Bitwa pod Mińskiem

Bitwa pod Mińskiem

Wojna polsko-bolszewicka
Czas	9–11 lipca 1920
Miejsce	pod Mińskiem
Terytorium	Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich
Przyczyna	ofensywa Frontu Zachodniego
Wynik	zwycięstwo Sowietów
Strony konfliktu
Polska  Rosyjska FSRR
Dowódcy
Henryk Minkiewicz Stanisław Kaliszek
Siły
2 DP Leg. grupa płk. Kaliszka 16., 17. i 27. DS
Straty
około 380 zabitych
brak współrzędnych

Bitwa pod Mińskiem – część wielkiej bitwy nad Autą. Walki polskiej 2 Dywizji Piechoty Legionów i grupy płk. Stanisława Kaliszka z oddziałami sowieckich 16., 17. i 27 Dywizji Strzelców w czasie lipcowej ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.

Położenie wojsk przed bitwą

Polskie ugrupowanie obronne

1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza dysponowała 34 000 żołnierzy i 186 działami. Ugrupowana była w sposób następujący^[1]:

• Na lewym skrzydle, w przesmyku między Dźwiną i jeziorem Jelnia, rozwinęła się grupa ppłk. Jerzego Sawy-Sawickiego w składzie 33 pułk piechoty, III batalion 155 pułku piechoty, dywizjon 18 pułku ułanów i 3 baterie artylerii^[2].
• grupa gen. Lucjana Żeligowskiego w składzie 8. i 10 Dywizja Piechoty broniła się w centrum ugrupowania i osłaniała kierunek Hermanowicze – Wilno.
• Prawe skrzydło armii stanowiła grupa gen. Władysława Jędrzejewskiego w składzie 7 Brygada Rezerwowa i IX Brygada Piechoty.

Armia Czerwona

Front Zachodni Michaiła Tuchaczewskiego liczył około 150–160 tys. żołnierzy i dysponował 772 działami^[3][a].

Plan natarcia wojsk sowieckich

Plan Michaiła Tuchaczewskiego zakładał dwustronne oskrzydlenie polskiej 1 Armii gen. Zygadłowicza, okrążenie jej i zniszczenie w rejonie Łużki – Głębokie^[6][7].

W tym celu:

• 4 Armia Jewgienija Siergiejewa w składzie 12., 18. i 3 Dywizja Strzelców oraz 164 BS z 3 Korpusem Kawalerii Gaja w składzie 10. i 15 DK miała nacierać między Dźwiną a Dzisną, przez Dryhucze – Szarkowszczyznę – Hermanowicze i rozbić lewe skrzydło polskiej 1 Armii.
• 3 Armia Władimira Łazarewicza w składzie 5., 6., 21. i 56 Dywizja Strzelców otrzymała zadanie uderzyć od południa przez Dokszyce – Parafianowo i rozbić prawe skrzydło wojsk gen. Zygadłowicza.
• 15 Armia Augusta Korka w składzie 4., 11., 15., 16., 33. i 54 Dywizja Strzelców miała wykonać w centrum uderzenie pomocnicze, wiązać oddziały polskie walką i uniemożliwić przerzucenie odwodów na zagrożone skrzydła^[3][8].
• 16 Armia Sołłohuba oraz Grupa Mozyrska Tichona Chwiesina miały związać siły polskiej 4 Armii i Grupy Poleskiej^[9].

Całością sił uderzeniowych dowodził dowódca Frontu Zachodniego Michaił Tuchaczewski^[10].

Przebieg bitwy

4 lipca 1920 wojska Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego rozpoczęły natarcie^[1]. Trzy armie sowieckie uderzyły na polską 1 Armię i przełamały jej obronę. 5 lipca, na rozkaz dowódcy frontu gen. Szeptyckiego, 1 Armia przystąpiła do odwrotu na linię Milcza – Budsław – Postawy – Koziany^[11]. Front polski nad Autą został przełamany, a sowieckie dywizje parły na zachód. Sowiecka 3 Armia skierowana została na Mińsk. 7 lipca, dywizje sowieckiej 16 Armii zaatakowały stojącą nad Berezyną 2 Dywizję Piechoty Legionów^[12]. Na Mińsk ruszyły 17. i 16. Dywizja Strzelców. Dowództwo polskie zamierzało utrzymać front na wschód od miasta do 10 lipca i tym samym zyskać czas niezbędny do ewakuowania nagromadzonych zapasów i taboru kolejowego. 8 lipca 2 Dywizja Piechoty Legionów i Grupa płk. Kaliszka prowadziły działania opóźniające. W tym czasie nieprzyjaciel wprowadził do walki odwodową 27 Dywizję Strzelców z zadaniem natarcia wzdłuż traktu i linii kolejowej w kierunku na Mińsk^[13].

Tego dnia do miasta przybył 31 pułk Strzelców Kaniowskich. Jego II batalion obsadził stare okopy niemieckie na wschód od miasta, a III batalion został skierowany na pomoc 2 pułkowi piechoty Legionów walczącemu na północ od Mińska^[14]. 10 lipca 27 Dywizja Strzelców Witowta Putny podeszła pod Mińsk^[15]. Oddziały polskie zdołały utrzymać front do wieczora, ale w nocy Sowieci przełamali obronę 3 pułku piechoty Legionów. Pułk w walce stracił około 380 żołnierzy i wycofał się na pozycje na zachód od miasta^[16]. W lukę w polskiej obronie wtargnął przeciwnik i rozbił 5 i 6 baterię 2 pułku artylerii polowej Legionów, a rano uderzył na pododdziały 2 pułku piechoty Legionów. 2 pp Leg. wycofał się, ale w trakcie przemarszu przez Mińsk musiał toczyć walki uliczne z wkraczającymi do miasta oddziałami Armii Czerwonej. Podobnie przebijać się przez miasto musiał I/24 pułku piechoty^[15][17].

Rozkaz odwrotu nie dotarł do III/31 pułku piechoty^[13]. Walczył on w Ozieryszczach z 81 Brygadą Strzelców^[18]. W walce, z dużymi stratami, wycofał się on lasami i bagnami na zachód. Jego postawę docenił dowódca sowieckiej 27 Dywizji Strzelców Witowt Putna, pisząc we wspomnieniach o „nadzwyczajnym” oporze Polaków pod tą miejscowością^[15].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Czesław Czajkowski: Zarys historii wojennej 3-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Feliks Libert: Zarys historii wojennej 31-go pułku Strzelców Kaniowskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
• Józef Sitko: Zarys historii wojennej 2-go pułku piechoty Legionów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.