Bitwa pod Międzyrzeczem

Bitwa pod Międzyrzeczem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	23 września 1920
Miejsce	pod Międzyrzeczem[1]
Przyczyna	ofensywa jesienna
Wynik	opóźnienie marszu bolszewików, wycofanie się polskich oddziałów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Siły
15 pułk ułanów oddziały 48 DS
Straty
4 zabitych oraz kilkunastu rannych
brak współrzędnych

Adam Przybylski
Wojna Polska 1918 ― 1921^[2]

Bitwa pod Międzyrzeczem – część operacji niemeńskiej; walki polskiego 15 pułku ułanów z oddziałami sowieckiej 48 Dywizji Strzelców w czasie ofensywy jesiennej wojsk polskich w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Sytuacja ogólna

Realizując w drugiej połowie sierpnia 1920 operację warszawską, wojska polskie powstrzymały armie Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego^[3]. 1 Armia gen. Franciszka Latinika zatrzymała sowieckie natarcie na przedmościu warszawskim^[4][5], 5 Armia gen. Władysława Sikorskiego podjęła działania ofensywne nad Wkrą^[6], a ostateczny cios sowieckim armiom zadał marszałek Józef Piłsudski, wyprowadzając uderzenie znad Wieprza^[7]. Zmieniło to radykalnie losy wojny. Od tego momentu Wojsko Polskie było w permanentnej ofensywie^[8].

Po wielkiej bitwie nad Wisłą północny odcinek frontu polsko-sowieckiego zatrzymał się na zachód od linii Niemen – Szczara. Na froncie panował względny spokój, a obie strony reorganizowały swoje oddziały. Wojska Frontu Zachodniego odtworzyły ciągłą linię frontu już 27 sierpnia. Obsadziły one rubież Dąbrówka – Odelsk – Krynki – Grodno – Grodek – Kamieniec Litewski^[9]. Stąd Tuchaczewski zamierzał przeprowadzić koncentryczne natarcie na Białystok i Brześć, by dalej ruszyć na Lublin. Uderzenie pomocnicze na południu miała wykonać między innymi 1 Armia Konna Siemiona Budionnego^[10]. Reorganizując siły, Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zlikwidowało dowództwa frontów i rozformowało 1. i 5. Armię. Na froncie przeciwsowieckim rozwinięte zostały 2., 3., 4. i 6. Armia^[11].

10 września, na odprawie w Brześciu ścisłych dowództw 2 i 4 Armii, Józef Piłsudski nakreślił zarys planu nowej bitwy z wojskami Frontu Zachodniego. Rozpoczęły się prace sztabowe nad planem bitwy niemeńskiej. Pomyślana ona była jako pewna kontynuacja operacji warszawskiej, przy założeniu, że jej celem będzie ostateczne rozgromienie wojsk rosyjskiego Frontu Zachodniego^[11]. Myślą przewodnią było związanie głównych sił przeciwnika w centrum poprzez natarcie w kierunku na Grodno i Wołkowysk. Jednocześnie północna grupa uderzeniowa, skoncentrowana na lewym skrzydle 2 Armii, miała szybkim marszem przeciąć skrawek terytorium litewskiego i wyjść na głębokie tyły oddziałów Armii Czerwonej, zaangażowanych w bój o Grodno i Wołkowysk^[10].

Zgodnie z polskim planem operacji niemeńskiej, 23 września grupa gen. Władysława Junga ruszyła na Wołkowysk. Celem natarcia było opanowanie miasta, ściągnięcia na siebie odwodów sowieckich i odwrócenie uwagi od natarcia 3 Dywizji Piechoty Legionów na Brzostowicę Wielką^[12].

Walki pod Międzyrzeczem

20 września 15 pułk ułanów przybył do Prużan i maszerował dalej przez Mielniki, Zalesie, Truchowicze, do Huty. Tu otrzymał zadanie wykonania zagonu przez Łysków, Podorosk, Międrzyrzecz na Zelwę.

Do Podoroska pułk współdziałał z II batalionem 58 pułku piechoty. Wyparł nieprzyjaciela z Huty i Łyskowa, ale pod Podoroskiem sowiecka piechota, wspierana przez tulski pułk kawalerii, zatrzymała polskich ułanów. Dopiero wsparcie batalionu 58 pp i baterii artylerii spowodowało, że nieprzyjaciel został wyparty z Podoroska i cofnął się na Międrzyrzecz^[13].

23 września wzmocniony baterią artylerii konnej 15 pułk ułanów ruszył do natarcia w kierunku na Mielniki – Międzyrzecz – Zelwę. Osłaniał on prawe skrzydło Grupy Operacyjnej gen. Władysława Junga maszerującej na Wołkowysk. Zadaniem ułanów było też utrzymanie łączności taktycznej z sąsiednią 14 Wielkopolską Dywizja Piechoty^[14].

Tu, maszerujący w szpicy przedniej, 4 szwadron utknął w ogniu pododdziałów 144 Brygady Strzelców oraz Szkoły Czerwonych Dowódców. Spieszony szwadron uderzył na nieprzyjaciela. Jego natarcie wsparła bateria artylerii konnej. Jednocześnie uderzył 1 szwadron, w osłonie szwadronu karabinów maszynowych podporucznika Wittwera. Polskie natarcie utknęło w ogniu sowieckich oddziałów. Także natarcie skrzydłowe 5 szwadronu nie przyniosło spodziewanych rezultatów^[13]. Kilkugodzinny bój spowodował, że ułanom zaczęło brakować amunicji, a jej dostawy na pole walki były nieregularne. Nie mając dostatecznej ilości amunicji, pułk wycofał się pod Radziewicze^[15].

Bilans walk

15 pułk ułanów opóźnił marsz sowieckich oddziałów i tym samym umożliwił zajęcie Wołkowyska przez oddziały gen. Władysława Junga^[14]. W walce stracił 4 zabitych oraz kilkunastu rannych. Po bitwie odszedł dla odpoczynku do Podoroska^[15].

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Jan Janusz Czarnecki: Zarys historii wojennej 15-go pułku ułanów poznańskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Tadeusz Kutrzeba: Bitwa nad Niemnem (wrzesień-październik 1920 roku). Warszawa: Wojskowy Instytut Wydawniczy. Napoleon V (reprint), 1926. ISBN 978-83-7889-669-2.
• Janusz Odziemkowski: Bitwa warszawska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1990.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon bitew polskich 1914 – 1920. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-85621-46-6.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Stefan Pomarański: Pierwsza wojna polska (1918 – 1920). Zbiór wojennych komunikatów prasowych Sztabu Generalnego, uzupełniony komunikatami Naczelnej Komendy we Lwowie i Dowództwa Głównego Wojska Polskiego w Poznaniu. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1920.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Oświatowy, 1930.
• Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów – Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Niemen 1920. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 1991.
• Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.
• Lech Wyszczelski: Operacja Niemeńska 1920 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-43-6.
• Lucjan Żeligowski: Wojna w roku 1920 - wspomnienia i rozważania. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historji Polski, 1930.