Bitwa pod Brdowem

Bitwa pod Brdowem
powstanie styczniowe
Ilustracja
Pomnik i krzyż w miejscu bitwy
Czas

29 kwietnia 1863

Miejsce

Nowiny Brdowskie

Terytorium

Królestwo Kongresowe

Wynik

zwycięstwo Rosjan

Strony konfliktu
powstańcy styczniowiImperium Rosyjskie
Dowódcy
ppłk Léon Young de Blankenheimgen. Apostoł Spirydonowicz Kostanda
Siły
5001500 (w tym kozacy),
2 armaty
Straty
68niewielkie
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904)
Mapa konturowa Guberni Królestwa Polskiego (1904), po lewej znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia52°19′32″N 18°43′53″E/52,325556 18,731389

Bitwa pod Brdowem – bitwa stoczona 29 kwietnia 1863 roku podczas powstania styczniowego, w okolicznych lasach w Nowinach Brdowskich.

Przebieg bitwy

Dowódcą liczącego 500 żołnierzy oddziału powstańców walczącego pod Brdowem był podpułkownik Léon Young de Blankenheim[1]. W okolicy obozowały także oddziały Seyfrieda i Oborskiego, które nie przyszły z pomocą walczącym[2].

Według rosyjskiego historyka Mikołaja Berga 29 kwietnia 1863 roku do stacjonującego o 4 wiorsty od lasu, w którym zatrzymali się powstańcy przybył jeden z niemieckich osadników, aby poinformować go o sile i rozłożeniu stacjonującego tam oddziału powstańczego[3]. Według samego osadnika przyczyną jego donosu było to, że Polacy uwiedli jego siostrę[3].

Według relacji walczących obóz powstańców został wczesnym rankiem ostrzelany z artylerii i zaatakowany. Powstańcy nie byli przygotowani do walki i dowódca miał ledwo zdążyć ustawić tyraliery[4][3]. Według powstańców nieład w ich szeregach miała również spowodować sosna, która spadła na nich, podcięta kulami armatnimi[3]. Prawe skrzydło oddziału powstańczego miało zostać wyparte z lasu na pole, ku mieście Brdów, gdzie miało zostać zaatakowane przez Kozaków, powstańcy kilkukrotnie podejmowali także ataki na bagnety[3]. Podczas próby przebicia się do miasta miał polec ppłk de Blankenheim[2]. Według innych relacji miał on zostać ranny, a następnie dobity przez Rosjan, którzy pchnęli go bagnetem ponad 34 razy, odcięto mu także palec na którym nosił pierścień, a według jeszcze innych również obie ręce[4][5]. Ci powstańcy, którym udało się dotrzeć do Brdowa, byli przez mieszkańców wyganiani, a nawet miejscowy ksiądz miał rozkazać im wrócić na pole bitwy[2].

W bitwie Rosjanie zdobyli trzy chorągwie, dwa obozy, zapasy żywności, 40 koni, 200 sztuk karabinów dalekonośnych i kilka karabinków. Uciekający powstańcy mieli także porzucić do 700 kos[3][6]. W bitwie poległ m.in. syn Karola Libelta – Karol, a do niewoli dostał się jego drugi syn – Pantaleon[5]. Według prasy poznańskiej w bitwie zginęło 68 (lub 70[7]) powstańców, a ponad 50 zostało rannych[6][8]. Większość ofiar stanowili ludzie młodzi – uczniowie i absolwenci wielkopolskich gimnazjów oraz studenci uczelni wyższych, najmłodszy poległy miał 15 lat[8]. Oprócz ppłk De Blankenheima zginęło także 4 innych Francuzów[9]. Po zakończeniu walki na polu bitwy Rosjanie zamordowali także Franciszka Złotnickiego – ojca jednego z powstańców, który przyjechał do Brdowa go odwiedzić, a po walce wraz z księdzem udał się na pole bitwy[9].

Zarówno według powstańców, jak i historyków rosyjskich, główną przyczyną klęski powstańców miało być nie pojawienie się na polu bitwy oddziału Seyfrieda, który najprawdopodobniej zazdrościł de Blankenheimowi zaufania, jakim darzył go Rząd Narodowy[4][2][3][6].

Upamiętnienie

W miejscu bitwy znajduje się pomnik i krzyż. Na cmentarzu w Brdowie znajduje się mogiła Karola Libelta - syna poznańskiego filozofa oraz wszystkich powstańców, którzy polegli w bitwie.

Przypisy

  1. Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, s. 146.
  2. a b c d Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, s. 148.
  3. a b c d e f g Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, s. 151.
  4. a b c Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, s. 149.
  5. a b Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, s. 150.
  6. a b c Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, s. 152.
  7. Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, s. 154.
  8. a b Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, s. 153.
  9. a b Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, s. 155.

Bibliografia

  • Teresa Ciążkowska, Zarys historyczny Bitwy pod Brdowem, Brdów 1958.
  • Dariusz Racinowski, Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, „Rocznik Kolski”, 2, Koło: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Kole, 2009, ISSN 1898-1607.

Media użyte na tej stronie

Legenda miejsce bitwy.svg
Symbol miejsca bitwy do legendy mapy
Gubernia Królestwa Polskiego 1904 mapa lokalizacyjna.svg
Autor: Paweł Ziemian, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Królestwa Polskiego (wg mapy z 1904)
  • N: 56.00° N
  • S: 49.50° N
  • W: 16,09° E
  • E: 25.34° E
Bugaj - pomnik.jpg
Autor: Kolanin, Licencja: CC BY 3.0
Pomnik Younga de Blankenheima w Bugaju