Bitwa pod Holendrami

Bitwa pod Holendrami
Wojna polsko-bolszewicka
Czas27–28 kwietnia 1920
Miejscepod Holendrami[a]
TerytoriumUkraińska Republika Ludowa
Przyczynawyprawa kijowska
Wynikzwycięstwo Polaków
Strony konfliktu
 Polska Rosyjska FSRR
Dowódcy
Antoni SzyllingIwan Dubowoj
Siły
13 Dywizja Piechoty
44 pułk piechoty
44 Dywizja Strzelców
Straty
32 poległych i 113 rannych123 poległych i kilkuset rannych, ponad 3000 jeńców, 14 dział i około 200 ckm
brak współrzędnych
Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Holendrami
Gen. Julian Stachiewicz, Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie [2]
Stanisław Bobrowski, Zarys historii wojennej 44 pułku Strzelców Kresowych[3]

Bitwa pod Holendrami – walki polskiego 44 pułku piechoty mjr. Antoniego Szyllinga z oddziałami sowieckiej 44 Dywizji Strzelców Iwana Dubowoja, toczone w okresie operacji kijowskiej w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

25 kwietnia rozpoczęła się polska ofensywa na Ukrainie[4][5]. Zgrupowane na froncie od Starej Uszycy nad Dniestrem po Prypeć trzy polskie armie uderzyły na wschód. Po stronie sowieckiej broniły się 12 Armia Siergieja Mieżeninowa i 14 Armia Ijeronima Uborewicza, posiadające w swoim składzie siedem dywizji strzelców i jedną dywizję kawalerii[6].

Główne uderzenie wykonywała 3 Armia marsz. Józefa Piłsudskiego. Wydzieliła ona ze swoich sił grupę operacyjną gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, która atakując po obu stronach szosy ZwiahelŻytomierz, na froncie szerokości 60 km parła na Kijów[7][8]. Na południe od grupy operacyjnej gen. Śmigłego działała 2 Armia gen. Antoniego Listowskiego w składzie: 13. i 15 Dywizja Piechoty oraz ukraińska 6 Siczowa Dywizja Strzelców. Armia ta uderzała w ogólnym kierunku na Berdyczów i Samhorodek[6].
13 Dywizja Piechoty płk. Franciszka Paulika nacierała na szerokim froncie z postaw wyjściowych położonych między rzekami Słucz i Boh. Maszerując w kierunku wschodnim, dywizja zamierzała dotrzeć w drugim dniu do linii kolejowej KorosteńWinnica. Nie napotykając na większy opór, realizowała założony harmonogram działań ze znacznym wyprzedzeniem[9].

Walki pod Holendrami

25 kwietnia, działający na lewym skrzydle 13 Dywizji Piechoty, 44 pułk piechoty mjr. Antoniego Szyllinga uderzył ze stanowisk pod Lubarem na wieś Filińce. I i III batalionem zepchnął oddziały sowieckiej 44 Dywizji Strzelców, opanował umocnioną pozycję AwratynMały Bratałów i przeszedł do pościgu[10]. I i III batalion 44 pp, wzmocnione 7 i 8 bateriami 13 pułku artylerii polowej, w ciągu 36 godzin przebyły ponad 70 km i pod Holendrami wyprzedziły sowiecką 44 Dywizję Strzelców[11][12].

Pod Kolonią Holendry mjr Szyling zorganizował obronę frontem na zachód i zagrodził drogę oddziałom sowieckim cofającym się w kierunku na Samhorodek. Walki trwały do późnych godzin wieczornych, a wszystkie próby przełamania polskiej obrony i wywalczenia sobie drogi na wschód kończyły się niepowodzeniem[13]. Dowództwo sowieckiej 44 Dywizji Strzelców zdecydowało się na atak nocny. Wzięli w niej udział sowieccy strzelcy, ale też taboryci, łącznościowcy i żołnierze sztabowi[14]. W ciemnościach pododdziały obu stron przemieszały się, a dowódcy stracili możliwość kierowania walką. Poszczególne drużyny i plutony 44 pp tworzyły izolowane punkty oporu i broniły się zaciekle. Trzykrotnie ranny został dowódca I batalionu mjr Wilhelm Lawicz-Liszka, a por. Ignacy Sobieski i ppor. Michał Zawadzki, w obawie przed trafieniem do niewoli, odebrali sobie życie. Baterie artylerii broniły się ogniem na wprost[15][16][17]. Przez luki wybite w polskiej obronie Sowieci zaczęli przedostawać się do Florianówki[18][17].

O świcie mjr Szylling zebrał rozproszone grupki żołnierzy, w tym taborytów, łączników i sanitariuszy, i tak zorganizowany oddział osobiście poprowadził do kontrataku. Widok powszechnie cenionego, idącego na czele tyraliery z karabinem w ręku dowódcy pułku wywołał owację żołnierzy i do ataku samorzutnie ruszyły plutony trwające dotąd w obronie. Przy ogniowym wsparciu baterii 13 pap, Sowieci zostali wyparci z Holendrów do Pikowca[19][20]. Tu uderzył na nich zdążający na pole bitwy II batalion kpt. Rafała Zieleniewskiego. Batalion ten, maszerując w oderwaniu od sił głównych pułku, stoczył wcześniej walki pod Jurówką, Markowcami i Wujną, w których wziął do niewoli 600 czerwonoarmistów. 28 kwietnia wszystkie drogi na wschód zostały zamknięte. Zebrana w Pikowcu sowiecka 44 Dywizja Strzelców skapitulowała[15].

Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 1 maja 1920 donosił[21]:

Nasza dywizja, operująca na północ od Winnicy, znakomitym manewrem na Kalinówkę i stację kolejową Holendry odcięła odwrót cofającym się oddziałom bolszewickim, przyczem oddziały jednego z naszych pułków piechoty, odcięte od sił głównych, wytrzymały wszystkie kontrataki nieprzyjaciela, nie dając mu się przebić wzdłuż toru kolejowego. Rezultatem tych walk było zupełne rozbicie przeciwnika. Wzięto około 8 000 jeńców, zdobyto 2 pancerne pociągi, 10 dział i kilkadziesiąt karabinów maszynowych.

Bilans walk

Twarda obrona 44 pułku piechoty pod Holendrami spowodowała, że sowiecka 44 Dywizja Strzelców znalazła się w pełnym okrążeniu i musiała się poddać. Zwycięstwo zostało okupione stratą 32 poległych i 113 rannych. Straty sowieckie to 123 poległych, kilkuset rannych, ponad 3000 jeńców, 14 dział i około 200 ckm[22].

Dzień bitwy pod Holendrami był do 1939 świętem 44 pułku piechoty Strzelców Kresowych, przemianowanego później na 44 pułk strzelców Legii Amerykańskiej[23].

Uwagi

  1. Holendry, 17 w. od Kalinówki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 100.

Przypisy

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1919–1928).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 1919-13 grudnia 1927 ustanowiona ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 1919 r. Nr 69, poz. 416. Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "crimson" (#D91E3D, karmazyn). Proporcje 5:8.
A.Przybylski - Szkic nr 16.jpg
Działania zaczepne na Ukrainie; 1920 r. Adam Przybylski, Wojna Polska 1918 ― 1921; Szkic Nr 16.
Bój pod Holendrami 27 IV 1920.png
Zarys historii wojennej 44 pułku Strzelców Kresowych: Bój pod Holendrami 27 IV 1920 r.
J.Stachiewicz - Załącznik Nr 10.jpg
Juljan Stachiewicz (1890 – 1934), gen. bryg. „Działania zaczepne 3 armji na Ukrainie”, Wojskowy Instytut Naukowo - Wydawniczy, Warszawa, 1925. Załącznik Nr 10: Bitwa pod Holendrami. Położenie po południu dn. 27 IV 1920 r.