Bitwa pod Humiennem

Bitwa pod Humiennem
Wojna trzydziestoletnia
Ilustracja
Czas

2223 listopada 1619

Miejsce

Humienne

Terytorium

Królestwo Węgier

Przyczyna

oblężenie Wiednia przez wojska Gábora Bethlena

Wynik

zwycięstwo lisowczyków w służbie Habsburgów

Strony konfliktu
Monarchia HabsburgówKsięstwo Siedmiogrodu
Dowódcy
Walenty RogowskiJerzy Rakoczy
Siły
10 0007 000
Straty
?3 000
Położenie na mapie kraju preszowskiego
Mapa konturowa kraju preszowskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Położenie na mapie Słowacji
Mapa konturowa Słowacji, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
Ziemia48°56′09″N 21°54′24″E/48,935833 21,906667

Bitwa pod Humiennem (węg. Homonnai csata) – bitwa stoczona w dniach 22–23 listopada 1619 między polskimi lisowczykami w służbie Habsburgów a wojskami siedmiogrodzkimi. Do starcia nazwanego pierwszą odsieczą wiedeńską doszło w czasie antyhabsburskiego powstania na Węgrzech i Morawach, będącego częścią wojny trzydziestoletniej (1618–1648)[1].

Tło historyczne

W pierwszych latach XVII wieku Habsburgowie austriaccy ograniczyli prawa protestantów w krajach wchodzących w skład ich Monarchii, co spowodowało narastanie konfliktu pomiędzy państwami protestanckimi a katolickimi. Sygnałem do wojny stała się defenestracja praska w maju 1618, czyli wyrzucenie przez okno zamku na Hradczanach dwóch namiestników cesarskich[2]. Sytuacja militarna cesarza Ferdynanda II pogorszyła się jednak wraz z końcem roku, więc cesarz zdecydował się wysłać do Rzeczypospolitej oficjalne poselstwo z prośbą o pomoc, ale król Zygmunt III Waza nie chciał oficjalnie angażować się w wojnę[1]. W tym samym okresie Czesi nawiązali współpracę z władcą Siedmiogrodu, księciem Gáborem Bethlenem, który w 1619 wyruszył wraz ze swoją armią pod Wiedeń i rozpoczął oblężenie habsburskiej stolicy. Zygmunt III Waza chcąc rozwiązać dwa problemy – łupiących niektóre powiaty zwolnionych ze służby królewskiej lisowczyków oraz pomoc Habsburgom – zgodził się na zaciągnięcie lisowczyków na służbę cesarską[2]. Głównie chodziło o pozbycie się lisowczyków dopuszczających się rabunków i gwałtów nawet na ziemiach polskich, np. na Podgórzu Karpackim[3]. Dowództwo objęli Jerzy Drugeth de Homannay[4], zbiegły magnat z Siedmiogrodu powiązany rodzinnie z Mniszchami oraz Stadnickimi, a także Walenty Rogowski sprawujący funkcję dowódcy lisowczyków[2].

Bitwa

Zgodnie z planem lisowczycy mieli przez Słowację przedostać się do Siedmiogrodu. Książę Bethlen chcąc zabezpieczyć się przed taką ewentualnością wydzielił siły pod dowództwem Jerzego Rakoczego w sile 7 tysięcy żołnierzy, którzy zastąpili drogę 10-tysięcznym wojskom polskim, zajmując na wzniesieniach niedaleko Humiennego dogodne do obrony pozycje nad rzeką Laborec u zbiegu dwóch dolin[1]. 22 listopada 1619 za radą Homannaya część polskich wojsk z sukcesem starła się z jazdą siedmiogrodzką, po czym zgrupowanie Walentego Rogowskiego spróbowało dostać się na tyły Węgrów, ale bez powodzenia. 23 listopada gdy frontalne ataki na Rakoczego nie przyniosły skutku, podjęto decyzję o próbie wyciągnięcia wojsk siedmiogrodzkich z umocnionych pozycji stosując taktykę pozorowanej ucieczki. Rogowski podzielił lisowczyków na cztery kolumny wydając polecenie odwrotu do obozu. Jerzy Rakoczy dał znak do pogoni, lisowczycy zaś zgodnie z rozkazem Walentego Rogowskiego gwałtownie zawrócili i starli się z jazdą, a następnie nieuszykowaną do starcia piechotą[1]. W wyniku bitwy wojska siedmiogrodzkie straciły około 3 tysięcy żołnierzy, a sam Rakoczy dwóch braci: jeden poległ, drugi dostał się do polskiej niewoli. Z resztą sił wycofał się do zamku Makowica, którego lisowczycy z uwagi na brak artylerii nie zdobyli. Książę Gábor Bethlen powiadomiony o klęsce Jerzego Rakoczego postanowił zwinąć oblężenie Wiednia i wycofać się za Dunaj. Do obrony swoich posiadłości skierował 15 tysięcy żołnierzy, co poprawiło wydatnie położenie militarne wojsk habsburskich i pozwoliło im na kontynuowanie wojny[2].

Podsumowanie

Zwycięska dla lisowczyków bitwa pod Humiennem uratowała koronę czeską i węgierską dla cesarza Ferdynanda II, spowodowała także wrogie stanowisko sułtana Imperium Osmańskiego Osmana II, który był suwerenem księcia siedmiogrodzkiego i była jedną z przyczyn wojny polsko-tureckiej (1620–1621)[2].

Przypisy

  1. a b c d Pierwsza odsiecz Wiednia. Polscy katolicy gromią protestantów. Do Rzeczy. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  2. a b c d e Kalendarium dziejów oręża polskiego – Pierwsza odsiecz wiedeńska. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).
  3. Sokołowski 2012 ↓, s. 54.
  4. Pan Humieński. Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. [dostęp 2020-12-20]. (pol.).

Bibliografia

  • August Sokołowski: Dzieje Polski Ilustrowane. Tom V. Wyd. 1. Poznań: Reprint wydano nakładem Oficyny Wydawniczej DRUCK s.c., 2012. ISBN 978-83-87172-68-8.

Media użyte na tej stronie

Legenda miejsce bitwy.svg
Symbol miejsca bitwy do legendy mapy
Prešov Region - physical map.png
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0

Background map of the Prešov Region, Slovakia, ready for the Geobox template, calibrated at en:Template:Geobox locator Prešov Region

Outline map of the prešov Region, Slovakia, ready for the Geobox template, calibrated at en:Template:Geobox locator Prešov Region
Relief Map of Slovakia 2.png
Autor: derivative work Виктор_В, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief map of Slovakia
Brandt-battle.jpg
"Battle against Tatars"