Bitwa pod Białowieżą (VII 1920)

Bitwa pod Białowieżą
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	27 lipca 1920
Miejsce	Białowieża
Terytorium	Polska
Przyczyna	ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Zdzisław Kostecki Witowt Putna
Siły
grupa gen.Zdzisława Kosteckiego II Brygada Piechoty 31 pułk piechoty 10 pułk ułanów 27 Dywizja Strzelców 81 Brygada Strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski
Wojna Polska 1918―1921^[1]

Bitwa pod Białowieżą – walki grupy gen. Zdzisława Kosteckiego i 56 pułku piechoty z sowiecką 27 Dywizją Strzelców Witowta Putny w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego^[2]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[3]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła jednak dalszy odwrót^[4]. Gen. Szeptycki wydał rozkaz dalszego odwrotu. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę, a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk^[5][6].
Dyrektywa Naczelnego Wodza z 18 lipca nakazywała: Przy zgrupowaniu na linii Niemna i Szczary należy wziąć pod uwagę, że lewe skrzydło musi być najsilniejsze, że musimy linię Niemna i Grodno koniecznie utrzymać. Utrata linii Niemna odkryłaby najkrótszy kierunek Warszawy i uniemożliwiłaby utrzymanie linii Narwi. Odepchnięcie naszych linii na Polesiu lub na Szczarze mniej szkodliwe^[5].
Właśnie na linii rzek Niemen i Szczara zamierzano powstrzymać marsz nieprzyjaciela, skoncentrować nad Bugiem zgrupowanie wojsk i uderzyć na lewe skrzydło frontu Tuchaczewskiego^[7].

21 lipca Sowieci sforsowali jednak Szczarę w rejonie obrony 18 pułku piechoty pod Rusakowem i przełamali polski front^[8], a spod Wołkowyska wycofała się grupa operacyjna generała Władysława Junga^[9].

Walki pod Białowieżą

26 lipca grupa gen. Kosteckiego w składzie II Brygada Piechoty Legionów, 31 pułk Strzelców Kaniowskich i 10 pułk ułanów obsadziła linię górnej Narwi na odcinku od Ogrodnik do Kraśnika Małego, zamykając drogi wiodące do Puszczy Białowieskiej i nawiązując za pomocą kawalerii łączność z 14 Wielkopolską Dywizją Piechoty pod Prużaną^[9][10]. W tym czasie sowiecka 27 Dywizja Strzelców Witowta Putny prowadziła pościg równoległy, a jej 81 Brygada Strzelców wyprzedziła oddziały polskie, o świcie 27 lipca sforsowała pod Ogrodnikami niebronioną Narew i ruszyła w głąb Puszczy Białowieskiej na Narewkę Małą i Leśną^[11]. Mająca bronić tego odcinka grupa płk. Kaliszka spóźniła się i nie była w stanie zorganizować skutecznej obrony. Grupa w wielkim nieładzie wycofała się do rejonu Nowosady - Dubiny^[11][10]. Z rejonu Ogrodnik i Leśnej oddziały sowieckie zaczęły obchodzić lewe skrzydło 3 pułku piechoty Legionów, rozwiniętego nad górną Narwią ^[11][12].

Pułk zaczął się cofać, pociągając za sobą inne oddziały grupy gen. Kosteckiego^[9]. Generał Zdzisław Kostecki z trudem opanował panikę w swoich oddziałach i dopiero pod Białowieżą udało mu się zorganizować obronę. Tam przekazał czasowo dowodzenie kapitanowi Władysławowi Czaplińskiemu i udał się do Hajnówki, aby nawiązać łączność z dowództwem grupy operacyjnej gen. Władysława Junga^[12]. W tym czasie silny atak sowiecki wyparł Polaków z Białowieży, a pododdziały zaczęły cofać się w kierunku na Hajnówkę^[9]. W celu wsparcia jednostek walczących pod Białowieżą, dowódca 4 Armii gen. Leonard Skierski skierował w ten rejon stojący w odwodzie pod Hajnówką 56 pułk piechoty. Wielkopolski pułk odbił Białowieżę, ale nie nawiązał łączności taktycznej z pułkami grupy gen. Kosteckiego. O 22.00, na rozkaz dowództwa 4 Armii, pułk opuścił Białowieżę i przeszedł do Kamieńca Litewskiego^[9].^[13]

Bilans walk

Oddziałom polskim nie udało się utrzymać Białowieży. W walkach poniesiono znaczne straty. 31 pułk piechoty stracił 20 zabitych i rannych, w tym ciężko rannego dowódcę 3 kompanii, ppor. Aleksandra Koźmińskiego^[13]. W 2 pułku piechoty Legionów zginęli dowódca II batalionu kpt. Konstanty Orzechowski i dowódca 6 kompanii por. Aleksander Przybyłko^[14].

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Feliks Libert: Zarys historii wojennej 31-go pułku Strzelców Kaniowskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Materiały do historii wojny 1918-1920 r. T. I/1 Bitwa Warszawska – Bitwa nad Bugiem 27 VII – 7 VIII 1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1935.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2004. ISBN 83-85621-46-6.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Józef Sitko: Zarys historji wojennej 2-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919-30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.