Bitwa pod Dyneburgiem (1920)

Bitwa pod Dyneburgiem
Wojna polsko-bolszewicka
Łotewska wojna o niepodległość
Ilustracja
Polskie czołgi FT-17 z 1 Pułku Czołgów pod Dyneburgiem
Czas

3–25 stycznia 1920

Miejsce

Dyneburg i okolice

Terytorium

Łotwa

Przyczyna

chęć utworzenia bezpośredniej komunikacji polsko-łotewskiej,
okupacja Dyneburga przez wojska sowieckie

Wynik

zwycięstwo polsko-łotewskie

Strony konfliktu
 II Rzeczpospolita
 Łotwa
 Rosyjska FSRR
 Łotewska SRR
Dowódcy
Edward Śmigły-RydzWładimir Gittis
Siły
ok. 40 000 żołnierzy
ok. 25 czołgów
n/n
Położenie na mapie Łotwy
Mapa konturowa Łotwy, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia55°53′N 26°32′E/55,883333 26,533333
Otton Laskowski (red.)
Encyklopedja wojskowa, T. 2[1]
Warta polska w forcie dźwińskim po jego zdobyciu; 1920

Bitwa pod Dyneburgiem (operacja Zima, operacja dyneburska, wyprawa dyneburska) – bitwa wojsk polsko-łotewskich z Armią Czerwoną, stoczona w styczniu 1920 w rejonie miasta Dyneburg nad Dźwiną, zakończona jego zdobyciem.

Tło bitwy

We wrześniu 1919 wojska generała Śmigłego-Rydza, wchodzące w skład Frontu Litewsko-Białoruskiego, podeszły pod Dyneburg i po miesięcznych walkach wyparły bolszewików za Dźwinę.

Były to tereny łotewskie okupowane przez bolszewicką 15 Armię. Wojsko Polskie stanęło przed dylematem, jeśli bolszewikom udałoby się tam utrzymać, umocniliby łączność między 15 a 16 Armią, od lutego walczącą z Polakami. Gdyby miasto zdobyły wojska generała von der Goltza, umocniłyby niepożądane przez rząd polski wpływy niemieckie w państwach bałtyckich. W związku z tym jedynym korzystnym dla Polski wyjściem był sojusz wojskowy z Łotwą. Dnia 30 grudnia 1919 roku podczas rozmów w Rydze osiągnięto porozumienie, na mocy którego Wojsko Polskie miało pomóc Łotyszom w ich walce z Sowietami. Jednymi z pozytywnych, poza politycznymi, efektów tych działań, miały być korzyści operacyjne w postaci skrócenia frontu wschodniego poprzez zwinięcie długiego jego odcinka przebiegającego wzdłuż Dźwiny i oparcie lewego skrzydła polskiego o sprzymierzoną armię łotewską[2].

Pierwotny termin rozpoczęcia Operacji Zima to 15 grudnia, lecz nie został wykonany z kilku powodów:

  • nie istniała bezpośrednia komunikacja polsko-łotewska (przeszkodą byli bolszewicy i Litwini)
  • rząd łotewski nie przedstawił planów współdziałania
  • rząd łotewski obawiał się, że Polacy łotewscy zechcą przyłączyć tereny dawnych Inflant polskich do Rzeczypospolitej
  • wojsko łotewskie nie chciało podporządkować się polskim rozkazom.

Dopiero 30 grudnia osiągnięto porozumienie i wyznaczono termin operacji na początek stycznia[3].

Zestawienie sił

  • Wojska polsko-łotewskie
    • Grupa Operacyjna generała Śmigłego-Rydza (1 i 3 Dywizja Piechoty Legionów) – około 30 tysięcy żołnierzy polskich
    • 3 Dywizja Piechoty – około 10 tysięcy żołnierzy łotewskich
    • 2 kompania czołgów z 1 pułku czołgów – około 25 czołgów.
  • Armia Czerwona dowodzona przez ppłk. Augusta Korka[2]
    • część 15 Armii – liczebność nieznana.

Przebieg

Operacja rozpoczęła się 3 stycznia, gdy jednostki polskie (3 Dywizja Piechoty i część 1), przy mrozie około -35 stopni Celsjusza i obfitych opadach śniegu, sforsowały zamarzniętą Dźwinę i mimo ciężkich walk szybko zdobyły miasto, jednak za cenę dział, pod którymi w czasie transportu załamał się lód. Część formacji 1 Dywizji Piechoty w tym czasie (7 stycznia) w Wyszkach hamowało odsiecz, rozbijając siły sowieckie zdążające na pomoc oddziałom Armii Czerwonej. Załoga Dyneburga (wśród niej również strzelcy łotewscy) wycofała się w stronę pozycji łotewskich, gdzie się poddała. Następnie połączone wojska ruszyły dalej, pod koniec stycznia osiągając linię DryssaJezioro OświejskieŚwiniucha. W ten sposób sprzymierzone armie – polska i łotewska, opanowały całą Łatgalię, wypierając stamtąd okupujące ją dotychczas wojska sowieckie. Jednocześnie 30 stycznia 1920 r., po miesiącu tajnych rokowań pomiędzy Sowietami a Łotwą zawarty został rozejm. Stąd też w pierwszych dniach lutego ostatecznie przerwano działania zbrojne, a ostatnią operacją było zajęcie przez nieświadome zawieszenia broni oddziały polskie, rejonu leżącego na wschód od Dryssy[2]. Wtedy polskie dywizje wycofały się za Dźwinę, a na ich miejsce weszły oddziały łotewskie (z wyjątkiem dyneburskiej cytadeli, w której polska załoga stacjonowała do lipca, gdy wobec ofensywy Frontu Zachodniego zagroziło jej odcięcie).

Rezultat

Odbicie miasta przez wojska polsko-łotewskie przyniosło następujące korzyści:

  • nawiązano bezpośrednie kontakty między II RP a Łotwą
  • skrócono front polsko-bolszewicki nad Dźwiną
  • podwyższono morale żołnierzy polskich, znudzonych stagnacją na froncie.

Upamiętnienie

Przypisy

Bibliografia

  • Norman Davies: Orzeł Biały, Czerwona Gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Znak, 2006. ISBN 83-240-0749-0.
  • Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. II. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1932.
  • Tomasz Paluszyński: Walka o niepodległość Łotwy 1914-1921. Warszawa: Bellona, 1999. ISBN 83-11-08959-0.
  • Mieczysław Wrzosek: Wojny o granice Polski Odrodzonej. Wiedza Powszechna, 1992. ISBN 83-214-0752-8.
  • Piotr Zarzycki: 3 Pułk Artylerii Ciężkiej im. Króla Stefana Batorego. Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 28. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1993. ISBN 83-85621-25-3.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1919–1928).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 1919-13 grudnia 1927 ustanowiona ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 1919 r. Nr 69, poz. 416. Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "crimson" (#D91E3D, karmazyn). Proporcje 5:8.
Flag of the Latvian Socialist Soviet Republic (1918–1920).svg
Latvijas Sociālistiskās Padomju Republikas karogs, 1919-1920
Battle icon active (rifles).svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst
Ft17 dyneburg8.jpg
Czołgi FT-17 z polskiego 1 Pułku Czołgów podczas bitwy pod Dyneburgiem.
Warta polska w forcie dźwińskim po jego zdobyciu 1920 NAC 1-H-373.jpg
Wojna polsko-radziecka. Warta polska w forcie dźwińskim po jego zdobyciu; 1920. Widoczny fragment zewnętrznej elewacji budowli oraz most prowadzący do bramy twierdzy. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-H-373
Jozef Pilsudski memorial plaque in Daugavpils1.JPG
Autor: Alma Pater, Licencja: CC BY-SA 3.0
Memorial plaque in Daugavpils (in this building at the corner of Krišjāņa Valdemāra and Ģimnāzijas ielas Józef Piłsudski held a conference with Janis Balodis, Latvian general, 1920)
Flag of Poland (1919–1927).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 1919-13 grudnia 1927 ustanowiona ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 1919 r. Nr 69, poz. 416. Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "crimson" (#D91E3D, karmazyn). Proporcje 5:8.
Bój pod Dyneburgiem 31.XII.1919-4.I.1920 (EWL T.2).png
Bój pod Dyneburgiem 31.XII.1919 – 4.I.1920. Położenie 3.I.1920.