Bitwa pod Janowem (VII 1920)

Bitwa pod Janowem
— Wojna polsko-bolszewicka —
Czas	25 lipca 1920
Miejsce	Janów
Terytorium	Polska
Przyczyna	ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	walka nierozstrzygnięta
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Mścisław Butkiewicz A. Matuzienko
Siły
13 pułk ułanów oddziały 15 DK
Straty
około 200 poległych, rannych i zaginionych
brak współrzędnych

Adam Przybylski
Wojna Polska 1918―1921^[1]

Kawaleria z czasów wojny polsko-sowieckiej

Szwadron kawalerii konno z lancami.

Bitwa pod Janowem – walki polskiego 13. pułku ułanów ppłk. Mścisława Butkiewicza z oddziałami sowieckiej 15. Dywizji Kawalerii w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego^[2]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[3]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła jednak dalszy odwrót^[4]. Gen. Szeptycki wydał rozkaz dalszego odwrotu. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę, a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk^[5][6].

Dyrektywa Naczelnego Wodza z 18 lipca ujmowała: Przy zgrupowaniu na linii Niemna i Szczary należy wziąć pod uwagę, że lewe skrzydło musi być najsilniejsze, że musimy Linię Niemna i Grodno koniecznie utrzymać. Utrata linii Niemna odkryłaby najkrótszy kierunek Warszawy i uniemożliwiłaby utrzymanie linii Narwi. Odepchnięcie naszych linii na Polesiu lub na Szczarze mniej szkodliwe^[5].

Na linii rzek Niemen i Szczara zamierzano powstrzymać marsz nieprzyjaciela, skoncentrować nad Bugiem zgrupowanie wojsk i uderzyć na lewe skrzydło frontu Tuchaczewskiego^[7].

23 lipca we wczesnych godzinach rannych 3 Korpus Kawalerii Gaja Gaja rozpoczął przeprawę przez Niemen. Jego 15 Dywizja Kawalerii zajęła Nowy Dwór i zagroziła tyłom grupy gen. Lucjana Żeligowskiego^[8].

Walki pod Janowem

24 lipca 3 Korpus Kawalerii Gaja Gaj wszedł w rejon Kuźnicy. Jego 15 Dywizja Kawalerii parła na Sokółkę^[9]. Dowódca dywizji nie zdecydował się jednak na natarcie z marszu i skoncentrował swoje oddziały w rejonie Racewa. W tym czasie 13 pułk ułanów ppłk. Mścisława Butkiewicza z półbaterią artylerii konnej osłaniał odwrót 10. Dywizji Piechoty znad Niemna. 24 lipca pułk wyruszył ze Starej Kamionki w kierunku Janowa^[10]. Po forsownym marszu dotarł w nakazany rejon i uzupełniał swoje szwadrony resztkami rozbitego pod Grodnem 113. pułku ułanów^[9]. W trakcie prac organizacyjnych ubezpieczenia zameldowały o nadciągającej kolumnie 15. Dywizji Kawalerii^[11]. Dowódca pułku nakazał wycofanie z miejscowości taborów i artylerii. Ochraniać je miał 3 szwadron.

Maszerującą w kierunku na Osowiec kolumnę zaatakowała sowiecka kawaleria. Pierwszą szarżę odparły karabiny maszynowe i artyleria strzelająca na wprost. Równocześnie ppłk Butkiewicz poprowadził na nieprzyjacielskie skrzydło szarżę siłami 1. i 2. szwadronów. Zmusiło to czerwonoarmistów do odwrotu.

Późnym popołudniem pododdziały 13. pułku ułanów zaatakowała kolejna brygada sowieckiej 15. DK. Zacięte walki przerodziły się w szereg indywidualnych pojedynków na białą broń. W walce wręcz dowódca polskiego pułku ppłk Butkiewicz pokonał i ciężko ranił dowódcę sowieckiej brygady kawalerii. Także polscy ułani uzbrojeni w lance odnosili duże sukcesy w walce, a przeciwnik wobec tego rodzaju broni był bezradny. Po kilku godzinach zapadający zmrok zmusił obie strony do przerwania walki^[9].

Bilans walk

W bitwie pod Janowem 13 pułk ułanów stracił około 200 poległych, rannych i zaginionych. W swoich wspomnieniach dowódca sowieckiego 3 Korpusu Kawalerii Gaja Gaj napisał o „wycięciu” całego polskiego pułku^[9]. Boje pod Janowem i Sokółką powstrzymały na pewien czas marsz na zachód Korpusu Kawalerii Gaja^[11].

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Aleksandrowicz: Zarys historii wojennej 13-go pułku Ułanów Wileńskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Materiały do historii wojny 1918-1920 r. T. I/1 Bitwa Warszawska – Bitwa nad Bugiem 27 VII – 7 VIII 1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1935.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 2004. ISBN 83-85621-46-6.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919-30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.