Bitwa pod Fragą (1920)

Bitwa pod Fragą

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	14–15 września 1920
Miejsce	pod Fragą
Terytorium	Polska
Przyczyna	bitwa wołyńsko-podolska
Wynik	zwycięstwo 51 pp
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Roman Witorzeniec
Siły
51 pułk piechoty 123 BS
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1]

Ugrupowanie polskiej 6 Armii i sowieckiej 14 Armii tuż przed ofensywą

Bitwa pod Fragą – część wielkiej bitwy wołyńsko-podolskiej; walki polskiego 51 pułku piechoty Strzelców Kresowych mjr. Romana Witorzenieca z sowiecką 123 Brygadą Strzelców w czasie ofensywy jesiennej wojsk polskich na Ukrainie w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

2 września, jeszcze w czasie walk pod Zamościem, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zdecydowało, iż 3. i 6 Armie, po stosownym przegrupowaniu, około 10 września podejmą większą akcję zaczepną w kierunku wschodnim celem „nie tylko odrzucenia nieprzyjaciela poza granice Małopolski, lecz także rozbicia i zdezorganizowania jego sił tak, aby później można było utrzymać front przy użyciu słabych sił własnych"^[2]. 6 Armia gen. Roberta Lamezan-Salinsa miała rozbić nieprzyjaciela znajdującego się między rzekami Gniła Lipa i Zbrucz, spychając go w kierunku północno-wschodnim w rejon działań 3 Armii, przy jednoczesnym odcięciu mu dróg odwrotu na Tarnopol^[3].

12 Dywizja Piechoty gen. Mariana Januszajtisa-Żegoty od 2 września walczyła o przeprawę na Gniłej Lipie pod Wołkowem. W dniach 10–14 września została zluzowana przez 4 Dywizję Piechoty i przeszła na południe w rejon Rohatyna, zajmując stanowiska wyjściowe do planowanej kontrofensywy^[4]. 12 września sowieckie 8 Dywizja Kawalerii i 41 Dywizja Strzelców wyparły z Rohatyna 52 pułk piechoty Strzelców Kresowych, sforsowały Gniłą Lipę i rozwijając powodzenie ruszyły na Knihinicze^[5].

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
dowództwo 12 Dywizji Piechoty	gen. Marian Januszajtis-Żegota	6 Armia
⇒ 51 pułk piechoty	mjr Roman Witorzeniec	12 Dywizja Piechoty
⇒ baterie 12 pułku artylerii polowej
Armia Czerwona
dowództwo 41 Dywizji Strzelców	komdyw. Żan Zonberg	14 Armia
⇒123 Brygada Strzelców		41 Dywizja Strzelców

Walki pod Fragą

13 września wzmocniona sowiecka 123 Brygada Strzelców, licząca około 1800 „bagnetów”, 600 „szabel” i trzy baterie artylerii, zajęła Podkamień i Łysą Górę pod Fragą^[6]. W tym czasie nad Świrzem trwała koncentracja oddziałów 12 Dywizji Piechoty. Przyczółek mostowy Knihinicze obsadził 53 pułk piechoty Strzelców Kresowych, a zluzowany pod Wołkowem 51 pułk piechoty został skierowany pod Fragę^[5].

14 września ogólną ofensywę rozpoczęła polska 6 Armia^[7]. Rano o 5.00 12 Dywizja Piechoty gen. Mariana Januszajtisa-Żegoty, działając dwiema kolumnami, przeszła do natarcia. XXIV Brygada Piechoty w składzie 51. i 54 pułk piechoty z rejonu Fraga - Podborze uderzyła na Podkamień - Podgrodzie; akcję tę wspierały baterie I/12 pap, ostrzeliwując klasztor Fragę i Łysą Górę, a baterie II dywizjonu Podkamień i Podgrodzie^[8]. W tym dniu 51 pułk piechoty Strzelców Kresowych uderzył na Łysą Górę oraz Fragę i opanował je^[5]. Działania piechoty wspierała bateria 12 pułku artylerii polowej, niszcząc „ogniem na wprost” stanowiska sowieckiej broni maszynowej. 5 i 7 kompanie pułku obsadziły klasztor na Łysej Górze i stąd ostrzeliwały cofające się na Świrz kolumny czerwonoarmistów.

O świcie 15 września zaatakowali Sowieci. Pod osłoną gęstej porannej mgły, bez przygotowania artyleryjskiego, uderzyli na stanowiska zajmowane przez II batalion 51 pp. Zaskoczony polski pododdział wycofał się. Zareagował dowódca pułku mjr Roman Witorzeniec, wprowadzając do walki odwodową 6 kompanię. Wtedy już II batalion całością sił, wspierany skutecznie przez baterie artylerii 12 pap, przeszedł do kontrataku. Po południu Polacy odzyskali utracone pozycje i z powodzeniem odparli szarże sowieckiej kawalerii. Wieczorem 51 pp sforsował Gniłą Lipę i uchwycił przyczółek na wschodnim brzegu^[5].

Bilans walk

Zdobycie przyczółka umożliwiło oddziałom 12 Dywizji Piechoty gen. Mariana Januszajtisa-Żegoty odbicie Rohatyna^[5].

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa Wołyńsko–Podolska. Dokumenty operacyjne. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2014. ISBN 7988373996021.
• Stanisław Turek: Zarys historii wojennej 12-go Kresowego pułku artylerii polowej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Leopold Weber: Zarys historii wojennej 51-go pułku Strzelców Kresowych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.