Bitwa pod Kaliszem (1706)

Bitwa pod Kaliszem
Wojna domowa w Polsce
III wojna północna
Ilustracja
Obraz Bitwa pod Kaliszem nieznanego malarza
Czas

29 października 1706

Miejsce

między Kościelną Wsią, Dobrzecem i Warszówką

Terytorium

rejon Kalisza, Polska

Wynik

zwycięstwo stronników Augusta II Mocnego

Strony konfliktu
Szwecja
stronnicy Stanisława Leszczyńskiego
Rosja
Saksonia
stronnicy Augusta II Mocnego
Dowódcy
Arvid Axel Mardefelt
Józef Potocki
Michał Potocki
Aleksandr Mienszykow
Adam Mikołaj Sieniawski
Stanisław Mateusz Rzewuski
Adam Śmigielski
Michał Brandt
Siły
4 358 Szwedów
9 tysięcy stronników
około 36 tysięcy
Straty
700 zabitychnieznane
Położenie na mapie Polski w 1771 r.
Mapa konturowa Polski w 1771 r., po lewej znajduje się punkt z opisem „miejsce bitwy”
51°45′27″N 18°04′48″E/51,757500 18,080000

Bitwa pod Kaliszemstarcie zbrojne stoczone 29 października 1706 w czasie wojny domowej w Polsce pomiędzy wojskami szwedzkimi z wspierającymi je oddziałami konfederatów warszawskich popierającymi Stanisława Leszczyńskiego a oddziałami saskimi, rosyjskimi i sprzymierzonymi z nimi konfederatami sandomierskimi popierającymi Augusta II Mocnego.

Bitwa stoczona pod Kaliszem, między Kościelną Wsią, Dobrzecem i Warszówką była największym starciem na ziemiach Korony Królestwa Polskiego w czasie III wojny północnej, której fragmentem była wojna domowa w Polsce.

Liczebność sił

Liczebność wojsk szwedzkich dowodzonych przez generała Arvida Axela Mardefelta wynosiła 4 358 żołnierzy, wspieranych przez oddziały polskie popierające Stanisława Leszczyńskiego, liczące łącznie około 9 tysięcy ludzi dowodzonych przez hetmana wielkiego koronnego Józefa Potockiego i pisarza polnego Michała Potockiego.

Oddziały wojsk saskich, rosyjskich i polskich wiernych Augustowi II liczyły około 36 tysięcy żołnierzy. Wśród oddziałów tych było około 10 tysięcy Polaków dowodzonych przez hetmana wielkiego koronnego Adama Mikołaja Sieniawskiego, hetmana polnego Stanisława Mateusza Rzewuskiego i chorążego nadwornego koronnego Adama Śmigielskiego, 10 tysięcy Rosjan pod dowództwem Aleksandra Mienszykowa, 6 tysięcy Sasów pod dowództwem generała Michała Brandta, siły nieregularne armii rosyjskiej liczyły 6 tysięcy Kałmuków i 4 tysiące Kozaków[1] lub 2 tysiące Kozaków i 500 Kałmuków[2]. W sumie w bitwie pod Kaliszem wzięło udział około 50 tysięcy żołnierzy.

Przebieg bitwy

Bitwa rozpoczęła się około 15:30 i toczyła się aż do zapadnięcia zmroku. W czasie jej trwania wojska szwedzkie i oddziały sprzymierzonych z nimi Polaków zostały otoczone. Części żołnierzy udało się schronić w murach Kalisza. Pod osłoną nocy z otoczonego obozu zbiegły, przeprawiając się przez Prosnę, wojska dowodzone przez Michała Potockiego. W trakcie tej ucieczki zostały one rozbite przez stojące po drugiej stronie rzeki oddziały kozackie i kałmuckie. Nazajutrz rano, 30 października 1706 nastąpiła kapitulacja znajdujących się w otoczonym obozie resztek armii Józefa Potockiego oraz nielicznych żołnierzy szwedzkich. Pod wieczór tegoż dnia, po prawie całodziennym ostrzeliwaniu artyleryjskim, skapitulowali także Szwedzi broniący się w Kaliszu.

Zwycięstwo sprzymierzonych sił sasko-rosyjsko-polskich było całkowite. Do niewoli wzięto dowódcę szwedzkiego Mardefelta oraz 4 głównych jego oficerów, a także dowódcę oddziałów polskich Józefa Potockiego i kilka tysięcy żołnierzy.

Łupy wojenne oraz część jeńców oddał August II Rosjanom, a oficerów i żołnierzy szwedzkich kazał – mając na uwadze zawarty ze Szwecją pokój w Altranstädt uwolnić. W trakcie działań wojennych, a zwłaszcza oblężenia znacznie ucierpiało miasto, zaś dopełnieniem klęski były liczne pożary, straszliwy głód i panująca epidemia. Doprowadziło to do tego, że liczba mieszkańców pod koniec 1706 spadła do 1 tysiąca osób.

Podsumowanie

Znaczenie bitwy było znikome, chociaż dzięki odniesionemu zwycięstwu nad wojskami króla Karola XII większość Polski została czasowo wyzwolona spod okupacji szwedzkiej. W późniejszym czasie Szwecja odzyskała kontrolę nad Rzecząpospolitą Obojga Narodów, aż do zakończonej dla niej klęską bitwy pod Połtawą w roku 1709. Wtedy też August II Mocny uznał swoją wcześniejszą abdykację z tytułu króla polskiego za nieważną.

Zobacz też

Przypisy

  1. Przemek Wozny, DAWNY KALISZ - Kalisz poprzez wieki / Bitwa pod Kaliszem w roku 1706, www.kalisz.info [dostęp 2019-04-14].
  2. Михаил Вознесенский, Куракин Б.И. Русско-шведская война. Записки. 1700-1710 Электронный текст дореволюционной публикации, memoirs.ru [dostęp 2019-04-14] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-24].

Bibliografia

  • Krystyna Dobak-Splitt, Jerzy Aleksander Splitt: Kalisz poprzez wieki, 1988.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Legenda miejsce bitwy.svg
Symbol miejsca bitwy do legendy mapy
Polska 1771 - mapa lokalizacyjna.svg
Autor: Paweł Ziemian, Licencja: CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski dla 1771 roku
  • N: 57,7134 N
  • S: 47,0000 N
  • W: 14,8372 E
  • E: 33,8372 E