Bitwa pod Koźminem

Ten artykuł od 2009-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Bitwa pod Koźminem
Ilustracja
Zasadzka autorstwa Feliksa Sypniewskiego będąca wizją artysty o bitwie pod Koźminem
Czas26 października 1497
MiejsceKoźmin
Terytoriumwówczas: lasy Bukowiny w Hospodarstwie Mołdawskim
współcześnie: Bukowina północna na Ukrainie
Wynikporażka Polaków
Strony konfliktu
Królestwo PolskieHospodarstwo Mołdawskie
Dowódcy
Jan I OlbrachtStefan III Wielki (jego obecność w bitwie podawana jest w wątpliwość)
Siły
ok. 40 000 zaciężnych i pospolitego ruszenia,
+ ok. 40 000 czeladzi		ok. 18 000 Mołdawian,
ok. 10 000 posiłki, tureckie, wołoskie, tatarskie
Straty
ok. 5000 żołnierzy i pospolitaków, ok. 6000 ciurównieznane
brak współrzędnych

Bitwa pod Koźminem – bitwa stoczona 26 października 1497 niedaleko Koźmina w lasach Bukowiny (obecnie Ukraina). Ocena wyprawy, podjętej przez króla Polski Jana I Olbrachta, jest rozbieżna wśród historyków[1].

Wówczas tereny Bukowiny znajdowały się przy granicy Królestwa Polskiego, wchodząc w skład na wpół niepodległego Hospodarstwa Mołdawskiego. Hospodarstwo Mołdawskie, od ponad wieku lennik i sojusznik Rzeczypospolitej, pod koniec XV wieku za panowania hospodara Stefana III Wielkiego próbowało osiągnąć większą niezależność, walcząc o nią przeciwko Rzeczypospolitej (sąsiadującej od północy), Imperium Osmańskiemu (od południa) i Królestwu Węgier (od zachodu), zmieniając sojusze ze wspomnianymi państwami. W 1497 hospodar początkowo był przyjaźnie nastawiony do Królestwa Polskiego, jednakże po wkroczeniu wojsk polskich zwrócił się przeciwko nim[2].

Wycofujące się do Korony spod Suczawy (północne tereny Hospodarstwa), po jej bezskutecznym oblężeniu, polskie wojska najemne oraz pospolite ruszenie małopolskie i ruskie (łącznie, razem z czeladzią, ok. 80 000 ludzi), zostały 26 października 1497 podstępnie zaatakowane z zasadzek przez Mołdawian (którzy złamali w ten sposób dopiero co zawarty rozejm) liczących ok. 18 000, wspieranych posiłkami tureckimi, wołoskimi i tatarskimi (ok. 10 000), wysłanymi przez hospodara Stefana III Wielkiego. Po stronie polskiej aktywnie dowodził w bitwie król Jan I Olbracht, mając pod sobą jako dowódców spolszczonego Czecha Jana Trnkę z Raciborza[a] nad wojskami zaciężnymi, Stanisława Chodeckiego z Chodcza nad obroną potoczną i Jana Tęczyńskiego nad jazdą.

To do tej bitwy odnosi się powiedzenie „Za króla Olbrachta wyginęła szlachta”[3], jakkolwiek sama bitwa zakończyła się tylko porażką, a nie totalną klęską. Niespodziewające się walki, zaskoczone wojsko polskie poniosło początkowo znaczne straty. Były one szczególnie dotkliwe wśród wojsk zaciężnych, krzyżackich posiłków i ciurów, a spore wśród małopolskiego i ruskiego pospolitego ruszenia. Dopiero kontratak gwardii króla polskiego (ciężkie rycerstwo pod Janem Tęczyńskim) przegonił napastników aż do brzegów Seretu. Opanowano sytuację, uniknięto całkowitego pogromu i wyprowadzono siły polskie. Zginąć miało około 5000 żołnierzy i ok. 6000 ciurów[4]. Straty poniesiono także wśród taborów, podobno stracono ponad 6000 wozów, uratowano jednakże niemal całą artylerię.

Osobne zagadnienie stanowi problem zerwania rozejmu zawartego przez Stefana Wielkiego i Jana Olbrachta. Zdaniem niektórych jego warunki jako pierwsza naruszyła strona polska, maszerując przez teren, który miała omijać. Autor biografii Jana Olbrachta Fryderyk Papée twierdzi, że nie istniało żadne formalne porozumienie w tej kwestii. Uwagi przekazane królowi polskiemu przez hospodara były rodzajem „przyjacielskiej porady”. Zatem marsz powrotny armii polskiej przez lasy bukowińskie nie był złamaniem zawartych układów, a jedynie niezastosowaniem się Polaków do rad Stefana Wielkiego.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Za Tadeuszem Włodzimierzem Grabarczykiem.
  2. ↑ H. Samsonowicz, Historia Polski do roku 1795, wyd. 4 popr., WSiP, Warszawa 1985, s. 138.
  3. ↑ Historia Polski. Kalendarium dziejów: Pradzieje-1655, red. A. Nowak, Kraków 2010, s. 283.
  4. ↑ F. Papée, Jan Olbracht, Kraków 1936, s. 150.

Uwagi

  1. ↑ Jan Trnka z Raciborza (por.: Idzi Panic (red.), Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych (t. III), Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2011, s. 379, ISSN 978-83-926929-5-9 (pol.).)

Bibliografia

  • R. Karpiński, Jan I Olbracht, [w:] Poczet królów i książąt polskich, red. A. Garlicki, wyd. 8, Czytelnik, Warszawa 1998, s. 313-314. ​ISBN 83-07-02655-5​

Media użyte na tej stronie