Bitwa pod Butowcami

Bitwa pod Butowcami

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	2 lipca 1920
Miejsce	pod Butowcami[a]
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	ofensywa Frontu Płd.-Zach.
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Józef Kramczyński Grigorij Kotowski
Siły
144 pułk piechoty 6 pułk ułanów BK Kotowskiego
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[2]

Franciszek Arciszewski, Ostróg – Dubno – Brody. Walki 18 Dywizji Piechoty z konną armją Budiennego^[3]

Bitwa pod Butowcami – walki polskiego 144 pułku piechoty i szwadronu 6 pułku ułanów z sowiecką Brygadą Kawalerii Kotowskiego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

26 maja na Ukrainie wojska sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego przeszły do ofensywy, a już 5 czerwca trzy dywizje sowieckiej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego przełamały trwale polski front na odcinku obrony grupy gen. Jana Sawickiego^[4][5].

10 czerwca odwrót spod Kijowa w kierunku na Korosteń rozpoczęła polska 3 Armia^[6], 16 czerwca dotarła do Uszy^[7], a 22 czerwca większość sił posiadała już na Uborci^[8]. W ostatnich dniach czerwca poszczególne związki operacyjne Frontu Ukraińskiego, dowodzonego już przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, ugrupowane były w następujący sposób: Armia Ukraińska gen. Michajła Omelianowicza-Pawlenki skupiona była nad Dniestrem, w kierunku granicy z Rumunią, 6 Armia gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego zajmowała odcinek frontu Dniestr–Chmielnik–Lubar, nowo sformowana 2 Armia gen. Kazimierza Raszewskiego znajdowała się na linii rzek Słucz i Horyń, a 3 Armia gen. Edwarda Rydza-Śmigłego rozlokowana była nad Uborcią^[9][10].

27 czerwca 1 Armia Konna przełamała polską obronę na Słuczy, na południe od Zwiahla, na odcinku bronionym przez I Brygadę Piechoty (rez.). Kawaleria Budionnego wdarła się w lukę między lewym skrzydłem 6 Armii a grupą gen. Leona Berbeckiego z 2 Armii^[11]. 28 czerwca padł Korzec, a 3 Dywizja Piechoty Legionów wycofała się za Horyń^[12]. 29 czerwca dowództwo polskiego Frontu Ukraińskiego przygotowało plan uderzenia na sowiecką 1 Armię Konną. Uderzyć miały jednocześnie 1. i 3 Dywizja Piechoty Legionów oraz 6 Dywizja Piechoty^[12]. Szczególne zadanie otrzymała 18 Dywizja Piechoty gen. Franciszka Krajowskiego. Miała ona doścignąć jazdę Budionnego i związać ją walką^[13]. Polski plan pobicia 1 Armii Konnej pod Korcem nie powiódł się i 2 lipca strona polska zaniechała działań ofensywnych w tym rejonie^[12].

Walki pod Butowcami

Szykując się do pościgu za 1 Armią Konną, gen. Franciszek Krajowski koncentrował pułki swojej 18 Dywizji Piechoty w rejonie Starokonstantynowa. Ubezpieczenie postoju stanowiły rozmieszczony w Butowcach liczący około 200 żołnierzy III batalion 144 pułku piechoty por. Józefa Kramczyńskiego i szwadron 6 pułku ułanów^[1]. 2 lipca piechota obsadziła wzgórze nr 337, a szwadron prowadził działania patrolowe^[14]. Pod Lisińcami^[b] ułani starli się z pułkiem kawalerii brygady Kotowskiego, ponieśli straty i zostali zmuszeni do wycofania się w kierunku na Butowce^[15]. Sowiecka kawaleria ruszyła w pościg i wjechała wprost pod lufy broni maszynowej III/144 pułku piechoty. Przeciwnik próbował wycofać ciągnione za kawalerią armaty, ale wówczas na skłębioną na szosie kolumnę szarżował szwadron 6 pułku ułanów. Pułk sowiecki został rozproszony, a polscy ułani wzięli do niewoli kilkudziesięciu jeńców i zdobyli dwa działa^[1][c]. O 19.00 Kotowski zdecydował się na atak spieszonej kawalerii, wsparty oddziałem konnym. Około 700 osobowy oddział szturmowy nie zdołał przełamać obrony polskich piechurów i ułanów^[1].

W nocy z 2 na 3 lipca dowódca 18 Dywizji Piechoty nakazał przesunięcie pozostałych batalionów 144 pułku piechoty na wzgórze nr 337, dowódca XXXVI Brygady Piechoty gen. Mieczysław Linde otrzymał rozkaz nawiązania łączności taktycznej ze 144 pp poprzez zajęcie Gubczy^[d], a 6 pułk ułanów został przesunięty na Czerniatyn Bol w celu zabezpieczenia lewego skrzydła zgrupowania^[16].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Franciszek Adam Arciszewski: Ostróg – Dubno – Brody. Walki 18 Dywizji Piechoty z konną armją Budiennego (1 lipca – 6 sierpnia 1920). Szkice. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy, 1923.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Ferdynand Mazaraki: Zarys historji wojennej 71-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
• Lech Wyszczelski: Kijów 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2008. ISBN 978-83-11-11431-9.