marsz. Józefa Piłsudskiego. Wydzieliła ona ze swoich sił grupę operacyjną gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, która atakując po obu stronach szosy Zwiahel - Żytomierz, na froncie szerokości 60 km parła na Kijów^[6][7]. Na południe od grupy operacyjnej gen. Śmigłego działała 2 Armia gen. Antoniego Listowskiego. Armia ta uderzała w ogólnym kierunku na Berdyczów i Samhorodek^[5].

6 Armia gen. Wacława Iwaszkiewicza otrzymała zadanie rozbicia sił nieprzyjaciela zgrupowanych wzdłuż linii kolejowej Bar – Żmerynka. Na Bar maszerowała 12 Dywizja Piechoty płk. Mariana Żegoty-Januszajtisa, wzmocniona grupą płk. Leona Silickiego, w składzie 38 pułk piechoty i 4 pułk strzelców podhalańskich^[8].

Walki pod Barem

Rejonu Baru broniła sowiecka 45 Dywizja Strzelców posiadająca na swoich skrzydłach ukraińskie 3. i 2 Brygadę Strzelców Siczowych^[1]. Teren sprzyjał obrońcom. Do dwóch mostów na rzece przed Barem prowadziły od zachodu przez mokradła dwie drogi. Oba mosty i samo miasto obsadziła brygada strzelców, wzmocniona trzema bateriami artylerii. 25 kwietnia 12 Dywizja piechoty przerwała front sowiecki pod Bucniami. Jednak grupa płk. Leona Silickiego została zatrzymana pod Wasiutyńcami i nie zdołała obejść Baru od północnego wschodu. Dlatego dowódca dywizji płk Marian Żegota-Januszajtis zdecydował się na atak frontalny i skierował pod Bar 52 pułk piechoty, wzmocniony III dywizjonem 12 pułku artylerii polowej^[9].

Dowódca 52 pułku piechoty kpt. Piotr Kończyc zdecydował się na natarcie nocne. Na most zachodni miały uderzyć 6 i 8 kompania z plutonem saperów i plutonem działek piechoty, pod ogólnym dowództwem por. Witowskiego, a na wschodni 5 i 7 kompania z plutonem karabinów maszynowych ppor. Tomasika, pod ogólnym dowództwem por. Dyby. 10 kompania stanowiła odwód pierwszej grupy^[10]. 27 kwietnia około 0.30, po krótkim przygotowaniu artyleryjskim, kompanie ruszyły do natarcia^[1]. 6 kompania ppor. Marcina Nawrockiego, wzmocniona saperami, podeszła do samego mostu. Osłonę ogniową swoimi karabinami maszynowymi zapewnił por. Baran. Mimo silnego oddziaływania sowieckiej broni maszynowej, most został zdobyty, ale dalszy atak okazał się niemożliwy. Celem wzmocnienia natarcia, do walki weszła 8 kompania. W wyniku krwawych i zażartych walk udało się pierwszej grupie wejść do miasta^[11].

W tym samym czasie 7 kompania ppor. Budryka szturmowała wschodni most, a 5 kompania usiłowała kilkakrotnie uderzyć na miasto. W tej sytuacji dowódca grupy por. Dyba nakazał ponowne przygotowanie szturmu z wykorzystaniem ognia granatów karabinowych. W walce na bagnety i granaty ręczne udało się ostatecznie przejście przez most. Nad ranem rozpoczęto walki uliczne. Nieprzyjaciel stawiał silny opór, a polskie kompanie walczyły o każdy dom^[12]. Walki uliczne trwały do wczesnych godzin południowych. Po południu oddziały 45 Dywizji Strzelców wycofały się z miasta^[13].

Bilans walk

Walki o Bar zakończyły się zwycięstwem 52 pułku piechoty. Sowiecka 45 Dywizja Strzelców zmuszona została do odwrotu, a ukraińska 3 Brygada Strzelców Siczowych poddała się. Jednak walki pod Barem i czas potrzebny na rozbrojenie strzelców siczowych opóźniły o dwa dni ofensywę 6 Armii. Zdobyto 6 ckm-ów, składy żywności, amunicji i znaczną ilość sprzętu telefonicznego. Wzięto do niewoli kilkudziesięciu jeńców. Sukces militarny 52 pp przypłacił stratą 5 poległych i 93 rannych. Przeciwnik stracił 20 poległych i dużą liczbę rannych^[14][15].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Tadeusz Kutrzeba: Wyprawa kijowska 1920 roku. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1937.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Tadeusz Pawlik: Zarys historii wojennej 52-go pułku piechoty Strzelców Kresowych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Julian Stachiewicz: Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1925.
• Juliusz S. Tym: Operacja zaczepna Wojska Polskiego na Ukrainie (25 kwietnia – 11 maja 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, „Poza granicami współczesnej Polski”. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.