Bitwa pod Czarnym Ostrowem (1920)

Bitwa pod Czarnym Ostrowem
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	5–6 lipca 1920
Miejsce	pod Czarnym Ostrowem
Terytorium	Ukraińska Republika Ludowa
Przyczyna	ofensywa Frontu Płd.-Zach.
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Jerzy Woyzbun
Siły
5 pułk ułanów 8 Dywizja Kawalerii
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921 ^[1]

Marian Kukiel,
Bitwa pod Wołoczyskami ^[2]

Bitwa pod Czarnym Ostrowem – walki polskiego 5 pułku ułanów z oddziałami sowieckiej 8 Dywizji Kawalerii toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

26 maja na Ukrainie wojska sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego przeszły do ofensywy, a już 5 czerwca trzy dywizje sowieckiej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego przełamały trwale polski front pod Samhorodkiem na odcinku obrony grupy gen. Jana Sawickiego ^[3][4]. 10 czerwca odwrót spod Kijowa w kierunku na Korosteń rozpoczęła polska 3 Armia^[5]. W ostatnich dniach czerwca poszczególne związki operacyjne Frontu Ukraińskiego, dowodzonego już przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, ugrupowane były w następujący sposób: Armia Ukraińska gen. Michajła Omelianowicza-Pawlenki skupiona była nad Dniestrem, w kierunku granicy z Rumunią, 6 Armia gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego zajmowała odcinek frontu Dniestr–Chmielnik–Lubar, nowo sformowana 2 Armia gen. Kazimierza Raszewskiego znajdowała się na linii rzek Słucz i Horyń, a 3 Armia gen. Edwarda Rydza-Śmigłego rozlokowana była nad Uborcią^[6][7].

4 lipca oddziały sowieckiej 14 Armii przełamały polską obronę pod Barem i wyszły na tyły 6 Armii^[8].

Walki pod Czarnym Ostrowem

Na przełomie czerwca i lipca szwadron zapasowy 5 pułku ułanów osłaniał linię kolejową Derażnia – Żmerynka. 5 lipca pododdziały 5 pułku ułanów ładowały się na transport kolejowy i odjeżdżały do Garwolina^[a] Ponieważ zabrakło parowozów, ostatni eszelon, liczący około 70 ludzi i 80 koni, pozostał na stacji^[9]. W tym dniu, tuż przed północą, silny oddział 8 Dywizji Kawalerii Czerwonych Kozaków, prowadzący zagon na tyły polskiej 6 Armii, zaatakował biwakujący na stacji polski pododdział, dowodzony przez ppor. Jerzego Woyzbuna^[10]. Wykorzystując ogień kilkunastu karabinów maszynowych i artylerii, Kozacy przystąpili w szyku spieszonym do natarcia. Młodzi polscy ułani nie dali się zaskoczyć i atak został odparty. Nie udało się uratować koni stłoczonych w wagonach, na które to Sowieci położyli zmasowany ogień. Kolejne uderzenie Sowieci przeprowadzili już rano następnego dnia. Po raz kolejny artyleria ostrzelała stację, a na polski pododdział wykonywano szarże. I te ataki zostały odparte z bliskiej odległości^[9].

Podporucznik Woyzbun uznał jednak, że transport jest nie do uratowania i około 9.30 zarządził odwrót wzdłuż toru kolejowego. Wycofywano się w permanentnej walce, osłaniając się ogniem dwóch ciężkich karabinów maszynowych. Po południu szwadron osiągnął bronioną przez inne oddziały polskie stację Wojtowce, skąd nazajutrz odjechał do Garwolina^[10].

6 lipca inny oddział sowieckiej 8 Dywizji Kawalerii, działając wzdłuż linii kolejowej Płoskirów – Wołoczyska, uderzył kilka kilka kilometrów od Czarnego Ostrowa na pociąg sztabowy armii URL. Załoga pociągu odparła atak Kozaków, ale obie strony poniosły znaczne straty. Zginął między innymi kwatermistrz generalny, płk Jewhen Myszkowski^[11].

Bilans walk

Walka pod Czarnym Ostrowem o kilka o kilka godzin opóźniła marsz części 8 Dywizji Kawalerii na tyły 6 Armii. Straty polskie to 14 poległych i dwudziestu rannych^[9].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Marian Kukiel: Bitwa pod Wołoczyskami: (11-24 lipca 1920). Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy, 1923, seria: Studja Taktyczne z Historji Wojen Polskich 1918 – 21, Tom I.
• Tadeusz Nowiński: Zarys historji wojennej 5-go pułku ułanów zasławskich. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski, Andrij Rukkas: Polska – Ukraina 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Volumen”, 2017. ISBN 978-83-64708-29-9.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
• Lech Wyszczelski: Kijów 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2008. ISBN 978-83-11-11431-9.