Bitwa pod Ciełuszkami

Bitwa pod Ciełuszkami
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	25 sierpnia 1920
Miejsce	pod Cieloszką
Terytorium	Polska
Przyczyna	operacja warszawska (pościg)
Wynik	zwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Siły
57 pułk piechoty oddziały 15 Armii
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1]

Bitwa pod Ciełuszkami^[a] – walki polskiego 57 pułku piechoty wielkopolskiej ppłk. Arnolda Szyllinga z oddziałami sowieckiej 15 Armii w czasie pościgu prowadzonego w ramach operacji warszawskiej.

Sytuacja ogólna

4 lipca 1920 ruszyła II ofensywa sowieckiego Frontu Zachodniego pod hasłem: Na zachodzie ważą się losy wszechświatowej rewolucji – po trupie Polski wiedzie droga do wszechświatowego pożaru... Na Wilno – Mińsk – Warszawę – marsz!^[5][6]. W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy czerwonoarmistów Michaiła Tuchaczewskiego^[7][8]. Kolejne próby zatrzymania wojsk sowieckich prących na zachód nie przynosiły spodziewanych rezultatów. Obchodzący ugrupowanie obronne od północy 3 Korpus Kawalerii Gaja wymuszał dalszy odwrót wojsk polskich^[9]. Tempo natarcia wojsk sowieckich, jak na owe czasy, wydawało się oszałamiające i wynosiło około 20–30 kilometrów na dobę^[10]. Wojsko Polskie traciło kolejno „linię dawnych okopów niemieckich”, linię Niemna i Szczary^[11], czy wreszcie linię Bugu^[12][13][14]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła^[15]. W godzinach wieczornych 6 sierpnia Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego wydało rozkaz do przegrupowania i reorganizacji wojsk^[16].

16 sierpnia ruszyła kontrofensywa znad Wieprza^[17]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie^[18].

Walki pod Ciełuszkami

24 sierpnia, prowadzący pościg za nieprzyjacielem, III batalion 57 pułku piechoty wzmocniony baterią 14 pułku artylerii polowej dotarł do Nowogrodu^[2]. Tu dowódca pułku udokładnił zadanie i batalion pomaszerował dalej wzdłuż Pisy w kierunku szosy Kolno – Myszyniec. Odpoczynek nocny zorganizowano w Cieciorach. Następnego dnia batalion już szosą skierował się na Myszyniec. Jego ubezpieczenia wykryły w rejonie Ciełuszek obsadzone przez sowiecką piechotę okopy z czasów I wojny światowej. Batalion z marszu uderzył na przygotowujących obronę Sowietów i wykorzystując zaskoczenie, pobił ich. Polskich żołnierzy w szturmie wspomogła miejscowa ludność. Na podstawie zeznań jeńców ustalono, że sowiecki oddział stanowił zlepek żołnierzy z kilku dywizji 15 Armii^[3]. Po bitwie batalion pomaszerował w kierunku na Mały Płock^[2].

Bilans walk

W czasie bitwy pod Ciełuszkami 57 pułk piechoty wziął do niewoli kilkuset jeńców, zdobył pięć dział i trzynaście ckm^[3][2].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Leon Karczewski: Zarys historji wojennej 57-go pułku piechoty wielkopolskiej. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Tadeusz Kołaczyński (oprac.), Jerzy Ciepielowski (oprac.): 14 Dywizja Piechoty – 1-sza Dywizja Strzelców Wielkopolskich – w wojnie i pokoju. Poznań: Drukarnia Techniczna, 1937.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914–1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium z polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa Warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Warszawa: Rytm, 1996. ISBN 83-86678-37-2.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lech Wyszczelski: Wojsko Polskie w latach 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2006. ISBN 83-89729-56-3.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w 1920. Wspomnienia i rozważania. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1990. ISBN 83-11-07841-6.