Bitwa pod Brdowem

Bitwa pod Brdowem

powstanie styczniowe
Pomnik i krzyż w miejscu bitwy
Czas	29 kwietnia 1863
Miejsce	Nowiny Brdowskie
Terytorium	Królestwo Kongresowe
Wynik	zwycięstwo Rosjan
Strony konfliktu
powstańcy styczniowi Imperium Rosyjskie
Dowódcy
ppłk Léon Young de Blankenheim † gen. Apostoł Spirydonowicz Kostanda
Siły
500 1500 (w tym kozacy), 2 armaty
Straty
68 niewielkie
Położenie na mapie Guberni Królestwa Polskiego (1904) miejsce bitwy
52°19′32″N 18°43′53″E/52,325556 18,731389

Bitwa pod Brdowem – bitwa stoczona 29 kwietnia 1863 roku podczas powstania styczniowego, w okolicznych lasach w Nowinach Brdowskich.

Przebieg bitwy

Dowódcą liczącego 500 żołnierzy oddziału powstańców walczącego pod Brdowem był podpułkownik Léon Young de Blankenheim^[1]. W okolicy obozowały także oddziały Seyfrieda i Oborskiego, które nie przyszły z pomocą walczącym^[2].

Według rosyjskiego historyka Mikołaja Berga 29 kwietnia 1863 roku do stacjonującego o 4 wiorsty od lasu, w którym zatrzymali się powstańcy przybył jeden z niemieckich osadników, aby poinformować go o sile i rozłożeniu stacjonującego tam oddziału powstańczego^[3]. Według samego osadnika przyczyną jego donosu było to, że Polacy uwiedli jego siostrę^[3].

Według relacji walczących obóz powstańców został wczesnym rankiem ostrzelany z artylerii i zaatakowany. Powstańcy nie byli przygotowani do walki i dowódca miał ledwo zdążyć ustawić tyraliery^[4][3]. Według powstańców nieład w ich szeregach miała również spowodować sosna, która spadła na nich, podcięta kulami armatnimi^[3]. Prawe skrzydło oddziału powstańczego miało zostać wyparte z lasu na pole, ku mieście Brdów, gdzie miało zostać zaatakowane przez Kozaków, powstańcy kilkukrotnie podejmowali także ataki na bagnety^[3]. Podczas próby przebicia się do miasta miał polec ppłk de Blankenheim^[2]. Według innych relacji miał on zostać ranny, a następnie dobity przez Rosjan, którzy pchnęli go bagnetem ponad 34 razy, odcięto mu także palec na którym nosił pierścień, a według jeszcze innych również obie ręce^[4][5]. Ci powstańcy, którym udało się dotrzeć do Brdowa, byli przez mieszkańców wyganiani, a nawet miejscowy ksiądz miał rozkazać im wrócić na pole bitwy^[2].

W bitwie Rosjanie zdobyli trzy chorągwie, dwa obozy, zapasy żywności, 40 koni, 200 sztuk karabinów dalekonośnych i kilka karabinków. Uciekający powstańcy mieli także porzucić do 700 kos^[3][6]. W bitwie poległ m.in. syn Karola Libelta – Karol, a do niewoli dostał się jego drugi syn – Pantaleon^[5]. Według prasy poznańskiej w bitwie zginęło 68 (lub 70^[7]) powstańców, a ponad 50 zostało rannych^[6][8]. Większość ofiar stanowili ludzie młodzi – uczniowie i absolwenci wielkopolskich gimnazjów oraz studenci uczelni wyższych, najmłodszy poległy miał 15 lat^[8]. Oprócz ppłk De Blankenheima zginęło także 4 innych Francuzów^[9]. Po zakończeniu walki na polu bitwy Rosjanie zamordowali także Franciszka Złotnickiego – ojca jednego z powstańców, który przyjechał do Brdowa go odwiedzić, a po walce wraz z księdzem udał się na pole bitwy^[9].

Zarówno według powstańców, jak i historyków rosyjskich, główną przyczyną klęski powstańców miało być nie pojawienie się na polu bitwy oddziału Seyfrieda, który najprawdopodobniej zazdrościł de Blankenheimowi zaufania, jakim darzył go Rząd Narodowy^[4][2][3][6].

Upamiętnienie

W miejscu bitwy znajduje się pomnik i krzyż. Na cmentarzu w Brdowie znajduje się mogiła Karola Libelta - syna poznańskiego filozofa oraz wszystkich powstańców, którzy polegli w bitwie.

Przypisy

Bibliografia

• Teresa Ciążkowska, Zarys historyczny Bitwy pod Brdowem, Brdów 1958.
• DariuszD. Racinowski DariuszD., Bitwa pod Brdowem – 29 kwietnia 1863 roku – we wspomnieniach i relacjach powstańców oraz w ówczesnej prasie, „Rocznik Kolski”, 2, Koło: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Kole, 2009, ISSN 1898-1607 .