Bitwa pod Kliczewem

Bitwa pod Kliczewem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	12–14 XII 1919
Miejsce	pod Kliczewem
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Wynik	wygrana Polaków
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Gustaw Paszkiewicz
Siły
1 DS Wlkp. 1 pułk strzelców 68 pułk strzelców
brak współrzędnych

Adam Przybylski,
Wojna Polska 1918–1921^[1]

Gustaw Paszkiewicz,
Wypad na Kliczew 12.XII.1919^[2]

Bitwa pod Kliczewem – walki polskiego 1 pułku strzelców wielkopolskich ppłk. Gustawa Paszkiewicza z oddziałami sowieckiej 8 Dywizji Strzelców Władimira Smirnowa toczone w pierwszym roku wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

W drugiej połowie lipca 1919 Naczelne Dowództwie WP zakończyło prace nad planem szeroko zakrojonej operacji zaczepnej, której celem było opanowanie Mińska, Borysowa, Bobrujska i oparcie frontu o linię rzek Dźwiny i Berezyny^[3][4].

W rozkazie operacyjnym Frontu Litewsko-Białoruskiego z 3 sierpnia 1919 przewidziano, że Grupa Wielkopolska gen. Konarzewskiego miała nacierać od południowego zachodu, a jednocześnie 1 pułk Ułanów Wielkopolskich miał wyjść na tyły Mińska i przeciąć drogę oraz linię kolejową Mińsk-Borysów^[5][6].

Po zajęciu Mińska zaistniała możliwość kontynuowania przez wojska Frontu Litewsko-Białoruskiego działań zaczepnych aż do linii rzeki Berezyny. Gdy czołowe elementy Grupy Wielkopolskiej osiągnęły 24 sierpnia rejon Osipowicz, gen. Stanisław Szeptycki wydał rozkaz opanowania Bobrujska. W czasie walk o Bobrujsk kombinowana Grupa Wielkopolska wyparła z miasta oddziały 8 Dywizji Strzelców i opanowała przyczółek na wschodnim brzegu Berezyny^[7][8].

W połowie września w rejon Bobrujska przybyły pozostałe oddziały 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich. Przyczółek stał się doskonałą bazą dla wypadów organizowanych na tyły wojsk sowieckich^[7].

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
1 pułk strzelców wielkopolskich	ppłk Gustaw Paszkiewicz	1 Dywizja Strzelców Wlkp.
⇒ 4 kompania ckm		grupa por. Zajączkowskiego
⇒ I/1 pułku strzelców
→ 2 kompania	ppor. Feliks Zieliński	odwód
⇒ II/1 pułku strzelców
→ 8 kompania		odwód
⇒ III/1 pułku strzelców	por. Franciszek Rataj
→ 9 kompania		grupa por. Zajączkowskiego
→ 10 kompania
→ 11 kompania		grupa por. Rataja
→ 12 kompania
→ 3 kompania ckm
1 pułk ułanów wielkopolskich
→ 4 szwadron z plutonem km	por. Janusz Czarnecki	oddział osłony
Armia Czerwona
⇒ 8 Dywizja Strzelców	Władimir Smirnow	15 Armia
→ 68 pułk strzelców		23 Brygada Strzelców

Walki pod Kliczewem

Gustaw Paszkiewicz,
Wypad na Kliczew 12.XII.1919^[2]

Aby przeszkodzić nieprzyjacielowi w przygotowaniach do uderzenia na Bobrujsk, oddziały polskie zajmujące przyczółek na wschodnim brzegu Berezyny dokonywały wielu wypadów na jego tyły.

W grudniu 1919 rozpoznanie ustaliło, że w oddalonym o około 50 km od Bobrujska Kliczewie kwateruje sztab sowieckiego 68 „żelaznego” pułku strzelców, batalion piechoty i bateria artylerii, a w odległej o kilka kilometrów od Kliczewa wsi Niesieta stoi inny batalion tego pułku^[9][10]. Pułk ten przygotowywał się do wypadu na Świsłocz, broniony przez pododdziały 4 pułku strzelców wielkopolskich, i do wysadzenia mostów na linii kolejowej łączącej Bobrujsk z Mińskiem. Uspokojone dużą odległością od linii frontu dowództwo 68 pułku strzelców nie przejawiało zbytniej czujności^[11].

Dowództwo polskiej 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich gen. Daniela Konarzewskiego postanowiło uprzedzić przeciwnika i zorganizować wypad na Kilczew siłami 1 pułku strzelców wielkopolskich ppłk. Gustawa Paszkiewicza^[12]. Dowódca pułku do grupy wypadowej wyznaczył sześć kompanii piechoty, dwie kompanie ckm-ów i osobiście objął dowództwo nad grupą. Lewe skrzydło oddziału ubezpieczać miał 4 szwadron 1 pułku ułanów wielkopolskich z plutonem karabinów maszynowych^[11][13][14].

Oddział wypadowy wyruszył 12 grudnia przed świtem. Pod osłoną mroku kolumna przekroczyła linię frontu i posuwając się bocznymi drogami doszła do skrzyżowania drogi Kliczew – Niesieta z drogą Wojewicze – Turzec^[15]. Stąd grupa boczna: 11 i 12 kompania oraz 3 kompania ckm, pod ogólnym dowództwem por. Franciszka Rataja, skierowała się na Niesietę. Po opanowaniu wioski grupa miała wysłać patrol na Kliczew, nawiązać łączność z siłami głównymi, a po rozpoczęciu odwrotu przejąć zadanie osłony^[16].

Kolumna główna, prowadzona przez por. Mieczysława Zajączkowskiego^[a], w składzie 2, 8, 9 i 10 kompania oraz 4 kompania ckm, nad ranem 13 grudnia podeszła pod Kliczew. Jedna kompania obeszła miasteczko od północy, a pozostałe rozwinęły się do natarcia od zachodu i południa. Po zlikwidowaniu ubezpieczeń, około 7.00 uderzono na miasto. Po ciężkich walkach z sowiecką piechotą, wspartą baterią artylerii, zdobyto Kliczew, a przeciwnik próbował wycofywać się przez zamarzniętą Olsę. Jednak lód załamał się i kilkudziesięciu czerwonoarmistów utonęło. Szturm przypłacił życiem dowódca grupy atakującej por. Zajączkowski^[17]. Już około 8.00 od północy i wschodu polskie pozycje zaatakował batalion 68 pułku strzelców kwaterujący w pobliskich Bacewiczach. Natarcie zostało zatrzymane ogniem karabinów maszynowych, a kontratak „na bagnety” polskich 2 i 9 kompanii zmusił nieprzyjaciela do odwrotu. W tym czasie grupa por. Rataja, nie napotkawszy nieprzyjaciela, opanowała bez walki Niesietę^[18]. O 9.00 dowodzący wypadem ppłk Paszkiewicz wydał rozkaz odwrotu. Nie niepokojeni przez Sowietów Polacy wycofali się z miasteczka. Z uwagi na odwilż i błoto na drogach, powrót okazał się nad wyraz uciążliwy. Na przebycie pierwszych piętnastu kilometrów stracono około dwunastu godzin, a piechurzy wielokrotnie musieli wspierać zaprzęgi konne przy zdobycznych armatach^[19].

Bilans walk

14 grudnia w godzinach popołudniowych grupa ppłk. Gustawa Paszkiewicza wróciła do Bobrujska. Przy minimalnych stratach własnych – dwóch poległych i trzech rannych - Polacy wzięli 65 jeńców, zdobyli 2 działa, 3 jaszcze, 27 koni, 30 wozów, 2 kuchnie polowe i 4 ckm-y. Rozbito sztab 68 pułku strzelców, a straty sowieckie oszacowano na około 250 ludzi^[20][17].

Dowódca Frontu Litewsko-Białoruskiego gen. Stanisław Szeptycki tak ocenił działania wielkopolskich żołnierzy: ^[21]:

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Jan Janusz Czarnecki: Zarys historii wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• 14 Dywizja Piechoty - 1-sza Dywizja Strzelców Wielkopolskich - w wojnie i pokoju. Poznań: 1937.
• Stefan Jasionek: Zarys historji wojennej 55-go poznańskiego pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919-1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Gustaw Paszkiewicz. Wypad na Kliczew 12.XII.1919. „Bellona”. 13, s. 253-260, 1924. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy. 
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Juliusz S. Tym: Działania na Froncie Litewsko-Białoruskim (czerwiec 1919 – kwiecień 1920). Szczecin: Instytut Pamięci Narodowej. Oddział w Szczecinie, 2020.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.