Bitwa pod Krasnem (VIII 1920)

Bitwa pod Krasnem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	15–17 sierpnia 1920
Miejsce	pod Krasnem
Terytorium	II Rzeczpospolita
Przyczyna	Bitwa Lwowska
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Wacław Iwaszkiewicz Mieczysław Linde Siemion Budionny
Siły
6 Dywizja Piechoty 1 Armia Konna
brak współrzędnych

Adam Przybylski
Wojna Polska 1918–1921 ^[1]

Otton Laskowski (red.)
Encyklopedja wojskowa, T. 4 ^[2]

Bitwa pod Krasnem – walki polskiej 6 Dywizji Piechoty gen. Mieczysława Lindego z oddziałami 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej.

Geneza

W końcu lipca Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego planowało uderzenie na prawe skrzydło nacierających wojsk Michaiła Tuchaczewskiego. Do przeprowadzenia operacji zamierzano użyć także jednostek ściągniętych z Frontu Południowo-Wschodniego generała Edwarda Rydza-Śmigłego^[3]. Warunkiem sukcesu było wcześniejsze pobicie 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego w obszarze Brodów i Beresteczka^[4].

Po pięciu dniach bitwy, szala zwycięstwa zaczęła przechylać się na stronę polską. Jednak sytuacja na Froncie Północnym, a szczególnie upadek Brześcia, zmusiła Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego do przerwania bitwy^[5].

W tym czasie dowódca sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego Aleksander Jegorow nakazał 1 Armii Konnej Budionnego zdobyć Lwów. Jej dywizje wdarły się w słabo obsadzoną lukę między polskimi 2 i 6 Armią, a 7 sierpnia pod Szczurowicami sforsowały Styr. 6 i 14 Dywizja Kawalerii z 45 Dywizją Strzelców miały działać zaczepnie w kierunku na Radziechów–Chołojów–Dobrotwór–Kamionkę Strumiłową, zaś 4 i 11 Dywizja Kawalerii na Busk^[6]. Północne skrzydło 1 Armii Konnej osłaniała walcząca pod Łuckiem 24 Dywizja Strzelców, a południowe 45 Dywizja Strzelców^[7].

Działania opóźniające na tym kierunku prowadziła Grupa Operacyjna Jazdy generała Jana Sawickiego^[8], a 3 Armia gen. Zygmunta Zielińskiego pozostawała jeszcze nad Styrem do 5 sierpnia; następnie rozpoczęła odwrót. Po nieudanych próbach zatrzymania 1 Armii Konnej na wschód od Bugu, dowódca Frontu Południowego, gen. Wacław Iwaszkiewicz, wydał 14 sierpnia rozkaz zajęcia nowej linii obrony, przebiegającej wzdłuż górnego biegu Bugu i Strypy^[9][10].

Walczące wojska

Jednostka	Dowódca	Podporządkowanie
Wojsko Polskie
dowództwo 6 Armii	gen. Wacław Iwaszkiewicz	Front Płd. Wsch.
⇒ 6 Dywizja Piechoty	gen. Mieczysław Linde	6 Armia
→ 12 pułk piechoty	mjr Franciszek Alter	6 Dywizja Piechoty
→ 9 pułk strzelców granicznych	ppłk Stanisław Szemioth
→ 20 pułku piechoty
⇒ grupa taktyczna	rtm. Roman Abraham
⇒ 13 Dywizja Piechoty	gen. Stanisław Haller	6 Armia
→ 54 pułk piechoty		13 Dywizja Piechoty
→ 44 pułk piechoty
⇒ 6 Dywizja Piechoty		6 Armia
→ 20 pułk piechoty		6 Dywizja Piechoty
→ 240 pułk piechoty
Armia Czerwona
dowództwo 1 Armii Konnej	Siemion Budionny	Front Płd. Zach.
⇒ 11 Dywizja Kawalerii	Fiodor Morozow	1 Armia Konna
⇒ 4 Dywizja Kawalerii
⇒ 6 Dywizja Kawalerii	Aleksiej Polakow

Walki pod Krasnem

Wieczorem 14 sierpnia 6 Dywizja Piechoty gen. Mieczysława Lindego obsadziła odcinek obrony nad Bugiem od Kamionki Strumiłowej po Bełzec. Dowódca dywizji przyjął następujące ugrupowanie: 12 pułk piechoty zajął pozycje pod Buskiem i Krasnem, 9 pułk strzelców granicznych pod Rakobutami i Derewlanami, a dwa bataliony 20 pułku piechoty od Derewlan do Kamionki Strumiłowej^[9]. Zgodnie z planem dowódcy 6 Armii gen. Wacława Iwaszkiewicza, na oddziały 1 Armii Konnej z rejonu Krasne - Busk miała uderzyć grupa manewrowa, złożona z trzech pułków wyciągniętych z ugrupowania 6., 12. i 13 Dywizji Piechoty. Rozpoznanie bojem miała przeprowadzić grupa rtm. Romana Abrahama.

Sowieci uprzedzili działania Polaków i o świcie 15 sierpnia 11 Dywizja Kawalerii Fiodora Morozowa uderzyła na Busk i Krasne. Walczył z nią i z powodzeniem odpierał ataki polski 12 pułk piechoty mjr. Franciszka Altera. 16 sierpnia dowódca konarmii wprowadził dwie kolejne dywizje, tym razem na kierunku obrony 9 pułku strzelców granicznych ppłk. Stanisława Szemiotha. Strzelcy graniczni ulegli spieszonym oddziałom sowieckich 4. i 6 Dywizji Kawalerii i w dużym nieładzie wycofali się do Streptowa. Powstałą lukę w polskim ugrupowaniu wykorzystała sowiecka kawaleria i wyszła na tyły broniącego się na szerokim froncie II batalionu 20 pułku piechoty^[11]. W tych warunkach zaskoczony batalion został szybko rozbity, dwie jego kompanie dostały się do niewoli, a dwie wycofywały się w kierunku na Kamionkę Strumiłową. Interweniował dowódca dywizji, ale kontratak wykonany siłami 240 pułku piechoty nie powiódł się, a i Il/12 pułku piechoty zmuszony został pod Rakobutami do odwrotu^[9].

O świcie dowódca polskiej 6 Armii wyprowadził przeciwuderzenie siłami 6 Dywizji Piechoty oraz grupy rtm. Romana Abrahama. Północne zgrupowanie uderzeniowe pod dowództwem ppłk. Jana Sendorka, w składzie 20. i 240 pułk piechoty, uderzyło z rejonu Demowa na Streptów i Żelechów. W walkach poniosło duże straty, zostało zmuszone do odwrotu na Kamionkę Strumiłową i dalej wycofało się aż do Dublan^[12][13]. Zgrupowanie południowe pod dowództwem płk. Karola Szemiota, w składzie 54 pułk piechoty oraz grupa rtm. Abrahama, wyparło przeciwnika z Nowosiółek, Chreniowa i Dziedziłowa. Jednak kontratak sowieckiej 6 Dywizji Kawalerii Aleksieja Polakowa odbił Dziedziłów i Nowosiółki, a I batalion 54 pułku piechoty został otoczony i rozbity. Także II batalion 54 pp poniósł wysokie straty; został odrzucony na południowy zachód i wycofał się na Zapytów^[14]. Wyznaczony do działań 12 pułk piechoty nie wziął udziału w natarciu^[15].

W związku z niepomyślnym rozwojem sytuacji gen. Mieczysław Linde wydał 12 i 54 pułkowi piechoty rozkaz odwrotu przez Laszki Królewskie na Lwów. Cofnęła się też grupa rtm. Abrahama. Jej kawaleria maszerowała w kierunku południowym, a batalion piechoty na Zadwórze. Odwrót osłaniał 44 pułk piechoty, który do wieczora odpierał pod Krasnem ataki 11 Dywizji Kawalerii, a dopiero na rozkaz dowódcy 13 Dywizji Piechoty gen. Stanisława Hallera około 22.00 rozpoczął odwrót w kierunku na Biłkę Szlachecką^[16].

Przypisy

Bibliografia

• Otton Laskowski (red.): Encyklopedia wojskowa. T. IV. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Wojskowej i Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, 1934.
• Włodzimierz Nowak: Samhorodek – Komarów 1920. Walki jazdy polskiej z konnicą Budionnego, maj – wrzesień 1920. Warszawa: Bellona SA, 2010. ISBN 978-83-11-11897-3.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko – rosyjskiej 1919 – 1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Marek Tarczyński (red.): Bitwa lwowska 1920. Dokumenty operacyjne. T. 2. Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-122-0.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Kampania ukraińska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2009. ISBN 978-83-7543-066-0.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.