Bitwa pod Lidą (VII 1920)

Bitwa pod Lidą

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	16–17 lipca 1920
Miejsce	Lida
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Jan Rządkowski
Siły
1 DL-B 11 DP
brak współrzędnych

Bitwa pod Lidą – walki polskich 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej i 11 Dywizji Piechoty z oddziałami sowieckimi w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Położenie wojsk przed bitwą

W pierwszej dekadzie lipca przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego^[1]. Naczelne Dowództwo nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej^[2]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła jednak dalszy odwrót^[3]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, 4 Armia nad Szczarę^[4], a Grupa Poleska na Kanał Ogińskiego i Pińsk^[5].

Działania wojsk

Dzień 14 lipca rozstrzygnął los obrony na pozycji okopów poniemieckich. Wobec sytuacji na lewem skrzydle 1 Armii, jej dowództwo nakazało odwrót na nową linię obrony, mającą na celu osłonę Lidy^[6]. Jeszcze tej samej nocy I Brygada Litewsko-Białoruska odeszła na linię Jachimowszczyzna - Magience – Zaleskowszczyzna. II Brygada L-B pozostała chwilowo nadal na swym odcinku^[7]. W ciągu nocy nacisk nieprzyjaciela wzdłuż linii kolejowej Lida – Mołodeczno stale wzrastał. Także oddziały 11. i 5 Dywizji Piechoty cofały się. Nad ranem 16 lipca I Brygada L-B zajęła odcinek od Kiewry do Dunaju, a II Brygada Zbójsk - Pawłowicze - Honczary. Grodzieński pułk strzelców, z dwiema bateriami artylerii, znajdował się w odwodzie dywizji^[8]. Przez cały dzień dywizja toczyła zacięte walki z atakującym nieprzyjacielem. Około 13.00 oddział czerwonoarmistów uderzył na tyły III batalionu Wileńskiego pułku strzelców. Batalion zaczął odchodzić na zachód, a w ślad za nim reszta pułku zaczęła wycofywać się na wzgórza, na wschodniej stronie wsi Dziamonty. Aby przywrócić poprzednie położenie, dowódca dywizji nakazał grodzieńskiemu i wileńskiemu pułkowi wykonać kontrataki. Wesprzeć uderzenie miał także nowogródzki pułk^[9]. Kontrataki polskie okazały się jednak nieskuteczne, a dowódca dywizji nakazał odwrót na linię rzeki Gawii, Wieczorem odeszły pułki wileński i grodzieński, ale pułk miński nie zdążył połączyć się z resztą dywizji i wycofał się do Wielkich Kniazikowiec. Tam, razem z 11 Dywizją Piechoty przeszedł do obrony.

17 lipca cofające się oddziały 1 Armii próbowały ustabilizować front na linii Gawii i Niemna, osłaniając zarazem Lidę, gdzie znajdowały się duże składy zaopatrzenia^[10]. 1 Dywizja Litewsko-Białoruska obsadziła stanowiska nad Gawią do Małych Kniazikowiec, a dalej, po Nową Żyżmę, zorganizowała obronę 11 Dywizja Piechoty. Wyczerpana walkami 11 DP miała być zluzowana przez 17 Dywizję Piechoty. Niestety, w wyniku klęski tej ostatniej pod Gieranonami, nad Gawię dotarły tylko niektóre bataliony XXXIV Brygady Piechoty i resztki XXXIII BP^[11].

W tym dniu pułki wileński i grodzieński broniły linii Gawii. W lewo utrzymywano łączność z 17 Dywizją Piechoty, która nad ranem zluzowała 11 DP. Ta ostatnia odeszła do odwodu w rejon Lidy^[12]. W tym czasie Sowieci sforsowali Gawię na odcinku XXXIV Brygady Piechoty i 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej. Nacierające od rana oddziały bolszewickie odrzuciły polskie pułki z linii Gawii. Oddziały polskie cofnęły się na przedpola Lidy^[13]. Cofnęła się również z Kniazikowiec 17 Dywizja Piechoty. Wprowadzone do walki sowieckie drugie rzuty podjęły walkę z ariergardami polskimi. Do południa oddziały dywizji litewsko-białoruskiej zostały odrzucone w okolice Dokudowa. Podczas walk, wycofujący się z Kniazikowiec przez Białundzie miński pułk dążył pod Biskupce, by połączyć się z macierzystą dywizją. Nie dochodząc do Biskupiec, napotkał przednie straże przeciwnika. Te uderzyły, spychając pułk miński do Wielkiego Błota. Kontratakując, pułk wyszedł z potrzasku, dołączył do straży tylnej 17 DP i maszerował wzdłuż linii kolejowej na Lidę^[12].

W tym czasie nowogródzki pułk przeprawił się w bród na południowy brzeg Niemna, przemaszerował swobodnie wzdłuż południowego jego brzegu, w okolicy Pudzina przeprawił się z powrotem na północny brzeg i już koło Dokudowa wziął udział w walce z nieprzyjacielem. Wileński pułk, pozostający dotychczas w odwodzie, obsadził linię rzek Dzitwy i Lidziejki na odcinku od Bieniewicz do Klebaniec.

W południe miński pułk nawiązał kontakt z macierzystą dywizją i zajął pozycje w Klebancach, łącząc w Ogrodnikach ugrupowanie obronne 1 DL-B z 17 DP. Po południu nieprzyjaciel znowu nacierał, z zamiarem odrzucenia Polaków od linii rzeki Dzitwy. Skutecznie bronił się pułk wileński, wspierany ogniem I dywizjonu artylerii dywizyjnej. Dopiero w południe, w okolicy Borawicz i Nowosiółek przeniknęły patrole kawalerii sowieckiej, stwarzając zagrożenie dla walczących pododdziałów.

W tym czasie broniąca odcinka Dajnów – Bołcinikiele 8 Dywizja Piechoty została zmuszona do odwrotu na Grodno^[13]. W tym położeniu postanowiono utrzymać Lidę tylko przez czas niezbędny dla ukończenia ewakuacji zapasów i taboru kolejowego. Oddziały polskie wycofały się z Lidy nocą z 17 na 18 lipca, obsadzając pozycje nad Niemnem i Dzitwą^[14].

W ciągu 18 i 19 lipca 1 Dywizja Litewsko-Białoruska wycofała się drogą Bielica- Żełudok w rejon Mostów. Kontaktu z nieprzyjacielem nie było^[15].

Bilans walk

Oddziałom 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej nie udało się powstrzymać Sowietów w ich marszu na zachód^[13]. Komunikat prasowy Sztabu Generalnego z 18 lipca 1920 donosił: W rejonie Lidy toczą się zażarte walki. Lida została przez nieprzyjaciela zajęta^[16].

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Stanisław Szeptycki: Front Litewsko-Białoruski; 10 marca 1919-30 lipca 1920. Warszawa: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp.z o.o; Fundacja Patriotyczna Serenissima, 2016. ISBN 978-83-64649-19-6.
• Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.