Bitwa pod Jarosławiem (1656)

Bitwa pod Jarosławiem
— II wojna północna potop szwedzki —
Czas	15 marca 1656
Miejsce	Jarosław
Przyczyna	próba opanowania basenu Morza Bałtyckiego przez Szwedów
Wynik	zwycięstwo wojsk koronnych
Strony konfliktu
Rzeczpospolita Obojga Narodów Szwecja
Dowódcy
Stefan Czarniecki Karol X Gustaw
Straty
niewielkie znaczne
Położenie na mapie Jarosławia miejsce bitwy
Położenie na mapie Polski miejsce bitwy
Położenie na mapie województwa podkarpackiego miejsce bitwy
Położenie na mapie powiatu jarosławskiego miejsce bitwy
50°01′00,1200″N 22°40′00,1200″E/50,016700 22,666700

Bitwa pod Jarosławiem miała miejsce dnia 15 marca 1656 roku podczas drugiej wojny północnej.

Maszerujący na południe Polski Karol Gustaw zamierzał zniszczyć w zarodku gromadzące się pod Lwowem siły Jana Kazimierza. Gdy jednak w marcu dowiedział się, że pod Lwowem zebrało się już ponad 20 000 żołnierzy polskich, doszedł do wniosku, że jego siły są zbyt słabe. Mając na tyłach jazdę koronną, a wszędzie wokół prowadzące działania nękające liczne grupy partyzanckie, Karol Gustaw ruszył w kierunku Sanu. Awangarda armii szwedzkiej 11 marca dotarła pod Jarosław i rozpędziła broniące przepraw chorągwie Lubomirskiego, a następnie zajęła miasto. Jednakże wkrótce przybyła niespostrzeżenie spod Lwowa dywizja regimentarza Stefana Czarnieckiego. Król szwedzki, wobec klęski pod Gołębiem, nie spodziewał się go tak wcześnie.

Czarniecki dopadł za Wielkimi Oczami i całkowicie zniszczył wysłany w kierunku Lwowa silny podjazd szwedzki, złożony z blisko tysiąca rajtarów. Następnie uderzył na Douglasa, który szedł na pomoc oddziałom pułkownika Petera Hammerskjölda, bezskutecznie usiłującego zdobyć Przemyśl. Douglas jednak w porę dowiedział się o zbliżającym się Czarnieckim i wycofał się do Jarosławia. Żołnierze Douglasa uciekali w takim pośpiechu, że podczas przeprawy przez zamarznięty San spowodowali załamanie się lodu. Zginęło wówczas kilkudziesięciu żołnierzy szwedzkich.

Na wieść o Czarnieckim zaniepokojony Karol Gustaw zaczął w pośpiechu ściągać rozmieszczone po wsiach oddziały i fortyfikować miasto. Czarniecki jednak działał szybko i 15 marca zaatakował złożoną z 300 żołnierzy straż szwedzką, która pilnowała pracowników wykonujących roboty ziemne. Od całkowitej zagłady straż uratowało szybkie nadejście głównych sił szwedzkich. Czarniecki nie dał się zaskoczyć i wydał natychmiastowy rozkaz, by wojsko wycofało się w okoliczne lasy. Rajtarzy bezskutecznie ścigali żołnierzy Czarnieckiego do później nocy, ponosząc przy tym dalsze straty.

Bitwa w znacznym stopniu zmieniła stosunek sił, gdyż duża część wojsk kwarcianych, które znajdowały się przy Szwedach, dołączyła do dywizji Czarnieckiego. Poniesione w walkach nad Sanem straty przekonały króla Szwecji, że nie będzie mógł stworzyć tutaj podstawy operacyjnej do dalszych działań. Świadomość tego faktu skłoniła Karola Gustawa do odwrotu wzdłuż Sanu i Wisły. Wkrótce cofająca się armia szwedzka wraz ze swym wodzem i królem miała znaleźć się w widłach obu tych rzek, zablokowana przez siły koronne i litewskie.

Bibliografia

• Leszek Podhorodecki: Rapier i koncerz. Warszawa: 1985. ISBN 83-05-11452-X.
• Tadeusz M. Nowak, Jan Wimmer: Historia oręża polskiego 963-1795. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1981. ISBN 83-214-0133-3.